پس از چهل روز بررسی توافق جامع هسته ای جمهوری اسلامی و ۶ ابرقدرت جهان در کمیسیون برجام پارلمان، اهالی بهارستان به یک فوریت طرحی رای دادند که در صورت تصویب در صحن علنی مجلس محدودیت هایی حقوقی برای دولت روحانی در زمان اجرای “برنامه جامع اقدام مشترک” به وجود خواهد آورد.
این طرح با عنوان طولانی “اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام” که به امضای ۱۰۰ نماینده پارلمان رسیده، نخست قرار بود با ۲ فوریت تصویب شود اما به دلیل اینکه رای لازم را برای دوفوریتی بودن نیاورد، نهایتا با یک فوریت تصویب شد. در صورت تصویب دو فوریت، این طرح دیگر به کمیسیون های مربوطه ارجاع داده نمی شد،و بلافاصله میان نمایندگان توزیع و در یک فاصله ۲۴ ساعته در مورد آن در صحن علنی رای گیری می شد.
طرح مذکور به دولت یازدهم اجازه می دهد تنها در صورت رعایت ۹ “حکم و تکلیف” قید شده در متن، برنامه جامع اقدام مشترک را که حاصل توافق تاریخی تهران و غرب بر سر بحران هسته ای نظام بود، اجرا کند. به ویژه موارد ۲، ۳، ۶ و ۸ این طرح دارای اهمیت سیاسی است.
بر اساس این بند ها مجلس که در اختیار اکثریت اصولگرایان است دولت روحانی را موظف می کند در صورت “هرگونه اقدام مبتنی بر فشار و تهدید” در همکاری با جامعه جهانی، پیرامون برنامه هسته ای تجدید نظر کند.همچنین در صورت “عدم پایبندی طرف مقابل در زمینه لغو مؤثر تحریم‌ها و بازگرداندن تحریم‌های لغو شده یا وضع تحریم” همکاری خود را “متوقف” کند و برنامه هسته ای را به سرعت “توسعه ” دهد.
در حالی که تنها دو هفته از بازدید یوکیو آمانو ـ مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی ـ از سایت نظامی پارچین در شرق تهران می گذرد، مجلس در بند ششم از احکام و تکالیفی که برای دولت یازدهم در نظر گرفته “هر گونه دسترسی نظارتی آژانس به مراکز نظامی و اشخاص حقیقی به بهانه برجام” را قدغن کرده است البته با این پرانتز “مگر آنکه موارد به صورت جداگانه و با جزئیات به تصویب شورای عالی امنیت ملی برسد.”
دربند حکم هشتم که ظاهرا بر اساس سخنرانی ۲۵ شهریور آیت الله خامنه ای ـ رهبر جمهوری اسلامی- تنظیم شده نیز به دولت هشدار داده شده است تا “در اثر اجرایی شدن برجام به هیچ وجه اجازه فرصت‌طلبی و سوءاستفاده در داخل کشور به آمریکا و دیگر دولت‌های خارجی داده نشود و فرصتی برای نفوذ یا سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و امنیتی در اختیار استکبار جهانی قرار نگیرد.”
در جریان سخنرانی سه هفته پیش رهبر جمهوری اسلامی در میان فرماندهان سپاه وی گوشزد کرده بود که “نفوذ فرهنگی و سیاسی خطرناکتر از نفوذ اقتصادی و امنیتی است” و همچنین اینکه “ دشمن بدنبال دگرگون کردن باورهای جامعه و نفوذ در مراکز تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی است”
گفتنی است گرچه علی لاریجانی – رئیس مجلس – و یا علاالدین بروجردی – رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی – از این طرح که مانعی برای دولت برای اجرای برجام ایجاد می کند حمایت کرده اند، اما برخی اعضای جبهه پایداری در مجلس به انتقاد تند از این طرح پرداخته اند. در راس منتقدان حمید رسایی قرار دارد که در ۲ سال گذشته تندترین انتقادها را از روند مذاکرات دیپلمات های دولت روحانی و پس از آن توافق جامع هسته ای را از تربیون مجلس مطرح کرده است. رسایی روز یکشنبه هم در مخالفت با این طرح گفت: “امروز مجلس در حال تصمیم‌گیری درباره یک موافقت‌نامه در قالب یک طرح است نه لایحه، طبق قانون دولت باید لایحه برجام را تقدیم مجلس می‌کرد نه اینکه امروز مجلس موضوع مهمی مانند برجام را در قالب یک طرح مورد رسیدگی قرار دهد، این یک اشکال و ایراد قانونی است.”
حسن روحانی و تیم وزارت خارجه در هفته های پس از امضای توافق هسته ای در وین به شدت با ارائه لایحه ای در خصوص توافق هسته ای به مجلس مخالفت کرده بودند و نهایتا نیز از این اقدام خودداری کردند.
رسایی که در دوران ریاست محمود احمدی نژاد بر دولت از طرفداران پر و پا قرص او در مجلس محسوب می شد و عموما هیچ انتقادی علیه آنچه مخالفان “قانون شکنی” های رئیس دولت نهم و دهم می خوانند مطرح نمی کرد، حالا با انتقاد از رعایت نشدن قانون توسط دولت روحانی گفته: “بدانید دولتی که به قانون عمل نمی‌کند و لایحه برجام را به مجلس ارائه نمی‌دهند، به این طرح شما هم حتی اگر قانونی شود، عمل نخواهد کرد، فقط فرق آن این است که مهر تأئید مجلس با تصویب این طرح، به دولت اجازه اجرای برجام را می‌دهد، مهر تأئید مجلس پای سند توافقی می‌آید که به ضرر ملت ایران است.”
