مشکل سرمایه گذاری در صنعت نفت وعقب ماندن از کشورهای همسایه در برداشت از میدانهای مشترک، این هفته هم به زیر ذره بین بحث ونظر رفت.مجلس از سرنگرانی، با وزیر نفت در این خصوص تشکیل جلسه غیر علنی داد. اگر چه مفاد گفته های وزیر نفت در این جلسه منتشر نشد، اما نمایندگان هر چه از این جلسه گفتند فقط ابراز نگرانی بود.مخرج مشترک تمام بحث ها هم به سرمایه گذاری بر می گشت که از نظر نمایندگان در این خصوص بحران وجود جدی وجود دارد.
این در حالی است که رییس دولت در کارزارهای انتخاباتی اش به کرات گفته بود در 4 سال گذشته 66 میلیارد دلار در صنعت نفت سرمایه گذاری شده است.اما امروز کارشناسان می پرسند اگر این رقم ومیزان سرمایه گذاری شده، چرا امروز مجلس اصولگرا وهمراه دولت نگران صنعت نفت است؟
کدام سرمایه گذاری؟
به گزارش نشریه برنامه (متعلق به معاونت برنامه ریزی ریاست جمهوری)مجموع سرمایه گذاری صورت گرفته در صنعت نفت و گاز طی چهار سال اول برنامه چهارم و دولت نهم 56 میلیارد دلار بوده، این در حالی است که محمود احمدی نژاد میزان سرمایه گذاری انجام شده در صنعت نفت و گاز را 66 میلیارد دلار اعلام کرده.
براساس این گزارش این نشریه دولتی، میزان سرمایه گذاری داخلی صورت گرفته در چهار سال اول برنامه چهارم توسعه به ترتیب 9/6، 8/9، 9⁄10 و 4⁄14 میلیارد دلار بوده که به این ترتیب مجموع سرمایه گذاری داخلی در این دوره به 42 میلیارد دلار رسیده است.
در برابر میزان سرمایه گذاری خارجی صورت گرفته (از محل قراردادهای بیع متقابل و فاینانس) در صنعت نفت و گاز به ترتیب 2/4، 5/4، 2⁄4 و 5⁄1 میلیارد دلار و مجموع آن 4⁄14 میلیارد دلار بوده است. بنابراین به گفته این نشریه کل سرمایه گذاری انجام شده در صنعت نفت و گاز طی چهار سال 4⁄56 میلیارد دلار بوده است. هر چند کارشناسان بر این باورند که ارقام منتشر شده، شامل قراردادها، تفاهمنامه ها و سرمایه گذاری های واقعی است.برخی از کارشناسان میزان سرمایه گذاری خارجی انجام شده را 2⁄8 میلیارد دلار و سرمایه گذاری داخلی را 8⁄15 میلیارد دلار اعلام می دانند و می گویند: “سرمایه گذاری صورت گرفته در چهار سال دولت اول احمدی نژاد تنها 24 میلیارد دلار است چرا که بخشی از این سرمایه گذاری ها هنوز تحقق نیافته یا به دلیل برخی سیاست های دولت به حالت تعلیق درآمده است.”
این در حالی است که احمدی نژاد در آستانه انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری، بارها میزان سرمایه گذاری در صنعت نفت را 66 میلیارد دلار ذکر کرده و در نطق تلویزیونی خود نیز گفته بود: “در طول چهار سال ما شاهد بیش از 66 میلیارد دلار سرمایه گذاری و 70 میلیارد دلار قرارداد جدید نفتی هستیم.”
وی البته هیچ گاه به جزئیات این 66 میلیارد دلار اشاره نکرد و همچنین از بزرگ ترین دستاورد دولت خود، یعنی خروج شرکت های بزرگ شل، توتال، رپسول و…از ایران سخنی به میان نیاورد.
