همزمان با تصویب طرح تحریم اقتصادی ایران در شورای امنیت سازمان ملل، شیرین عبادی و عبدالکریم لاهیجی در مصاحبه با روز، علل موافقت یا مخالفت خود با تحریم اقتصادی ایران را مطرح کردند. این دو فعال حقوق بشراما متفق القولند که تحریم های سیاسی، راهکار مناسبی برای فشار بر جمهوری اسلامی است.
این مصاحبه در پی می آید.
شیرین عبادی برنده جایزه نوبل سال ۲۰۰۳ و رییس کانون مدافعان حقوق بشر ضمن تاکید بر مخالفت با تحریم اقتصادی، لزوم تحریم سیاسی را مطرح می کند و می گوید: “من همواره به جای تحریم اقتصادی که فشاری مضاعف بر دوش مردم ایران است، از تحریم های سیاسی نام برده ام”.
عبدالکریم لاهیجی، حقوقدان و نایب رئیس فدراسیون بین‌المللی جوامع حقوق بشر اما مصاحبه رابا یک سئوال از کسانی که مخالف “هر گونه تحریم” هستند آغاز می کند: “چه پیشنهادهایی برای آنکه جامعه بین المللی به توقف سیاست سرکوب در ایران کمک کند، دارید؟”
تفسیرهای مختلف از تحریم اقتصادی
دکتر عبد الکریم لاهیجی در این مصاحبه ابتدا به سوء برداشت ها از تحریم های اقتصادی می پردازد. نایب رئیس فدراسیون بین‌المللی جوامع حقوق بشر می گوید: “بعضی ها فکر می کنند منظور از تحریم های اقتصادی قطع واردات مواد غذایی و دارویی است، در حالی که تحریم اقتصادی الزاما به این معنا نیست. تکنولوژی پیشرفته ای که جمهوری اسلامی به دست می آورد تنها و تنها از طریق بازرگانی خارجی این کشور است و کیست که نداند که 80% تا 90% آنها از طریق کشورهای اروپایی و اتحادیه اروپا وارد می شود. البته میدانیم که ایران با آمریکا دارای روابط مستقیم نیست، اما از طریق دلال ها و واسطه ها مواد لازم را از آن کشور هم بدست می آورد”.
او می افزاید: “ایران می تواند با زیمنس معامله کند و بعد کالاهایی بدست بیاورد که از راه آنها بتواند اینترنت، موبایل و تمام راه های ارتباطی و رسانه ای را محدود و سانسور کند. با اینکه ایران به لحاظ تسلیحاتی مورد تحریم قرار گرفته، اما بسیاری از همین کالاهای مربوط به تکنولوژی پیشرفته در بخشی از صنایع نظامی وجود دارد و مورد استفاده قرار می گیرد. نیروی انتظامی که مردم را در جریان تظاهرات مسالمت آمیز مورد ضرب و شتم قرار می دهد، این وسایل را از کجا به دست می آورد؟ “
بر همین اساس عبدالکریم لاهیجی با بخشی از تحریم های اقتصادی به طور کامل موافق است و می گوید: “نه فقط موافق این تحریم ها هستم، بلکه به جامعه بین المللی و در صدر آنها به اتحادیه اروپا می گویم اگر می خواهند تحریم واقعی بکنند این گونه تحریم ها را باید مد نظر داشته باشند. تحریمی که علیه لیبی به کار بردند و آقای قذافی و دولتش را به زانو در آورد”.
سانسور؛ دستاورد معاملات اقتصادی
شیرین عبادی اگرچه مخالفت صریح خود را با هرگونه تحریم های اقتصادی علیه ایران اعلام می کند، اما در عین حال می گوید دولت ها نباید از طریق شماری از معاملات اقتصادی که او آنها را “شرم آور” می خواند، جمهوری اسلامی را در سرکوب بیشتر آزادیخواهان کمک کنند.
خانم عبادی می گوید: “ما با معاملات اقتصادی که دولت را در سرکوب بیشتر و سانسور شدید تر مردم کمک کند، مخالفیم. به عنوان مثال در سالهای گذشته نوکیا نرم افزاری را به دولت ایران داده است که با استفاده از آن موبایل ها و اس ام اس ها را کنترل می کند. تعدادی از افرادی هم که در حال حاضر در زندان هستند، از جمله روزنامه نگار شجاع آقای عیسی سحر خیز، رسما اعلام کرده اند به همین علت در زندان هستند. اینگونه معاملات که باعث سرکوب بیشتر مردم شود، بایستی تحریم شود.”