علی لاریجانی، رئیس پارلمان که به رهبر جمهوری اسلامی نزدیک است، پیش از اظهارات رسایی در مقام موافق این طرح به نمایندگان مجلس گوشزد کرده بود که “این یک مسأله ملی است که آقا فرموده بودند اجماع شود.”
باید خاطرنشان کرد که طرح مذکور، تنها دقایقی پس از آن مطرح شد که علیرضا زاکانی، رئیس کمیسیون برجام، متن گزارش نهایی این کمیسیون پیرامون توافق هسته ای تهران و غرب را که نگاهی منفی به این توافق داشت در صحن مجلس قرائت کرد.
با این حال به نظر می آید این طرح توسط حامیان توافق و با در نظر گرفتن برخی دغدغه های مخالفان، توسط گروهی دیگر از نمایندگان تهیه شده و ارتباط مستقیمی با مطالبات مخالفان در کمیسیون برجام نداشته است.
در همین راستا سینعلی حاجی‌دلیگانی نماینده شاهین‌شهر در مجلس صبح دیروز در مخالفت با دو فوریت طرح “اقدام متناسب و متقابل دولت “در اعتراض به چنین رویکردی گفت :” هنوز چند دقیقه از قرائت گزارش کمیسیون ویژه بررسی برجام نگذشته است.” وی افزود: “این طرح چگونه قبل از اینکه گزارش قرائت شود توسط عده ای از همکاران تهیه شده است و به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده که در همین چند روز تعطیلی به چاپ رسیده است”.
به گزارش ایرنا، خبرگزاری دولت، علی لاریجانی اما در مقام دفاع از چنین رویکردی به مخالفان گفته است: “یک عده می گویند این طرح دوفوریتی هیچ نسبتی با گزارش ندارد. باید ببینیم این حرف درست است یا خیر؟ در بند اول پیشنهادات گزارش کمیسیون ویژه بررسی برجام آمده است که طرح دوفوریتی آورده شود تا الزاماتی برای اجرای برجام مدنظر گرفته شود. ارائه طرح دوفوریتی براساس پیشنهاد گزارش کمیسیون ویژه بررسی برجام است.”
گرچه لاریجانی به بخش های دیگر گزارش منفی کمیسیون برجام پیرامون توافقات اخیر اشاره ای نکرده، اما این گزارش بلند بالا مدت اجرای ۱۵ ساله برجام را یک “نقطه ضعف جدی” در توافق اخیر توصیف و از قطعنامه 2231 شورای امنیت پیرامون پرونده هسته ای نظام نیز انتقاد کرده است.
بروجردی که در دو سال گذشته از حامیان روند مذاکرات هسته ای میان تهران و واشنگتن بوده نیز دیروز به دفاع از توافق اخیر پرداخت و آن را در راستای سیاست “نرمش قهرمانانه” رهبر جمهوری اسلامی توصیف کرد: “بعد از اینکه در برجام تاکید شده است که ما می توانیم غنی سازی ۶۷/۳ درصدی داشته باشیم که به این معنی است که می توانیم حق غنی سازی داشته باشیم و در این مصاف نابرابر جمهوری اسلامی ایران برنده شد و طبق رهنمود مقام معظم رهبری در مرحله نرمش قهرمانه قرار گرفته ایم که بتوانیم از این گردنه عبور کنیم.”
به نظر می آید حامیان این طرح قصد داشتند با تصویب دو فوریتی بودن آن هر چه سریع تر مقدمات تصویب در صحن علنی را فراهم کنند و از بروز مواضع مخالف در روزهای آینده علیه این طرح ممانعت به عمل آورند. با این حال یک فوریتی شدن طرح که احتمالا تصویب آن را تا هفته آینده به عقب خواهد انداخت بار دیگر این فرصت را به تندرو ها می دهد تا به موضع گیری علیه توافق هسته ای بپردازند.
چنین نگرانی هایی بود که باعث شد، احمد توکلی، از نمایندگان اصولگرای قدیمی و پر نفوذ تهران در مجلس از “موی سفید” خود سخن بگویند و به ترغیب نمایندگان برای دادن رای به این طرح مشغول شود. توکلی در این ارتباط گفته است: “من با این موی سفید و به عنوان یک اقتصاددان به شما می گویم اگر این طرح را به سرانجام نرسانیم دچار مشکل می شویم. الان باید بیشتر نگران نقشه های دشمن برای نفوذ باشیم.هم اکنون طوری شده که ما باید نگران نقش های دشمن برای نفوذ باشیم، ما با این طرح برخی ضعف های برجام را جبران می کنم و همچنین دست دولت را باز می گذاریم.”
کارشناسان معتقدند در شرایطی که نیروهای تندرو در پارلمان، طرح جایگزینی در خصوص برجام ندارند و ظاهرا قادر به جلب حمایت لازم در میان نمایندگان برای طرحی تندتر و محدود کننده تر در خصوص برجام نخواهند بود، احتمالا همین طرح هفته آینده در مجلس بررسی خواهد شد و بعید به نظر می آید راه دشواری برای تصویب با اکثریت آرا در پارلمان اصولگرا پیش رو داشته باشد.
