هنوز یک ماه از تاکید وزیر نیرو در تهران بر ضرورت بازنگری و توقف برخی برنامه‌های سد سازی در ایران نگذشته که خبر از احداث یک سد بزرگ برای تامین آب شرب گیلان رسیده، آن هم به قیمت تخریب هکتارها متر مکعب از جنگل‌های حاشیه دریای خزر.
حمید جلالوندی، مدیرکل ارزیابی سازمان محیط زیست ایران روز دوم آبان ماه اعلام کرد در جلسه‌ای که ریاست آن به عهده معاون اول رئیس جمهوری بوده و برخی نمایندگان چند دستگاه دولتی نیز حضور داشته‌اند، با تخریب ۹۳ هکتار از جنگل‌های هیرکانی برای ساخت سد شفارود در استان گیلان موافقت شده است.
ظاهرا انگیزه مخالفت و اعتراض سازمان محیط زیست از ساخت این سد، تخریب بخشی از جنگل‌های هیرکانی بود، اما به گفته جلالوندی دیگر دستگاه‌ها مانند سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، سازمان جنگلها و وزارت نیرو و گروهی که حکم شده بودند به گزینه تامین شرب، کشاورزی و صنعت رای دادند که مستلزم تخریب ۹۳ هکتار زمین است
دولت یازدهم با دمیدن جانی دوباره در سازمان محیط زیست تحرکات مثبتی در حوزه ایجاد کرده اما برخی از اقدامات دیگر دستگاه‌های این دولت، از جمله موافقت با تخریب جنگل هیرکانی، با انتقاد روبرو شده است. گرچه برخی از کارشناسان هم معتقدند دولت برای چاره کردن بحران بزرگ آب که عواقب وخیمی برای آن پیش بینی می شود چاره ای نداشته است.
هیرکانی از جمله جنگل‌های تاریخی در مناطق شمال ایران و همچنین کشور جمهوری آذربایجان است که بر اساس گزارش‌ها بیش از ۴۰ میلیون سال قدمت دارند.
جنگل‌های مختلط کاسپینی-هیرکانی، بخشی مهمی از جنگل‌های تاریخی شمال ایران و حاشیه دریای خزر محسوب می‌شود که قسمتی از آن در کشور جمهوری آذربایجان قرار گرفته است. ایران بارها تلاش کرده که این جنگلها را در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو ثبت کند، اما آنطور که گفته شده به دلیل اختلاف با جمهوری آذربایجان ثبت آن به نتیجه نرسیده است.
مساحت این جنگلها که عمده آن در ایران واقع شده، حدود ۲ میلیون هکتار گزارش شده است.
سد شفارود که قرار است با تخریب بخشی از این جنگل پر اهمیت بنا شود، بلند‌ترین سد ایران است که ۱۳۶۷ متر ارتفاع دارد.
پیشتر بارها به پیامدهای ساخت این سد اعتراض شده بود. در اردیبهشت ماه ۹۴ بهزاد انگورج در گفت‌وگو با “مرکز اطلاع‌رسانی پیام طبیعت” سازمان جنگلها و مراتع کشور همچنین گفته بود: “سد شفارود یکی از پروژه‌های کلان گیلان است که نیاز به ارزیابی زیست محیطی دارد و بدون آن امکان موافقت با ساخت سد وجود ندارد.”
وبسایت محلی اعتدال شمال هم در دی‌ماه، سال ۹۳، هشدار داده بود “که احداث سد شفارود در گیلان صدها هکتار جنگل را به زیر آب خواهد برد چرا برخی مدیران موافق احداث آن هستند.”
روز شنبه، ۴ آبان ماه نیز یک وبسایت محلی دیگر در واکنش به تصویب تخریب جنگل‌های هیرکانی نوشت “نتیجه ماه‌ها اعتراض مردمی و مخالفت‌های سازمان حفاظت محیط زیست با ساخت سدی که گفته می‌شد در صورت اجرایی شدن ۳۵۰ هکتار از جنگل‌های هیرکانی را تخریب خواهد کرد، به کوچکتر شدن سد و کاهش میزان تخریب به ۹۳ هکتار منتهی شد، اما هیچ‌کدام از اعتراض‌ها نتوانست جلوی ساخت سد را بگیرد.”
به گفته سعید متصدی، عاون محیط زیست انسانی سازمان محیط زیست “سازمان محیط زیست به خاطر ارزیابی‌ها و اشتباهات گذشته از یک سو و از سوی دیگر به دلیل نیاز مردم منطقه به آب شرب، به ساخت این سد تن داد، اما اگر نظر شخصی بنده را بپرسند و تصمیم‌گیر نهایی باشم، هرگز به ساخت این سد رأی مثبت نخواهم داد، اما درحال حاضر با صرف هزینه‌ای معادل ۱۴۰میلیارد و ساخت تمام تونل‌ها و جاده‌های مورد نیاز در اطراف این سد، چاره‌ای به جز تایید این سد با کمترین تخریب ممکن نداریم.”
مناقشه‌ها در مورد ساخت این سد هزینه‌بردار در حالی بالا گرفته که ماه گذشته وزیر نیرو از شکست سیاست‌های سدسازی و احتمال توفق آنها خبر داده بود.
حمید چیت‌چیان، وزیر نیرو روز دوشنبه، ۶ مهرماه گفته بود که وزارت نیرو در دو سال اخیر بازنگری جدی در برنامه سدسازی داشته است.
وزیر نیرو با اشاره به تغییر شرایط آبی کشور همچین افزود: “مثلا ۱۵ سال قبل مطالعه ای برای احداث سد صورت گرفت که آن موقع احداث سد توجیه داشت، اما با توجه به خشکسالی ها و افزایش مصارف آب در بالادست، ساخت سد دیگر توجیهی ندارد.”
به گفته چیت‌چیان، تعداد سدهای بزرگ ایران تا پایان مرداد ۱۵۳ مورد بوده است.
با گسترش خشکسالی و کاهش منابع آبی از جمله خشک‌شدن برخی از تالا‌بها و دریاچه‌ها، ایران نیز مانند بسیاری دیگر از کشورهای جهان درگیر بحران آب شده است. عدم مدیریت صحیح در ساخت سدهای آبی به بحران خشکسالی در ایران دامن زده است؛ بحرانی که دولت دست کم در گیلان در نظر دارد برای خروج از آن بار دیگر به ساخت سد متوسل شود.
با این حال حمید جلالوندی، مدیرکل ارزیابی سازمان محیط زیست ایران که روز شنبه احتمال تخریب هکتارها متر مکعب از جنگل‌های هیرکانی را گزارش کرده، توضیح داده که “گزینه نهایی مطرح شده برای این سد، تاییدیه سازمان حفاظت محیط زیست را ندارد تا آنکه ارزیابی زیست محیطی آن ارائه و تمهیدات لازم اندیشه شود و اگر این گزارش ارزیابی در کمیته ماده ۲ تصویب شد، آن وقت مجوز خواهد گرفت.”
محمد درویش، مدیرکل آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست مهرماه امسال در یک همایش محیط زیستی گفته بود که وسعت جنگلها در شمال ایران در نیم قرن گذشته از حدود ۶. ۳ به ۹. ۱ میلیون هکتار کاهش یافته است.
در تیرماه سال ۹۴ نیز ۷۰ انجمن محیط زیستی و تشکل دوستدار محیط زیست در اعتراض به ادامه ساخت سد شفارود نگرانی خود از تخریب جنگل‌های هیرکانی گیلان در صورت احداث این سد اعلام کرده بودند.
