محمد مرسی پشت به تهران رو به ریاض

نویسنده
حمید احدی

» دعوت و اصرار احمدی نژاد بی جواب ماند

دو روز بعد از افشای فعالیت وسیع دولت ایران برای سفر محمد مرسی به تهران، و در حالی که خلاف عرف بین المللی رسما اعلام گشت که محمود احمدی نژاد در مکالمه تلفنی از رییس جمهور منتخب مصر درخواست کرده برای شرکت در اجلاس سران کشورهای غیرمتعهد به ایران سفر کند، و در حالی که دستگاه دیپلوماسی و دفتر رییس جمهور تمامی نیروی خود را جذب هم خود را معطوف به برگزاری هر چه باشکوه تر این احلاس کرده اند اعلام شد که محمد مرسی، ریاض  را به عنوان اولین سفر خارجی خود برگزیده و این مهم ترین پیام برای جمهوری اسلامی بود که امید داشت بتوان با بخشش های مالی دولت جدید مصر را همراه نشان دهد و مانع از نزدیکی آنان با سعودی شود.

روز شنبه شرق در گزارش اصلی خود نوشته بود از مشخص شدن نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری مصر کمتر از دو هفته می‌گذرد اما رابطه بین دولت جدید این کشور و جمهوری اسلام. در سال‌های اخیر نیز روابط ایران با عربستان به‌عنوان دروازه دیگر ورود به جهان عرب به حالت نیمه‌بسته درآمده است. پس از وقوع بهار عربی در مصر و با انتخاب محمد مرسی به‌عنوان یکی از اعضای اخوان‌المسلمین، جمهوری اسلامی ایران خوشبین به برقراری رابطه مجدد با مصر است. رابطه‌ای که به نظر می‌رسد برقراری آن از سوی مصری‌ها به دلیل واکنش سایر کشورهای عربی و آمریکا هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

این روزنامه با اشاره به اصرار ایران با شرکت محمد مرسی در اجلاس آینده غیرمتعهدها در تهران نوشته  طی دو هفته گذشته برقراری رابطه احتمالی بین دو کشور در حد تلاش‌های رسانه‌ای و انتشار اخباری بوده که گاه تایید و تکذیب شده اما هنوز به‌طور شفاف موضع رسمی اعلام نشده است. در چنین شرایطی باید منتظر ماند و دید آیا برگزاری اجلاس غیرمتعهد‌ها زمینه‌ساز حضور رییس‌جمهور مصر در ایران و برقراری رابطه پس از 30 سال خواهد شد یا نه.

اعتماد هم همان روز در گزارشی نوشت گرچه سفر مرسی به تهران سفری دوجانبه نخواهد بود و وی برای حضور در یک نشست بین‌المللی سفر خواهد کرد اما این سفر شاخصی آشکار درباره ارتقای روابط میان دو کشور خواهد بود. اگر مرسی به ایران بیاید، نخستین سفر یک رییس‌جمهور مصری به ایران در 33 سال گذشته است.

این گزارش معتقد است که در صورت انجام، این سفر  نشان‌دهنده علاقه جدی طرف مصری برای توسعه روابط با ایران و برقراری روابط دیپلماتیک میان دو طرف و راه‌اندازی دوباره سفارتخانه‌های ایران و مصر در پایتخت‌های یکدیگر است. این سفر، اگر عملی شود، نشان خواهد داد که رییس‌جمهور جدید مصر توانسته است اعمال فشارهای داخلی در مصر و خارجی (اسراییل، ‌امریکا و کشورهای جنوب خلیج‌فارس) را در زمینه توسعه روابط با ایران کنترل و با آنها مقابله کند.

اعتماد در عین حال به تکذیب مصاحبه مرسی با خبرگزاری فارس، و شرایط تازه مصر برای تجدید رابطه با ایران اشاره کرده و نوشته  بود مقامات مصری قبل از انقلاب ژانویه 2011، ‌شرط و شروطی را برای ازسرگیری روابط میان دو کشور اعلام می‌کردند از جمله حذف نام خالد اسلامبولی از یکی از خیابان‌های تهران؛ و از ایران می‌خواستند افراد تحت تعقیب دستگاه امنیتی مصر که در ایران حضور دارند، به قاهره تحویل داده شوند. پس از انقلاب مصر گزینه حذف نام اسلامبولی از خیابانی در تهران، ‌دوباره مطرح شد اما گزینه جدید «دخالت نکردن ایران در امور داخلی کشورهای عربی» نیز اضافه شد .

همان روز عباس عبدی در مقاله ای در اعتماد قرارداد کمپ دیوید را مهم ترین آزمون محمد مرسی خوانده و نوشته نوشته نقطه محوری چالش های جدید چیزی نیست جز قرارداد کمپ‌دیوید و چگونگی تعامل با اسراییل. موضع و سیاست رییس‌جمهور جدید نسبت به این قرارداد از چند جهت بر وضعیت مصر و آینده محمد مرسی و حزب متبوعش تاثیرگذار است. اول از حیث رابطه مصر با غرب و ایالات متحده امریکا و تعیین تکلیف حمایت‌های مالی و نظامی و تسلیحاتی این کشورها از مصر.

