دو سال پس از ابراز نگرانی آیت الله علی خامنه ای نسبت به وجود 2 میلیون دانشجوی علوم انسانی، دانشگاه علامه طباطبایی، پیشگام “حذف رشته های علوم انسانی” شد. این در حالی است که رئیس روحانی این دانشگاه، حذف را “دروغ” و آن را “جابجایی رشته ای” توصیف می کند.
سعید مدنی جامعه شناس و پژوهشگر مسایل اجتماعی روز گذشته با انتقاد از حذف چند رشته دانشگاهی از دانشگاه علامه طباطبایی تهران، هجوم پی در پی به رشته‌های علوم انسانی را “بیش از آنکه مبتنی بر شواهد واقعی و توجه به منافع عمومی جامعه باشد” نوعی “برخورد سیاسی” خواند. وی نقش کنونی دانشگاه علامه در این روند را “افراطی‌ترین مواضع را در این زمینه، بدون آنکه در برابر هیچ مرجعی پاسخ‌گو باشد” توصیف کرد.
گفتنی است روز شنبه همزمان با اعلام نتایج کنکور دانشگاه های سراسری، روزنامه اعتماد با انتشار گزارشی خبر از آن داد که دانشگاه علامه طباطبایی 13 رشته مرتبط با علوم انسانی را از لیست رشته های خود حذف کرده است.
به دنبال پخش این خبر مسئولان این دانشگاه از آن ابراز بی اطلاعی کردند. دفتر ریاست دانشگاه علامه طباطبایی نیز با تاکید بر اینکه صدرالدین شریعتی، رییس دانشگاه در تهران حضور ندارد بی خبری خود از این ماجرا را اعلام کرد و بالاخره روز گذشته شریعتی در مصاحبه با خبرگزاری فارس گفت حذف 13 رشته در گروه علوم انسانی دانشگاه علامه طباطبایی “دروغی بیش نیست”.
“موضوعی طبیعی است”
یک روز پیش از این خبر و واکنش هابه آن، عبدالله شفیع آبادی معاون آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی با اذعان به اینکه تصمیم گیری در مورد نپذیرفتن دانشجوی “رشته‌هایی ویژه” در برخی دانشگاه‌ها، در راستای سیاست‌های” بازنگری” رشته‌های علوم انسانی و “اولویت‌های” کشور بوده، این تصفیه رشته ای را “موضوعی طبیعی” توصیف کرد که توسط رسانه ها “بزرگ نمایی” شده است: به گفته وی “دانشگاه هر ساله با توجه به امکانات و برنامه‌ریزی‌‌های خود و نیاز جامعه در مورد پذیرش رشته‌ها تصمیم‌گیری می‌کند با توجه به اینکه سیاست وزارت علوم به این سمت است که دانشگاه علامه به سمت پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی سوق داده شود این تصمیم در مورد این ترم گرفته شده‌است.”
روز یکشنبه صدرالدین شریعتی در توجیهی تازه برای حذف این رشته ها، آن را “جابجایی رشته ها ” و حرکت به سمت “تحصیلات تکمیلی” نامید و گفت: “چشم‌انداز دانشگاه علامه طباطبایی این است که تمام ظرفیت این دانشگاه به سمت تحصیلات تکمیلی برود”.
رشته هایی همچون “فلسفه”، “علوم اقتصادی”، “علوم تربیتی” و “روزنامه نگاری” از جمله رشته هایی هستند که رئیس دانشگاه علامه ترجیح داده است بیش از مقطع کارشناسی در این دانشگاه تدریس نشود.