وی حتی در همایش مدیران صنعت نفت نیز از اینکه “برخی کارهای حیرت انگیز دولت نهم در صنعت نفت را باور نمی کنند”، اظهار تعجب کرد و گفت: “حق نمی دهیم این کارها را تخطئه کنند چرا که این کارها به حساب خانواده کشور است و در چهار سال گذشته 66 میلیارد دلار سرمایه گذاری و 70 میلیارد دلار عقد قرارداد داشته ایم، این مقدار فعالیت چه موقع سابقه داشته است.”
اما اخبار و آمار رسمی نشان می دهد علاوه بر تحقق نیافتن این حجم سرمایه گذاری در چهار سال گذشته، حجم سرمایه گذاری خارجی در صنعت نفت ایران روند نزولی هم داشته و با 64 درصد کاهش از 2⁄4 میلیارد دلار در سال 84 به 5⁄1 میلیارد دلار در سال 87 رسیده که این کاهش سرمایه گذاری در پی خروج شرکت های بزرگ نفتی جهان از ایران و عدم تمایل شرکت های معتبر خارجی به حضور در ایران رخ داده است. این در حالیست که در عراق هفت شرکت بزرگ نفتی در حال کارند.
در واقع علیرغم تبلیغات بسیار، دولت نهم دستاوردی در صنعت نفت نداشته است تا جاییکه گزارش های غیر رسمی این روزها حاکی از آن است که سقف تولید نفت ایران به دلیل عدم توجه ونبود ابزار تکنولوژیکی کاهش یافته و به سقف 5⁄3 میلیون بشکه در روز رسیده است.
میزان تولید نفت ایران در سال 84چهار میلیون وسیصد هزار بشکه بود. مهدی سنایی، نماینده مجلس و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در همین زمینه گفته است: “عدم سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز زنگ خطری است که باید به آن توجه کرد.”
سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس در این ارتباط گفته است: “بررسی‌های ما نشان می‌دهد مهمترین چالش ما در حوزه صنعت نفت و گاز، سرمایه‌گذاری است و متاسفانه نبود سرمایه سبب شده است نتوانیم به اهداف توسعه‌ای خود دست یابیم”.
وی با اشاره به اینکه به دلیل تحریم‌های بین‌المللی، تامین منابع مالی برای سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز کشور امری نشدنی است، گفته: “ما در حال حاضر در برداشت گاز از حوزه مشترک پارس جنوبی از قطر عقب مانده‌ایم و زنگ خطر در مورد عقب ماندن از عراق برای برداشت از حوزه‌های مشترک نفتی با این کشور به صدا در آمده است.”
سید عماد حسینی در بیان نگرانی های نفتی خود افزوده: “در برخی کشورها از جمله عراق 7 شرکت قدرتمند نفتی دنیا در جهت توسعه میادین مشترک با ایران فعالیت دارند و در نظر دارند تولید روزانه این کشور را به 12 میلیون بشکه در روز برسانند.”
وی همچنین با بیان اینکه “شیب مخازن مشترک گازی و نفتی به سمت کشورهای همسایه است”، گفته: “این شیب باعث سرازیر شدن منابع کشورمان به سمت کشورهای همسایه خواهد شد بنابراین در صورتی که بخواهیم از این منابع بهره مند شویم باید با پمپاژ بیشتر و قوی‌تر اقدام کنیم”.
قوی تر بودن یعنی با سپاه بودن؟
به گزارش ایسنا، راه “قوی تر” اقدام کردن هم از نظر بهروز علیشری، معاون وزیر اقتصاد به این شکل است: “در انجام طرح‌های بزرگ نفت و گاز و پتروشیمی باید تلاش کرد تا از ترتیبات قراردادی بای‌بک به سمت مدل‌سازی مشارکت بخش خصوصی دولتی حرکت کنیم… قراردادهای بای‌بک به دلیل ماهیت و ترتیبات اجرای آن، ما را مجبور می‌کند تا ناگزیر شویم از خدمات تأمین مالی و مهندسی شرکتهای بزرگ بین‌المللی استفاده کنیم که این شیوه مناسبی برای اجرای طرح‌های بزرگ در شرایط کنونی نیست؛ چرا که نقش شرکتهای بخش خصوصی داخلی و خارجی به پیمانکار دسته چندم تقلیل پیدا می کند”.