رییس کانون مدافعان حقوق بشر، در ادامه به مثال دیگری هم اشاره می کند: “مثال دیگر معامله ای است که شرکت یوتل ست با دولت ایران انجام داده است. همانگونه که می دانیم، چون رادیو و تلویزیون در ایران دولتی است و به شدت سانسور می شود، از چند سال قبل دو شبکه تلویزیونی فارسی زبان بی بی سی و صدای آمریکا بر روی ماهواره هاتبرد متعلق به شرکت فرانسوی یوتل ست برای ایران برنامه پخش می کردند و بدین ترتیب مردم می توانستند به اطلاعات بیرون از ایران دسترسی پیدا کنند و همچنین بدانند در داخل ایران چه می گذرد. زیرا سانسور، اجازه اطلاع رسانی را به مردم نمی دهد. دولت ایران که از این امر عصبانی بود، بارها اعلام کرده بود که شهروندان حق ندارند با این دو کانال تلویزیونی مصاحبه کنند؛ برخی از افرادی هم که در طول سال گذشته به زندان رفته اند، اتهام شان مصاحبه تلویزیونی با این شبکه ها بود”.
خانم عبادی می افزاید: “از آنجایی که به هر حال شبکه های بی بی سی فارسی و صدای آمریکا مورد استقبال مردم ایران بودند، مخالفت های دولت راه به جایی نمی بُرد و مردم کماکان از آنها استفاده می کردند. تا اینکه بعد از انتخابات، دولت سعی کرد با ارسال پارازیت باعث اختلال در این دو شبکه شود. هر چند که پارازیت های ارسالی تصویر را خراب می کرد، لیکن چون هنوز هم صدای این دو شبکه به مردم ایران می رسید باز مردم علاقه مند بودند و از آنها استفاده می کردند. اما بعد از آن چون تمام تلاشهای دولت ایران برای از دسترس خارج کردن این شبکه ها به نتیجه نرسید، وارد مذاکره با شرکت یوتل ست شد و این شرکت قبول کرد که این دو کانال تلویزیونی را از هاتبرد که در تمام نقاط ایران قابل دسترس بود بردارد و روی ماهواره دیگری بگذارد که برای خاورمیانه و مردم ایران مناسب و به آسانی قابل دسترسی نیست”.
وی در ادامه با ابرازتاسف از معاملات این دسته از شرکت های اقتصادی می افزاید: “با این ترتیب می بینیم که شرکت یو تل ست با ایران معامله ای کرده و مانع از دسترسی سریع رسانی مردم ایران شده است. من بسیار متاسفم که شرکت یوتل ست که تابعیت فرانسوی دارد و دو سوم سهام آن متعلق به بخش خصوصی و یک سوم سهام آن هم متعلق به دولت فرانسه است، آزادی بیان را از یاد برده است. ما با اینگونه معاملات مخالف هستیم. چه دولت ایران در زمینه انرژی هسته ای کار بکند یا نکند، این معاملات شرم آور می بایستی متوقف شود”.
تحریم های سیاسی فراموش شده اند
عبدالکریم لاهیجی در ادامه این مصاحبه با بیان اینکه “سفارت های جمهوری اسلامی 80 تا 90 در صد ماموریت هایشان، ماموریت های اطلاعاتی و امنیتی است” می گوید: “نمی دانم چرا رسانه های خبری اعم از خارجی و ایرانی فقط و فقط به مساله تحریم های اقتصادی اهمیت می دهند و توجه ندارند که تحریم های سیاسی در بسیاری از مواقع (حتی در گذشته)، تاثیرش کمتر از تحریم های اقتصادی نبوده است. چرا باید مدام به تحریم های اقتصادی فکر کنیم. حال آنکه اگر جمهوری اسلامی امروز سطح روابطش به حداقل ممکن برسد، یعنی به جای داشتن هیات های نمایندگی صدتا پنجاه تایی در کشورها، در کشورهای مختلف بدون نماینده باشد، شکست بزرگی برای سیاست بین المللی جمهوری اسلامی و بخصوص سیاست تروریستی این کشوراست و به انزوای بیشتر آن در سطح بین المللی می انجامد”.
