نگاهی به بیست و سومین نمایشگاه کتاب فرانکفورت…
بازدیدکنندگان کم و ناشرانی راضی
ناصر غیاثی
یکشنبه‌ی گذشته، بیست و سومین نمایشگاه کتاب فرانکفورت، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین نمایشگاه کتاب جهان به پایان رسید. به این مناسبت مروری داریم به این رویداد مهم فرهنگی.
نمایشگاه بین‌المللی ِ کتاب فرانکفورت مکانی است برای ایجاد ارتباط میان تمام کسانی که به نحوی از انحاء با کتاب سر و کار دارند.
این نمایشگاه به‌طور عمده به معرفی آثار تازه در کشورهای مختلف و بحث و مذاکره در مورد کسب ِ حق ترجمه و چاپ ِ آثار و امضای قرارداد می‌پردازد. در طول سه روز اول دروازه‌های این نمایشگاه به روی مردم عادی بسته است و تنها اختصاص به اهل فن، اعم از نویسنده و شاعر و ناشر و مترجم و پژوهشگر و روزنامه‌نگار دارد.
در دو روز آخر ـ شنبه و یکشنبه - ورود برای عموم آزاد و خرید و فروش کتاب فقط در روز یکشنبه آخرین روز نمایشگاه مجاز است. نمایشگاه هر سال کشوری را به عنوان مهمان برمی‌گزیند. مهمان امسال چین بوده و سال آینده آرژانتین خواهد بود.
بیلان امسال: بازدیدکنندگان کم، ناشران ِ راضی
تعداد ناشرین شرکت کننده در نمایشگاه امسال از بیش از صد کشور، ۷۳۳۵ و در سال گذشته ۷۳۷۳ بود. هزاران نفر در روزهای شنبه و یکشنبه به نمایشگاه هجوم آوردند. حضور چهره‌های ادبی ِ آلمان مثل هرتا مولر و گونتر گراس نیز علت دیگری برای استقبال از نمایشگاه توسط مردم بود.
در مجموع نزدیک به ۳۰۰ هزار نفر از نمایشگاه امسال بازدید کردند که این تعداد ۹۰۰۰ نفر کمتر از سال گذشته است. سخنگوی نمایشگاه علت افت تعداد بازدیدکنندگان را چنین اعلام کرده است: “پارسال ترکیه میهمان نمایشگاه بود و چون ترک‌های زیادی در آلمان زندگی می‌کنند، تعداد بیشتری به نمایشگاه آمده بودند.”
با این وجود نتیجه‌ی مالی امسال بهتر از سال گذشته بود. از قرار پای بحران اقتصادی به نمایشگاه نرسید. مدیریت نمایشگاه گفت: “خرید و فروش حق ترجمه و چاپ ِ آثار هیچ وقت به این اندازه خوب نبوده است.” با وجود بحران اقتصادی ناشرین هم راضی بودند.
بیش از ۱۲۰ هزار عنوان تازه‌ی کتاب در نمایشگاه عرضه و بیش از سه هزار قرارداد بسته شد که از این رقم ۲۲۰۰ قرارداد متعلق به کتاب‌های چینی بوده‌اند. در این نمایشگاه حدود سه هزار برنامه‌های مختلف از قبیل کتاب‌خوانی یا بحث و گفت‌وگو برگزار شد.
نمایی از بیست و سومین نمایشگاه کتاب فرانکفورت
چین
چینی‌ها نیز که برای حضور در نمایشگاه پنج میلیون یورو خرج کرده بودند، از نمایشگاه راضی بودند. مدیر هیأت ِ چینی گفت: “ناشران چینی حاضر در نمایشگاه که تعدادشان ۸۰۰ تا بود، حدود ۲۲۰۰ قرارداد کتاب بسته‌اند.”
جایزه‌ی اتحادیه‌ی ناشران آلمانی
این جایزه که از سال ۱۹۵۰ پا گرفت یکی از مهم‌ترین جوایز آلمان است. با این جایزه از یک نفر آلمانی یا خارجی که بیش از همه در حوزه‌ی ادبیات، دانش و فرهنگ در جهت به حقیقت درآوردن ِ اندیشه‌ی صلح یاری رسانده است، قدردانی می‌شود.
