در حالی که نامه وزیر خارجه به دفتر ریاست جمهوری در خصوص اقدام در خصوص تدفین ایران شناس برجسته آمریکایی در اصفهان تکذیب شده، وزارت ارشاد نیز از ورود به این موضوع بحث برانگیز شانه خالی کرده است. همزمان یک منبع آگاه در پارلمان از عقب نشینی دولت حسن روحانی در این زمینه خبر داده است.
نزدیک به بیست روز از نگه داری جسد ریچارد فرای، ایران شناس نامدار آمریکایی، در سردخانه می گذرد، اما مقامات دولت روحانی هنوز اجازه ورود پیکر وی به اصفهان برای دفن در کنار زاینده رود، بر اساس وصیت وی را صادر نکرده اند.
روز گذشته خبرگزاری دانشجویان، ایسنا، به نقل از یک مقام آگاه در وزارت امورخارجه نوشت: “درخواست خانواده مرحوم ریچارد فرای را به مسئولین منتقل کرده و دیگر امور مربوط به آن به عهده ارگان‌های ذی‌ربط است”
با این حال این عضو دستگاه دیپلماسی توضیح نداده که منظور وی از “مسئولین” و “ارگان های ذی ربط” چه افراد حقیقی و حقوقی است.
گفتنی است پیش از این رسول یاحی، معاون سیاسی امنیتی استانداری اصفهان نیز به خبرگزاری فارس گفته بود دفن ریچارد فرای در اصفهان “شایعه‌ای بیش نیست”، او متذکر شده بود: “تاکنون هیچ درخواستی از سوی ورثه وی به وزارت امور خارجه ایران مبنی بر دفن ریچارد فرای در اصفهان نرسیده است.”
جنجال بر سر دفن ریچارد نلسون فرای زمانی آغاز شد که تعدادی از نمایندگان تندروی اصفهان در مجلس نهم با معرفی وی به عنوان “جاسوس سازمان اطلاعات مرکزی ایالات متحده” از حسن روحانی خواستند از ورود جسد وی به ایران جلوگیری کند.
چهارشنبه هفته گذشته احمد سالک، نماینده مردم اصفهان در تذکری خطاب به رئیس‌جمهور با توهین به جسد این ایرانشناس گفته بود: “از رئیس جمهور و مسئولین می‌خواهم اجازه دفن جنازه منحوس ریچارد فرای جاسوس سیا و آمریکا را در کنار پپ پلید و دلال عتیقه جات و مشاور فرح پهلوی ندهد چرا که مردم اصفهان این ننگ را تحمل نخواهند کرد و در این صورت زاینده رود تبدیل به مرده رود می‌شود.” گفتنی است سالک رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس اصولگرایان است.
اما محمدتقی رهبر، نماینده اصفهان در مجلس هشتم که حالا در کسوت امام جمعه “موقت” این شهر مواضع تند خود را پیش می برد، در برگزیدن ادبیات “توهین آمیز” علیه ریچارد فرای گوی سبقت را از سالک ربوده و به تازگی در گفتگو با خبرگزاری فارس، وابسته به نهاد های امنیتی ـ نظامی گفته است: “نمی‌دانم چرا مسئولان دیواری کوتاه‌تر از اصفهان پیدا نکرده‌اند که قصد دارند زباله‌های غربی را در اصفهان و در کنار زاینده‌رود خاک کنند.”
رهبر تدفین استاد ریچارد فرای در اصفهان را نیز اشتباه قلمداد کرده و گفته :” معتقدیم همان کار قبلی هم در مورد دفن پروفسور پوپ که حتی سارق آثار ملی ما نیز بوده و در زمان طاغوت رخ داده کار اشتباهی بوده است.”
روزنامه مردمسالاری دیروز در سر مقاله خود به این دست اتهامات تندروها اشاره کرد و نوشت: “از دیگران که به جاسوس خواندن دیگران عادت کرده‌اند انتظاری نیست، اما از دولت اعتدالگرا که داعیه بازگرداندن اعتبار ایران و ایرانی را در عرصه‌های بین‌المللی دارد انتظار این است که در مورد این موضوع با جدیت بیشتری وارد شده و زمینه عمل به وصیت ریچارد فرای و مقابله با هر‌گونه هجمه به آرامگاه آرتور پوپ در اصفهان را که بازتاب بسیار زشتی در جهان پیدا کرده فراهم سازند.”
ریچارد نلسون فرای، ایرانشناس و شرق‌شناس آمریکایی ۷ فروردین سال جاری در ۹۴ سالگی در شهر بوستون درگذشت. او بنیانگذار کرسی مطالعات ایرانی در دانشگاه‌های کلمبیا و هاروارد بود. فرای بیش از ۷۰ سال از زندگی‌اش را صرف مطالعه و پژوهش درباره تاریخ و فرهنگ فلات ایران کرد و یکی از آخرین بازماندگان نسل ایران‌شناسان و شرق‌شناسانی چون آرتور کریستین‌سن و آرتور پوپ، رومن گیرشمن و پروفسور آلبرت امستد بود که شرق‌شناسی را در دانشگاه‌های جهان بنیان گذاشتند و تألیفات بسیاری درباره فرهنگ و هنر و تاریخ ایران داشتند.
