گلن کسلر
هفته گذشته مقامات مختلف ایران دربارۀ راه حل جدید دیپلماتیک آمریکا و متحدانش اظهارنظرهای مثبت کردند و نشان دادند که احتمال مذاکره دربارۀ برنامه هسته ای ایران وجود دارد. این هفته، ایران موشک های دور برد و میان برد خود را به بوتۀ آزمایش گذاشت و به صراحت هشدار داد که هزاران موشک دیگر آمادۀ پرتابند.
این پیام های ضد و نقیض برای جمهوری اسلامی که دارای مراکز متعدد قدرت است و یک نظام پیچیدۀ دولتی دارد، امری عادی است. اما نشان دادن قدرت قبل از مذاکره نیز، به گفته تحلیلگران، یک فرمول قدیمی دیپلماتیک است که نشان می دهد آزمایشات موشکی و لحن تند می توانند نشانه ای از احتمال استقبال سریع ایران از چانه زنی باشند.
مهرزاد بروجردی مدیر مطالعات خاورمیانه در دانشگاه سیراکوز می گوید: “ارزیابی ایرانیان این است که به نمایش قدرت نیاز دارند. آنها برای دیپلماسی آماده هستند و مایلند مذاکره کنند، اما در عین حال می گویند که شما نمی توانید با ما مثل یک کشور ضعیف و جهان سومی رفتار کنید.“
دنیس راس کاردار پیشین خاورمیانه می گوید، پیام های مختلط ایران احتمالا ً “هر دو بعد نظام رهبری ایران” را نشان می دهند، اما در عین حال یک پیام واحد هم دارند و آن اینکه: “حمله به ما عاقلانه نیست – ما می توانیم مذاکره کنیم و در عین حال می توانیم شرایط را واقعا ً هولناک کنیم.“
اما محمدعلی حسینی سخنگوی وزارت امور خارجۀ ایران دربارۀ رزمایش نظامی این کشور اعلام کرده است، این رزمایش “واکنشی طبیعی در برابر مانورها و تهدیدهای پی در پی رژیم صهیونیستی است.” کاندولیزا رایس وزیر امور خارجۀ آمریکا نیز در سخنرانی خود در جمهوری گرجستان خاطر نشان کرده است،”ما نیز به ایران پیام می فرستیم که از منافع آمریکا و منافع متحدانمان دفاع خواهیم کرد.“
با این وجود، پس از سال ها درگیری، شاید وقت آن رسیده است که تهران مذاکره دربارۀ برنامه هسته ای خود را آغاز کند. ایران به لطف افزایش بهای نفت توانسته است در برابر تحریم های شورای امنیت سازمان ملل بخاطر بی میلی برای تعلیق غنی سازی اورانیوم مقاومت کند. اما این تحریم ها در آستانۀ تأثیرگذاری هستند. اتحادیه اروپا ماه گذشته بزرگترین بانک ایران، بانک ملی، را تحریم کرد و در همین حال توتال اس ای، غول انرژی فرانسه، روز گذشته با اعلام اینکه سرمایه گذاری در ایران بسیار خطرناک است، از مذاکره دربارۀ توسعۀ پروژۀ گاز طبیعی مایع در ایران عقب نشینی کرد.
در همین حال، علی اکبر ولایتی، مشاور آیت الله خامنه ای در امر سیاست خارجی، هفته گذشته در مصاحبه با یک روزنامه دربارۀ بیان اظهارات “تحریک آمیز” در خصوص بن بست هسته ای ایران – که معمولا ً به احمدی نژاد نسبت داده می شوند – هشدار داد که این خود نشانگر تنش های داخلی ایران است. وی بدون اشاره به نام احمدی نژاد اظهار داشت، مقامات باید از “بیانات و شعارهای غیرمنطقی” که باعث تضعیف روابط با جهان می شوند، پرهیز کنند.
در این میان، گروه 1+5 متشکل از آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان، روسیه و چین که بدنبال مذاکره با ایران هستند، شرایط پیشنهاد خود را به منظور گسترش روابط سیاسی و اقتصادی با ایران در صورت توقف برنامه هسته ای این کشور تغییر داده اند. در پیشنهاد اولیۀ آنها در دو سال گذشته، توجه چندانی به خواسته های امنیتی ایران نشده بود، اما در پیشنهاد جدید صحبت از احترام به “تمامیت ارضی” و ترغیب “تماس و گفتگوی مستقیم” با ایران شده است. در این پیشنهاد همچنین کشورها متعهد گردیده اند که از “ایفای نقش مهم و سازندۀ ایران در امور بین المللی حمایت نمایند.“
تامس فینگار، سرپرست آژانس اطلاعات ملی آمریکا روز چهارشنبه در مرکز سیاست ملی خاطر نشان کرد، ایران ”دلیل دارد که احساس ناامنی کند” چرا که این کشور “در یک منطقه ناآرام زندگی می کند.” او افزود،”شناختن این موضوع که ایران نیازهای واقعی امنیتی دارد، یک نقطۀ شروع خوب است. ما بخشی از این دلیل هستیم که چرا ایران، درست یا غلط، احساس ناامنی می کند.“
حتی کشورها تا اندازه ای از خواستۀ خود مبنی بر تعلیق غنی سازی اورانیوم قبل از آغاز مذاکرات عقب نشینی کرده اند. آنها “تعلیق در برابر تعلیق” را پیشنهاد داده اند، به این معنا که مادامی که ایران از گسترش برنامه هسته ای خود صرفنظر کند و آمریکا و متحدانش تلاش های خود را برای افزایش تحریم ایران متوقف نمایند، احتمال شروع مذاکرات وجود خواهد داشت. مذاکرات ابتدایی شش هفته طول خواهد کشید، اگرچه مذاکرات رسمی تا زمان تعلیق غنی سازی ایران آغاز نخواهد شد. ویلیام برنز معاون وزیر امور خارجه آمریکا، گفتگوهای ابتدایی را “گامی برای رسیدن به مذاکرات” برشمرده است.
منبع: واشنگتن پست، 11 ژوئیه