پیشنهاد خانم شیرین عبادی هم این است: “من همواره به جای تحریم اقتصادی که فشاری مضاعف بر دوش مردم ایران است، از تحریم های سیاسی نام برده ام. تحریم سیاسی بدان معنا نیست که کشورها با دولت ایران قطع رابطه کنند. زیرا قطع رابطه با دولت ایران نه ممکن است و نه به نفع مردم. منظور من از تحریم سیاسی آن است که دولتها سطح روابط خود را با ایران از سفارت به کاردار تقلیل دهند. این اتفاقی بود که چند سال قبل به دنبال محاکمه میکونوس و ترور دولتی که در شهر برلین اتفاق افتاد صورت گرفت. در آن هنگام چون تعداد ترورهای دولتی در اروپا زیاد شده بود، اتحادیه اروپا تصمیم گرفت در اعتراض به این ترورها، کلیه سفرای خود را از ایران احضار کند و چند ماه تمامی سفرا از ایران خارج شدند. همین مساله باعث شد خوشبختانه دولت ایران به خود بیاید و دست از خشونتهای خارج از ایران بردارد و ما دیگر شاهد کارهایی مانند قتل شاپور بختیار و دیگران در خارج از کشور نبودیم. میشود همان روش را دوباره تکرار کرد و اتحادیه اروپا سفرایش را ازایران فرا بخواند و فقط کاردار و کنسول در ایران باقی بماند. بدین ترتیب ضمن اینکه رابطه سیاسی حفظ می شود آنها ناخرسندی خود را نیز که به زیان مردم عادی نیست نشان داده اند”.
لغو ویزای هیات های فرهنگی و علمی کارکنان دولت ایران برای شرکت در سمینارها و مراسم های مختلف، یکی دیگر از پیشنهادهای خانم عبادی در زمینه تحریم های سیاسی است: “آنچه که امروز ما شاهد هستیم آن است که وقتی دانشجویان ایرانی برای ادامه تحصیل به خارح از کشور می آیند، با مشکلات عدیده ای در زمینه ی اخذ ویزا مواجه می شوند و دولت های خارجی از جمله دولت های اروپایی، اعلام می کنند که به علت رفتار ناپسند دولت جمهوری اسلامی ایران در عرصه بین الملی صدور ویزا را برای ایرانی ها را محدود کرده اند. سئوال من از این دولت ها این است: اگر آنها مدعی رفتار نامناسب دولت ایران هستند چرا بایستی تاوان آن را مردم بدهند که هیچ گناهی در این وسط ندارند. در حالیکه افرادی که چنین تصمیماتی را می گیرند گروه گروه برای خود و خانواده هایشان ویزای دراز مدت و اجازه اقامت می گیرند و به راحتی به کشورهای اروپایی سفر می کنند”.
فشار موثر و میزان خشونت ها
از سوی دیگر دکتر عبدالکریم لاهیجی با تاکید بر وخامت وضعیت حقوق بشر ایران طی سال گذشته می گوید: “ما بهبود وضعیت حقوق بشر نمی خواهیم، می گوییم دست از این آدم کشی بردارند. دست از اعدام ها و خشونت هایی که در طول سال گذشته فقط به خاطر اینکه مردم گفتند (رای ما کو؟) اعمال کردند، بردارند. تاکید می کنم تا وقتی که بر جمهوری اسلامی فشار موثر واقع نشود مطمئن باشید که دامنه خشونت ها از این هم فراتر خواهد رفت.”
این عضو موسس جمعیت ایرانی دفاع از آزادی و حقوق بشر (که در سال 59 تعطیل شد) خطاب به همه، اعم از ایرانی و خارجی می گوید: “اگر جمهوری اسلامی طی سال گذشته نتوانست دست به کشتار بیشتر بزند و نتوانست عده ی بیشتری را در اجرای سیاستی که از طریق دفتر خامنه ای به تمام امام های جمعه دیکته شده بود که دو مرتبه شرایط سالهای شصت بر ایران تحمیل بشود و دو مرتبه چوبه های دار و جوخه های تیرباران راه بیاندازند، به برکت مقاومت مردم ایران بود، نه اینکه از نظر بین المللی فشاری بر جمهوری اسلامی وارد شده بود و آنها واقعا به اعتبار بین المللی خودشان فکر کرده باشند. حکومتی که به اعتبار بین المللی خودش فکر کند از یک آدم کش (قاتل شاپور بختیار) به این صورت استقبال نمی کند و معاون وزارت خارجه را نمی فرستد تا به عنوان دهقان فداکار از وی استقبال کند. بنابراین جمهوری اسلامی حکومت، حکومتی است که به حیثیت و اعتبار بین المللی خودش توجه و حساسیتی ندارد، آنهم به خاطر اینکه پیش مردم خودش هیچ گونه حساسیت و منزلتی ندارد”.