اسفند سال ۸۷، فرای در گفتگویی اختصاصی با روز آنلاین از دلایل شیفتگی خود برای دفن در ایران سخن به میان آورده بود: “پاسخش کاملا مشخص است، من همیشه عاشق ایران بوده ام. امیدوار بودم در شیراز یا دوشنبه به خاک سپرده شوم اما دوستان ایرانی ام من را تشویق کردند تا آرامگاه آرتور پوپ در ساحل زاینده رود را انتخاب کنم. به همین دلیل این تصمیم را گرفتم.”
اعتراض نیروهای فشار
نیروهای عضو بسیج و حزب الله هم از زمان مطرح شدن دفن ریچارد فرای در اصفهان دست به کار شده و با یورش به آرامگاه آرتور پوپ، عزم خود را برای ممانعت از دفن جسد فرای در “نصف جهان” نشان داده اند. تصاویر منتشر شده تعدادی از معترضان را با پرچم یا زهرا بر فراز آرامگاه پوپ نشان می دهد، آن ها همچنین روی دیوار های آجری مزار وی شعار هایی همچون “بنای آمریکایی تخریب باید گردد” و “مرگ بر آمریکا” نوشته اند.
گفتنی است نیروی انتظامی هیچ دخالتی در این تجمع نکرده و استاندار اصفهان نیز اذعان کرده او شخصا مانع دخالت نیروهای انتظامی در این موضوع شده است. رسول زرگر پور روز یکشنبه در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران که آیا از برگزاری “جلسه‌ای با حضور یکی از نمایندگان مجلس در دفتر مجمع نمایندگان با “سرکرده‌های معترضان”اطلاع داشته یا خیر، خاطرنشان کرده است: “بله از این جلسه اطلاع دارم. من رییس شورای امنیت استان هستم و از وظایف خود آگاهم. عدم دخالت نیروهای انتظامی در تجمع اعتراضی روز پنج‌شنبه به دستور استانداری بوده است و نباید گلایه‌ای از نیروهای انتظامی داشت.”
برخی گزارش های غیر رسمی نیز حکایت از آن دارد که روز شنبه چند ده نفر از حامیان فرهنگ در اصفهان با مراجعه به آرامگاه آرتور پوپ در کنار پل خواجو، نسبت به هتک حرمت نیروهای خودسر به مقبره پوپ و همچنین سخنان نماینده اصفهان، اعتراض کردند؛ این تجمع اما با برخورد لباس شخصی ها و همکاری نیروی انتظامی روبرو شد.
گفته می شود نیروی انتظامی برای آرام کردن جمعیت، از سوی سازمان میراث فرهنگی به معترضان وعده داده که تا یکشنبه برای پاک کردن آرامگاه پوپ از شعارنویسی ها اقدام خواهد شد.
همچنین خبرگزاری ایسنا نیز با انتشار گزارشی انتقادی از تجمع معترضان به دفن ایران شناس برجسته آمریکایی این پرسش ها را مطرح کرد که: “از نظر ویترین بین‌المللی، انتشار واکنش‌های این‌چنینی نسبت به دفن یک ایرانشناس در خاک ایران، به ویژه با رویکرد فعلی اعتمادسازی در سیاست خارجی کشور، چقدر هزینه‌ساز است؟ از نظر دینی و فرهنگی، این حرکت چقدر قابل دفاع یا نکوهش است؟”
تکذیب نامه ظریف
در این میان روز یکشنبه نامه جواد ظریف، وزیر خارجه خطاب به محمد نهاوندیان ـ رییس دفتر حسن روحانی ـ منتشر شد که در آن آمده بود: “احتراماً به پیوست تصویر نامه واصله از جناب آقای موسوی بجنوردی رئیس محترم مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی به شماره ۱۲۰۵۰ مورخ ۱۹/۰۱/۱۳۹۳ جهت استحضار و صدور دستور جنابعالی ایفاد می‌گردد”..
در این نامه که در خبرگزاری های داخلی نیز انتشار یافت ظریف درخواست کرده بود که با توجه به نامه بجنوردی دفتر ریاست جمهوری اقدامات لازم را انجام دهد و: “خواهشمند است دستور فرمائید از اقدامی که معمول می‌گردد این وزارت نیز مطلع نمایید.”
با این حال خیلی زود یک منبع مطلع در همان روز وچند ساعت پس از انتشار این نامه در خبرگزاری ها، سایت ها و شبکه های اجتماعی ضمن تکذیب نگارش چنین نامه ای از سوی ظریف خاطرنشان کرد: “اصولا وزیر امور خارجه از چنین حقی برخوردار نیست که چنین دستوری بدهد.”
وزیر خارجه که حضور فعالی در فیس بوک دارد، هنوز خود اظهار نظری راجع به این موضوع نکرده است.