البته علیشیری مشخص نساخته در حالی که ایران در محاصره وتحریم نفتی مالی وسرمایه ای قراگرفته چگونه می توان شرکتهای خارجی را راضی به حضور در صنعت نفت ایران، ولو به شکل مشارکت در تولید کرد.این گفته ها اگر به صورت توصیه باشد زیاد جدی نیست، اما اگر نشان از یک خواست واراده در دولت باشد، باید خبر وشایعه های پشت پرده را جدی گرفت.در همین ارتباط چندی است در محافل نفتی زمزمه ای شنیده می شود مبنی بر اینکه وزارت نفت در پی آن است تا مالکیت چند میدان نفتی را به سپاه واگذار کند تا این نهاد بتواند در قالب شرکت ونهادی ظاهرا غیر دولتی وخصوصی با رقبای خارجی وارد گفت گو بشود.
هدف عراق؛ تولید 12میلیون بشکه نفت
کارشناسان ارشد ومدیران سابق نفتی هم به هشدار دادن رسیده اند.سید مهدی حسینی معاون سابق بین اللمل شرکت نفت، در خصوص رشد عراق در عرصه نفت به ایلنا گفته است: “برنامه‌ریزی‌های عراق در حوزه گاز نیز دقیقا مانند نفت بسیار جاه طلبانه است. البته منظور از جاه طلبانه این نیست که قابلیت اجرا ندارد و انجام شدنی نیست بلکه نگاهی به برنامه‌ریزی‌های آنها نشان می‌دهند که هدف‌های بزرگی را برای خود تعریف کرده‌اند.”
این مسئول سابق وزارت نفت که مسئولیت مذاکره در بسیاری از قرادادهای نفتی را بر عهده داشت است با تاکید بر اینکه “عراقی‌ها برنامه‌ریزی‌های لازم برای رسیدن به این هدف را انجام داده‌اند”، ادامه داده: “عراق از نظر ذخائر رقیب ایران نیست چرا که حجم ذخایر گازی این کشور یک دهم ایران است.اما با همین ذخائر کم می‌تواند در کوتاه مدت و میان مدت وارد بازارهای جهانی گاز و به رقیب ایران تبدیل شود… آنها قصد دارند در بخش شمالی 31 میلیارد متر مکعب تولید گاز داشته باشند. در ضمن برنامه‌ریزی‌هایی برای بخش جنوبی نیز دارند و در کل طرح مفصلی جهت صادرات گاز در این کشور پیش‌بینی شده است.”
او افزوده است: “برنامه صادراتی گاز آنها بسیار دقیق است و این در حالی است که ایران به عنوان دومین کشور دارای ذخائر گازی جهان هنوز استراتژی مشخصی برای صادرات ندارد و اگر میزان صادرات گاز به ترکیه و حجم واردات گاز از ترکمنستان طی سال‌های اخیر را در نظر بگیریم می‌بینیم کفه واردات به صادرات می‌چربد و در حقیقت ما وارد کننده گاز هستیم… این در حالی است که عراق می‌خواهد در شمال به خط لوله نابوکو بپیوندد و خود را به بازار اروپا برساند. در ضمن می‌خواهند گاز کشورهای عرب مثل سوریه و مصر را نیز دریافت کنند و به نابوکو برسانند تا به عنوان یک هاب گازی نقشی موثر در بازار ایفا کنند.”
وجالب آنکه، حسینی ابراز داشت “این کشور پیش تر دو سوم میادین نفتی‌اش را به مناقصه گذاشته و اعلام کرده است می‌خواهد در آینده‌ای نزدیک به ظرفیت تولید 12 میلیون بشکه نفت در روز دست یابد.”