همه آمادگی مقابله با خطر را ندارند
برخی معتقدند جنبش سبز، یک جنبش دمکراتیک است اما در صورتی که تحریم های اقتصادی علیه ایران تشدید شود، جامعه به شرایطی حاد دچار و نیازهای پایه‌ای آن تهدید می شود. از همین رو مردم در ادامه جنبش ممکن است تعهد دموکراتیک خود را از دست بدهند و این سرمایه‌ی اجتماعی را که در این چند سال انباشت شده و در جنبش سبز تجلی پیدا کرده از دست بدهند. آیا واقعا اینگونه است؟
شیرین عبادی برنده جایزه نوبل صلح در سال ۲۰۰۳ و رییس کانون مدافعان حقوق بشر در پاسخ می گوید: “مردم ایران در یک سال گذشته بلوغ سیاسی خود را نشان داده اند. ثابت کردند که تحت هیچ شرایطی حاضر نیستند دست به خشونت بزنند. اما تحریم اقتصادی همانگونه که اشاره کردم دستاویزی خواهد شد که دولت به بهانه حفظ امنیت ملی، بتواند آزادیخواهان را بیشتر سرکوب کند”.
اما پاسخ آقای دکتر عبدالکریم لاهیجی نایب رئیس فدراسیون بین‌المللی جوامع حقوق بشر متفاوت است: “ طی ماه های اخیر مشاهده کردیم که مبارزه مسالمت آمیز در شرایطی امکان پذیر است که بشود مبارزه را به کوچه و خیابان ها کشید و در رسانه ها دولت و حکومت را به چالش کشید، و گرنه در حالتی که تمام روزنه های تنفس بر جامعه بسته شود، مردم اگر نتوانند از رسانه های و ابزارهای ارتباطی استفاده کند و نتوانند به خیابانها بیایند و اعتراض کنند، مسلم است که تبعات منفی این امر در سرخوردگی مردم به مراتب بیشتر خواهد بود. من فکر می کنم ادامه سیاست یک ساله گذشته بیشتر می تواند به سرخوردگی بخش بزرگی از مردم بیانجامد، به خاطر اینکه متاسفانه ریسک و خطری که در ازای فعالیتهای اجتماعی و سیاسی هست بسیار بالاست و همگی آمادگی مقابله با خطر را ندارند”.
صدمه به مردم؛ نه
اما در صورتی که تحریم های سیاسی، نتیجه مورد نظر فعالان حقوق بشر را به بار نیاورد، آیا باز باید با تحریم های اقتصادی موثرتر مخالفت کرد؟
خانم عبادی در پاسخ به این سئوال می گوید: “به هر حال چون هدف ما مدافعان حقوق بشر این است که وضعیت مردم را از آنچه که هست خرابتر نکنیم، من در هر صورت و به هیچ وجه تحریمهای اقتصادی را که باعث صدمه به مردم میشود تائید نمی کنم”.
اما دکتر لاهیجی می گوید: “من فکر می کنم مهمترین چالشی که اکنون در برابر مردم ایران قرار دارد این است که جمهوری اسلامی ایران را ناگزیر کنند از سیاست سرکوب، اعدام و شکنجه دست بردارد. اگر این سیاست ادامه پیدا کند به نظرم تاثیراتش بیشتر از آن چیزی است که ادامه ی سیاست های جمهوری اسلامی بر زندگی مردم می گذارد. البته من اشاره کردم با هر گونه تحریم غذایی و دارویی مخالف هستم، ولی موافق مسلم تحریم هایی هستم که در چهارچوب تحریم های اقتصادی ـ سیاسی مطرح کردم”.