حمایت مجلس از وزارت علوم
سعید مدنی در نقد حذف رشته ای همچون روزنامه نگاری، فارغ التحصیلان آن را افرادی معرفی می کند که “نقش بسیار مهمی” در شکل‌دهی “افکار عمومی” جامعه ایران داشته و دارند. در حالی که در یک دهه اخیر بسیاری از فارغ التحصیلان رشته روزنامه نگاری توسط ماموران امنیتی بازداشت و روانه زندان شده اند، معاون آموزشی دانشگاه علامه ازدیاد دانشجویان در این رشته را مسبب تعطیلی آن دانسته است: “طی چند سال گذشته در این رشته دانشجویان زیادی جذب شدند و باید برنامه‌ریزی جدیدی در مورد این رشته صورت گیرد. اکنون شوراهایی در حال بررسی این موضوع هستند تا براساس سیاست‌ها و اولویت‌های کشور در مورد این رشته تصمیم‌گیری کنند.”
همزمان علی عباسپور، رییس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس هشتم نیز در واکنش به خبر حذف رشته های دانشگاهی ضمن حمایت از “سیاست های تعدیلی” دولت دهم در خصوص “ظرفیت دانشگاه ها”، آن را مرتبط با بالا بودن آمار بیکاری در میان فارغ التحصیلان رشته های علوم انسانی عنوان کرد.
خبرنگار ایلنا در پوشش اخبار مربوط به دانشگاه علامه خاطرنشان کرده رشته روزنامه‌نگاری و روابط عمومی در حالی از رشته‌های این دانشگاه حذف شده‌‌اند که از هفت سال پیش این دانشگاه به طور رسمی دانشکده مستقلی به نام دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی دارد و در رشته‌های روزنامه‌نگاری و روابط عمومی دانشجو می‌پذیرد.
سعید مدنی همچنین با به چالش کشیدن سیاست های دانشگاه علامه تاکید کرده است که تصمیمات در این دانشگاه برخلاف روال معمول مدیریت مراکز آموزشی بدون “کسب نظر استادان” دانشگاه انجام می‌گیرد.
وی با هشدار نسبت به سیاست های اخیر وزارت علوم دولت احمدی نژاد گفته است :“با محدود شدن متخصصان در حوزه‌های علوم انسانی دانشگاهی جامعه ایران امکانات کمتری برای مقابله با توقف آموزش در علوم انسانی و بحران‌های اجتماعی خواهد داشت و با شرایط وخیم‌‌تری مواجه می‌شود.”
علوم انسانی منجر به شک می شود
هشتم شهریور سال 88 آیت الله علی خامنه ای با ابرازنگرانی از وجود “دو میلیون دانشجوی علوم انسانی” در کشور به انتقاد از علوم انسانی پرداخت زیرا “فلسفه هایی با مبانی مادی گرا” هستند و به باور وی “آموزش این علوم موجب بی اعتقادی به تعالیم الهی و اسلامی می شود.” به گفته وی “آموزش این علوم انسانی در دانشگاه ها منجر به ترویج شکاکیت و تردید در مبانی دینی و اعتقادی خواهد شد.”
کامران دانشجو، وزیر علوم هم در سالگرد اظهارات رهبر جمهوری اسلامی با تاکید بر “بازنگری در متن علوم انسانی” گفته بود: “به تدریج تعدادی از واحدهای درسی از رشته‌های مهم علوم انسانی براساس مبانی اسلامی تغییر محتوی پیدا خواهند کرد.”
روان شناسی و جامعه شناسی چه معنا دارد؟
رشته های همچون علوم اجتماعی ( جامعه شناسی) و روان شناسی از دیگر قربانیان سیاست های پالایشی دولت در دانشگاه علامه طباطبایی است. این دو همان رشته هایی هستند که تابستان گذشته مورد حمله رئیس دستگاه قضایی جمهوری اسلامی قرار گرفته بودند. در آن زمان صادق لاریجانی در انتقاد از تدریس این رشته ها در دانشگاه ها پرسیده بود :” چه معنی دارد در کشور خود تئوری‌هایی درباب روانشناسی و جامعه‌شناسی ترویج کنیم که بر پیش فرض‌هایی استوار است که به هیچ‌وجه با پیش فرض‌های دینی ما هماهنگی و همخوانی ندارد.”
