اصولا ً از فرآیند “نزدیکی” میان آمریکا و دشمنانش در خاورمیانه حمایت های گسترده ای صورت می گیرد. دولت اوباما می گوید خواهان مذاکره است و مقامات ایران و سوریه نیز همین موضع را تکرار می کنند. اما سپس مشکلات شروع می شوند.
آیا مذاکرات بایستی آهسته و صبورانه انجام گیرد و یا اینکه طبق جدول زمانبندی فوری باشد؟ آیا آمریکا باید پیشاپیش بر توافق دربارۀ مسائل کلیدی تأکید کند؟ و یا اینکه نمایندگان صرفا ً بنشینند و شاهد باشند روند مذاکرات بدون پیش شرط به کجا ختم می شود؟
نحوۀ بیان چطور؟ آیا ایران واقعا ً تصور می کند که می تواند به آمریکا نزدیک شود وقتی آیت الله علی خامنه ای هفته گذشته اعلام می کند که باراک اوباما همان “روش های دغل کارانۀ” بوش را دنبال می کند و اینکه اسرائیل یک “غدۀ سرطانی” است؟ بدین ترتیب، توقف گفتگو دستورالعمل دارد نه شروع آن. با توجه به گزارش های مربوط به مناظرات شدید در ایران دربارۀ نحوۀ تعامل با آمریکا، شاید این همان چیزی باشد که مد نظر خامنه ای است.
به رغم نطق تحریک کنندۀ ایران و این دست و آن دست کردن سوریه، دولت آمریکا هنوز خواهان برقراری ارتباط است. دعوت هفتۀ گذشته هیلاری کلینتون وزیر امور خارجۀ آمریکا از ایران برای پیوستن به مذکرات افغانستان، تازه ترین این نشانه هاست. اما مقامات دولت اوباما در عین حال که سیاست ایران و سوریه را مرور می کنند، بر تعدادی از مسائل کلیدی که نحوۀ پیشرفت پروسۀ نزدیکی را شکل می دهند، تمرکز کرده اند.
بیایید با ایران شروع کنیم. اولین چالش موضوع “دو زمانه بودن” است. مقامات دولت آمریکا می خواهند زمان کند حرکت کند به طوری که خواهان پروسۀ دقیق گفتگوی مستقیم و مداوم هستند. اما آنها در عین حال می دانند که ساعت برنامۀ هسته ای ایران بسرعت در حال حرکت است و ایرانیان می توانند تا سال آینده به سوخت مورد نیاز یک بمب اتم دست پیدا کنند.
افریم هیلوی رئیس سابق موساد، سرویس جاسوسی اسرائیل، در ایمیل اخیر خود به من بر این مسأله تأکید کرد، “سیاست نزدیکی فقط در صورتی موفق خواهد بود که ایرانیان بدانند همۀ وقت دنیا را برای مذاکره در اختیار ندارند. آمریکا باید گفتگو را به چند ماه محدود کند.” یک مقام بلندپایۀ اسرائیلی نیز در مصاحبۀ هفتۀ گذشته همین استدلال را آورد: “اگر می خواهید سیاست نزدیکی را اتخاذ کنید، هم اکنون این کار را انجام دهید، با یک تاریخ مشخص.“
تیم اوباما نمی خواهد محدودیت زمانی برای مذاکره داشته باشد، اما مقامات این دولت معتقدند که ایران باید یک تنه بدون کمک دیگران حرکت کند تا از فشار زمانی کاسته شود. یک مقام بلندپایۀ دولت اوباما می گوید، “اگر ایرانیان مایلند یک پروسۀ راحت تر و بدون شتاب داشته باشند، باید اقداماتی را انجام دهند که حرکت این ساعت را متوقف کند.” دولت اوباما هنوز تصمیم نگرفته است که این اقدامات چه باید باشند، اما احتمالا ً با خواسته های آژانس بین المللی انرژی اتمی در خصوص شفاف سازی بیشتر از سوی ایران و اجازۀ بازرسی های جدید از برنامۀ هسته ای این کشور شروع خواهد کرد.
گذشته از موضوع “دو زمانه بودن”، موضوع مهم تر تصمیم گیری دربارۀ موضع چانه زنی در خصوص مسأله هسته ای است. چند سال قبل، آمریکا و اسرائیل امیدوار بودند بتوانند قبل از دسترسی ایران به قابلیت غنی سازی سوخت، برنامۀ هسته ای این کشور را متوقف کنند، اما بنظر می رسد ظرف چند ماه گذشته این تلاش با شکست روبرو شده است. موضع عقب نشینی این خواهد بود که بخواهند ایرانیان از مرز ساخت بمب عبور نکنند و اینکه ایرانیان به بازرسان اجازه دهند تأیید کنند که غنی سازی همواره در سطوح پایین همسوی با برنامۀ غیرنظامی اتمی صورت گرفته است.
به گفتۀ یک مقام اسرائیلی، گزینۀ مرز (ساخت بمب اتم) از حمایت یک جناح ایران که شامل علی اکبر ولایتی، وزیر اسبق امور خارجۀ ایران و مشاور فعلی خامنه ای است، برخوردار است. اما این مقام می گوید، اسرائیلی ها با این رویکرد مخالفند و در عوض به عقب راندن فناوری هسته ای ایران معتقدند.
نتیجه اینکه این ظرافت های دیپلماتیک مهم هستند، اما شما می توانید بیشتر به آنها بیندیشید. مقام بلندپایۀ دولت اوباما می گوید، “می دانیم که زمان طرف ما نیست.” واقعیت این است که اگر اوباما خواهان مذاکره است، باید بلافاصله دست به کار شود و ببیند پروسۀ نزدیکی به کجا ختم می شود.
منبع: واشنگتن پست، 8 مارس