وزارت ارشاد: درگیر این موضوع نیستیم
همزمان وزارت ارشاد نیز ترجیح داده است تا در این موضوع وارد نشود و خود را با طیف های تندرو در حاکمیت درگیر نکند. حسین نوش آبادی معاون حقوقی امور مجلس و استان‌های وزارت ارشاد در رابطه با مساله دفن ریچارد فرای گفته است: “با توجه به آنکه ما مسئولیتی درخصوص انتقال اجساد از خارج به ایران برعهده نداریم و تاکنون نیز به صورت مستقیم به این حوزه وارد نشده‌ایم و این موضوع نیز به ما ارجاع داده نشده‌است از این رو درگیر این موضوع نیستیم و موضوعیتی برای ما ندارد.”
این مقام ارشد وزارت ارشاد ورود به این منازعه را به آینده ای نامعلوم موکول و تصریح کرده است: “اگر در آینده موضوع دفن آقای فرای به ما ارتباط پیدا کرد ورود پیدا خواهیم کرد اما تا آن زمان ما در مقابل انتقال جسد فرای مسئولیتی نداریم و ورود مستقیم پیدا نمی‌کنیم.”
همزمان خبرگزاری کار روز دوشنبه گزارش داد که یک منیع آگاه در کمیسیون فرهنگی مجلس که نخواست نامش فاش شود در گفتگو با ایلنا از عقب‌نشینی دولت در این موضوع با توجه به حوادث چند روز گذشته در اصفهان خبر داده است.
گفتنی است تعدادی از نمایندگان تندرو در مجلس “حتی قصد جمع آوری امضا برای ممانعت از دفن ریچارد فرای داشته اند اما آنچنان که خبرگزاری میراث فرهنگی گزارش داده است در نهایت با رای زنی جمعی دیگر از نمایندگان مردم این طرح ملغی شد.”
تاکید مطهری بر عمل به تعهد
با این حال نمایندگانی چون علی مطهری- فرزند آیت الله مطهری، از تئوریسین های جمهوری اسلامی- می گویند مواضع افراطی تندروها در بهارستان، منعکس کننده دیدگاه های کمیسیون فرهنگی مجلس نیست: “ریچارد نلسون فرای ایران‌شناسی بزرگ است و آثار و علاقه بسیاری نسبت به ایران و تاریخ آن دارد. در واقع به‌همین دلیل نام ایرانی «ایران‌دوست» را برای خود برگزیده است.”
مطهری از دولت روحانی خواسته به تعهد قبلی‌اش عمل کند و اجازه دهد ریچارد فرای در اصفهان به خاک سپرده شود: “ریچارد فرای آرزو داشته که در ایران دفن شود و پیشتر نیز درخواست‌اش را در دولت‌های گذشته مطرح کرده که با موافقت مواجه شده بنابراین طبق تعهدی که دولت در گذشته داده و اصول اخلاقی حاکم بر جامعه لازم است که ما به تعهدمان عمل کنیم.”
در همین حال رئیس فراکسیون تاریخ و توسعه گردشگری هم به درخواست رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس از رئیس دولت یازدهم برای مخالفت با دفن پیکر ریچارد فرای در حاشیه رود زاینده‌رود که در صحن علنی مجلس مطرح شد، واکنش نشان داده و گفته است: “قرار نبود در سال فرهنگی نخبگان فرهنگی جهان که درباره فرهنگ و تمدن ما کار کرده اند را لجن مال کنیم، ولی مثل اینکه عده ای دارند این کار را انجام می دهند و این جای تاسف دارد.”
گفتنی است ریچارد فرای سه سال پیش به دعوت حلقه نزدیک به احمدی نژاد به تهران دعوت شد و رئیس دولت اصولگرایان ضمن بزرگداشت جایگاه او و اعطای خانه ای تاریخی به وی در اصفهان به درخواست اش برای دفن در این شهر روی خوش نشان داد. در آن زمان هیچ یک از نیروهای تندرو علیه فرای و درخواست وی از دولت وقت موضع گیری نکردند.
ناظران می گویند جنجال تندروها در خصوص وصیت ریچارد فرای می تواند مرتبط با دیپلماسی دولت روحانی برای کاستن از تنش ها در روابط با غرب و ایالات متحده باشد؛امری که از نیروهای افراطی در حاکمیت از آن استقبال نمی کنندو حاضرند برای مخدوش کردن آن از هر بهانه ای بهره ببرند.
شاید از همین رو است که عدن نبی، همسر ایرانی آسوری ایران شناس درگذشته نیز در پی یافتن راه حلی برای دور زدن تندروهای ساکن اصفهان است. او به تازگی گفته: “دکتر ریچارد فرای یا در اصفهان کنار پوپ یا در نارنجستان شیراز مدفون شود خوب است.”
مصطفی محقق داماد، استاد برجسته حقوق و رئیس بنیاد موقوفات محمود افشار این هفته به روزنامه شرق گفته: “نظر نهایی رییس‌جمهوری روز سه‌شنبه( امروز) اعلام می‌شود.”
گفتنی است ریچارد فرای در گفتگوی خود با روزآنلاین آرزو کرده بود که “هیچ مناقشه ای در ایران بزرگ و متنوع اتفاق نیفتد و تعامل و منطق همواره جای احساسات ایرانیان را در مواجه با سایر کشور های دنیا بگیرد.”
