فاطمه امان و علی اسکاتن
حسن روحانی در نخستین کنفرانس مطبوعاتی خود از عربستان سعودی به عنوان کشور “همسایه و برادر” نام برد و گفت بهبود روابط میان دو کشور از الویت های اصلی اوست. دولت عربستان سعودی نیز به نوبه خود پیروزی حسن روحانی در انتخابات را تبریک گفت و برای مردم ایران توسعه و پیشرفت آرزو کرد. این مواضع با سند افشا شده سال 2008 که بر پایه آن ملک عبدالله خواستار مقابله مقامات آمریکا با ایران و “قطع کردن سر مار” شده بود، فاصله بسیاری دارد.
کسی نباید انتظار ایجاد روابط کاملا حسنه میان دو کشور را داشته باشد. باید دریافت مادامی که ایران ایالات متحده را به چشم لولو نگاه می کند عربستان سعودی هم همین نگاه را به ایران خواهد داشت. با این حال تجربه گذشته نشان داده است که سخن سنجی یک رئیس جمهور می تواند نقش به سزایی در کاهش تنش ها داشته باشد و در نهایت نیز بر مسیر سیاست خارجی جمهوری اسلامی تاثیر بگذارد.
ایران و عربستان سعودی به عنوان قدرتمندترین کشورهای خلیج فارس دهه ها با هم در رقابت بوده اند و سابقه این رقابت به قبل از انقلاب اسلامی می رسد. حتی زمانی که این دو کشور به عنوان “ستون های دو قلو” به تلاش های واشنگتن برای مقابله با شوروی سابق کمک می کردند، شاه ایران و پادشاه عربستان بر سر سیاست های کلان انرژی و همچنین اختلافات ارضی در جدال بودند. ایران در سال 1967 و 1973 با تصمیم اوپک مبنی بر تحریم فروش نفت به غرب مخالفت کرد.
اما عربستان و ایران برای کاهش خصومت های موجود منافع مشترکی هم دارند. در پی شورش های مردمی در سراسر جهان عرب، عربستان سعودی بیش از هر چیز در پی ثبات داخلی است. در حالی که عربستان برای مقابله با نفوذ ایران در منطقه با برگ فرقه گرایی وارد بازی شده، اما ادامه این سیاست می تواند تنش ها را در میان اقلیت شیعه در مناطق نفت خیز شرقی این کشور تشدید کند.
در همین حال جمهوری اسلامی نیز جمعیت عرب خود در استان خوزستان را به دیده “ستون پنجم عربستان” نگریسته و از آن هراس دیرینه دارد. در حالی که به نظر نمی آید هیچ یک از طرفین نقش مهمی در دامن زدن به ناآرامی های داخلی کشور دیگر نقش مهمی بازی کرده باشد، عمیق تر شدن تنش های دوجانبه می تواند این احتمال را افزایش دهد.
در نهایت اینکه نشانه های بهبود در حوزه های روابط ایران و عربستان می تواند بر احتمال دست پیدا کردن به راه حل سازش در جنگ سوریه تاثیر بگذارد. سرانجام هیچ یک از طرفین از قدرت گیری تندروهای سنی در دمشق منفعتی نخواهد برد. عربستان این درس را زمانی گرفت که از بخش هایی از مجاهدین که در جنگ افغانستان و شوروی حضور داشتند حمایت کرد. آن ها بدل به القاعده شدند و خواستار سقوط سلسله آل سعود شدند.
در پایان باید گفت ایران و عربستان سعودی تا آینده قابل پیش بینی رقیب یکدیگر خواهند ماند. بهترین امید می تواند تغییر تنش از غلیان به دمای زیر نقطه جوش باشد. باید منتظر ماند و دید آیا روحانی، “شیخ دیپلمات” قادر خواهد بود به کاهش دما کمک کند.
منبع : المانیتور – 21 ژوئن