به نوشته این مقاله یکی از تاثیرهای خارج شدن مصر از قرارداد کمپ دیوید این است که  شکاف میان نیروهای اسلامی با جناح نظامی حاکم از یک سو و نیز  شکاف با سایر نیروهای منتقد و ملی‌گرای عرب تشدید می شود. در حال که نتیجه انتخابات نشان داد که مرسی در مواجهه با این دو گروه لزوما دست بالایی را ندارد، به‌‌ویژه آنکه نیمی از مردم مصر هم با شرکت نکردن در انتخابات، وضعیتی سیال از خود نشان داده‌اند که می‌توانند جذب مخالفان رییس‌جمهور شوند.

نویسنده با اشاره به تاثیر قرارداد کمپ دیوید و نقض آن در  روابط خارجی مصر با کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس است که منبع مهمی از تامین منابع مالی مصر به شمار می‌روند گمانه زنی کرده که اخوان‌المسلمین جرات اتخاذ تصمیم قاطع و صریح در این مورد را ندارد. و در نتیجه در کوتاه‌مدت به سیاست استخوان لای زخم و از این ستون تا آن ستون فرج است، تن خواهد داد .

در همین میان  صادق زیباکلام در مقاله ای نوشت اصرار ایران مبنی بر دعوت از «محمد مرسی» رییس‌جمهور جدید اسلامگرای مصر ضمن اینکه قابل فهم است اما در عین حال نیز باید با احتیاط با آن برخورد شود.  قاهره تا به اینجا به صورت رسمی و علنی واکنش گرم و پرشوری نسبت به دعوت ایران نشان نداده است.

این استاد دانشگاه توجه داد که  اولا ممکن است محمد مرسی به ایران نیاید و قاهره یکی از شخصیت‌های دولت جدید را به ایران بفرستد. ثانیا آمدن ایشان به ایران خیلی چیزی را اثبات نخواهد کرد. رسانه‌ها و شخصیت‌های ایران خیلی توجه به گرایش‌های سیاسی و جهت‌گیری‌های اخوان‌المسلمین ندارند. جهت‌گیری‌ها و تفکرات اسلامگرایان در مصر بیش از آنکه به جهت‌گیری‌های اصولگرایان در ایران نزدیک باشد، بیشتر به تفکرات و نگاه ملی، مذهبی‌ها و اصلاح‌طلبان نزدیک است.

در ادامه مقاله زیباکلام که در شرق چاپ شده نوشته شاید بهتر باشد که مسوولان ما به جای اصرار در ایجاد روابط گسترده با اخوانی‌ها قدری تامل به خرج دهند و عجله نکنند. بهتر است مسوولان ما این بار طوری در مقابل اسلامگرایان مصری موضع بگیرند که در صورت برخی مواضع احتمالی خلاف انتظار مرسی، در موضع پاسخگویی به افکار عمومی قرار نگیرند. 

اعلام قطعی شدن سفر محمد مرسی به سعودی، یک ضربه محکم تر به اجلاس غیرمتعهدهاست که احمدی نژاد برای آن امیدواری ها دارد. این صحنه که رییس قبلی جبه ریاست غیرمتعهدها را به محمود احمدی نژاد بسپارد که آخرین ماه های ریاست خود را می گذراند، باعث شده که سه نفر به عنوان نماینده تام الاختیار رییس جمهور برای ساخت یک مکان برای اجلاس سران انتخاب و ناکام ماندند. در این فاصله چند نوع سوء استفاده مالی کشف شد و چند تن دستگیر شدند.

ظاهرا تجربه مرکز همایش سران در تهران که در آخرین روزهای ریاست هاشمی رفسنجانی ساخته شد و اجلاس سران کشورهای اسلامی در ابتدای ریاست محمد خاتمی در آن جا گرد آمدند، و نامی که از صادق خرازی به عنوان کسی که در مدت کوتاهی ساختمان این همایش را برپا داشت که الان محل ابرومندی در تهران است، اطرافیان احمدی نژاد را واداشته تا از همان الگو پیروی کند اما در صورتی که محمد مرسی و ملک عبدالله دو چهره مهم سازمان غیرمتعهدها به ایران اجلاس در تهران نیایند در حالی که کسانی مانند رییس جمهور برزیل هم از قبل بی علاقگی خود را با همکاری با دولت احمدی نژاد نشان داده اند، باید منتظر بود که ماجرائی مانند حضور در حیات خلوت آمریکا [تبلیغات سال های گذشته در مورد گرم شدن روابط دولت ایران با چند دولت آمریکای لاتین] در انتظار این پروژه هم باشد که سرمایه گذاری وسیعی هم روی آن شده است.