سعید مدنی البته روز گذشته فارغ التحصیلان رشته “علوم اجتماعی” را کسانی دانست که توانسته‌اند در مواقع لزوم نسبت به “بحران‌های اجتماعی” هشدار بدهند و عواقب ادامه “سیاست‌های نادرست” را گوشزد کنند. منتقدان می گویند احتمالا همین “توانایی” جامعه شناسان است که به مذاق حاکمیت جمهوری اسلامی خوش نیامده و باعث شده است به حذف آن ها از دانشگاه ها بیندیشند.
اجرای “نقشه اجرایی” مصباح
سال گذشته آیت الله مصباح یزدی، طی سخنانی خواستار تهیه “نقشه ای اجرایی” برای اسلامی کردن علوم انسانی در دانشگاه ها شده بود. این عضو مجلس خبرگان در انتقاد از کند شدن روند اسلامی کردن شدن دانشگاه ها، پیکان حملات را به سوی اساتید گرفت تا بگوید: “متأسفانه بسیاری از اساتید دانشگاهی به مسأله بازسازی علوم انسانی اعتقادی ندارند و یا آن را در دسته مسائل درجه دوم قرار می‌دهند.”
چند ماه پیش ازآن نیز وی در جمع تعدادی از اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، اساتید دانشکده های حقوق و علوم سیاسی را “فاسد” خوانده و گفته بود: “بسیاری از کسانی که در فتنه‌ها نقش کلیدی داشتند، از تربیت‌شدگان همین اساتید فاسد دانشکده های حقوق و علوم سیاسی بودند.”
میرحسین موسوی و “تجربه توتالیتر ها”
اندک زمانی پس از اظهارات رئیس دستگاه قضائی بود که میرحسین موسوی از رهبران سیاسی جنبش مخالفان دولت، موضع گیری سیاسی رهبران جمهوری اسلامی در قبال علوم انسانی را یادآور تجربه حکومت های توتالیتر تمامیت خواه دانست :“با دیدن حمله سازمان یافته علیه علوم انسانی یاد تجربه بسیار تلخ و هشدار دهنده حکومت شوروی سابق و دیگر حکومت های توتالیتر اروپای شرقی می افتم.”
وی افزوده بود: “از زمان استالین علوم اجتماعی را علومی برآمده از جوامع سرمایه داری و بورژوازی می دانستند و به همین دلیل تدریس آن را جز در مواردی اندک ممنوع کرده بود.”
تاریخ نگاران، سیاست های استالین در سرکوب آزادی های آکادمیک و سانسور را سهمگین ترین آن در یک قرن گذشته می نامند.
رهبر سیاسی جنبش سبزسال گذشته در دیدار با گروهی از استادان عضو انجمن اسلامی مدرسان دانشگاه های ایران، سیاست های جدید جمهوری اسلامی را برخلاف نظرات آیت الله بهشتی و منتظری، از نظریه پردازان جمهوری اسلامی، عنوان و تصریح کرده بود: “آنچه از سخنان شهید بهشتی و شهید مطهری بر می آید، اعتقاد به فضای باز علمی در این زمینه بود و حتی شهید مطهری می گفت که مارکسیسم را باید استادان معتقد به مارکسیسم در دانشگاه تدریس کنند.”
گفتنی است اواسط بهار امسال دفتر تحکیم وحدت با انتشار بیانیه ای در آستانه سالگرد انقلاب فرهنگی، از سنگینی همیشگی “سایه استبداد” بر سر این نهاد علم آموزی سخن گفته و در انتقاد از فشار های دولت محمود احمدی نژاد به دانشگاهیان تصریح کرد: “تاسف انگیز این که در حال حاضر در یکی از بدترین و خردسوزترین دوران به سر می بریم. شرایطی بر دانشگاه ها حاکم شده است که نامیدن «انقلاب فرهنگی دوم» سزاوار آن است.”