امسال نیز مطابق سنت هر سال، یکشنبه روز پایانی ِ نمایشگاه، اتحادیه‌ی ناشران آلمانی جایزه‌ی صلح ۲۵۰۰۰ یورویی را به نویسنده و روزنامه‌نگار ایتالیایی کلاودیو مگریس داد. این جایزه به خاطر تلاش‌های ادبی در جهت ِ هم‌زیستی و همکاری فرهنگ‌های مختلف در اروپا به او تعلق گرفت.
مراسم اعطای این جایزه طبق سنت در کلیسای پاول، جایی که در سال ۱۸۴۸ مهم‌ترین تجمع ملی برای توسعه‌ی دمکراتیک آلمان تشکیل جلسه داده بود، برگزار شد.
آلبرت شوایتزر (۱۹۵۱)، هرمان هسه (۱۹۵۵)، آسترید لیندگرن (۱۹۷۸)، زیگفرید لنتس (۱۹۸۸)، یورگن هابرماس (۲۰۰۱) و اورهان پاموک (۲۰۰۵) از جمله برندگان این جایزه در سال‌های گذشته بوده‌اند.
محمود دولت‌آبادی در بیست و سومین نمایشگاه کتاب فرانکفورت
ایران در نمایشگاه:
نمایشگاه اعلام کرده بود که امسال ۱۷ ناشر ایرانی در نمایشگاه شرکت دارند. اما آمارها ضد و نقیض است. سرپرست رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی گفت:
“هشت ناشر دولتی، چهار ناشر غیردولتی از داخل ایران و سه ناشر ایرانی از داخل آلمان در این نمایشگاه شرکت داشتند. کتاب‌های عرضه شده توسط ناشران ایرانی حدود دو هزار عنوان بوده که ۹۰ درصد آن به زبان فارسی بوده است.”
محمود دولت‌آبادی و امیرحسن چهلتن از نویسندگان ِ ایرانی حاضر در نمایشگاه بودند. امسال از هر کدام از این دو نویسنده یک رمان به زبان آلمانی ترجمه و منتشر شده است.
لازم به تذکر است که این آثار در ایران مجوز نشر نگرفته بودند. چهارشنبه ۱۴ اکتبر، روز افتتاحیه‌ی نمایشگاه دولت‌آبادی و چهلتن به همراهی جمشید فاروقی (مدیر دویچه وله‌ی فارسی) و کریستیانه هوفمان از روزنامه‌ی فرانکفورته آلگماینه با توجه به مورد ایران درباره‌ی “حقایق نامطبوع ـ واقعیت ِ زیباشده” بحث و گفت‌وگو کردند.
علاوه براین در روز آخر نمایشگاه چهلتن و مترجم آلمانی او سوزان باغستانی که در غرفه‌ی “مرکز مترجمین” حضور داشتند، با بازدیددکنندگان گفتگو کردند. تلویزیون آرته نیز مصاحبه‌ای اختصاصی با محمود دولت‌آبادی و مترجم کتاب‌اش بهمن نیرومند به عمل آورد.
حواشی ِ سیاسی و غیر سیاسی ِ نمایشگاه
گرچه نمایشگاه کتاب فرانکفورت خود را سیاسی نمی‌داند و آن را مکانی برای گفت‌وگو و تبادل نظر می‌خواند، امسال اما فضای نمایشگاه، به‌ویژه به خاطر حضور چین، چندان دور از سیاست هم نبود.
سازمان‌های مختلفی به پایمال شدن حقوق بشر در چین اعتراض کردند. دیرک زاگر، دبیرکل کانون نویسندگان آلمان گفت: «تا زمانی که حتا یک نویسنده یا روزنامه‌نگار در چین زندانی است، نباید خاموش بنشینیم.»
در روزهای پیش از آغاز نمایشگاه محروم کردن دو نویسنده‌ی ناراضی ِ چینی از سخنرانی سروصدای زیادی در رسانه‌های آلمانی ایجاد کرده بود و یکشنبه، آخرین روز نمایشگاه، نیز همین دو ناراضی را بار دیگر از سخنرانی محروم کردند که منتج به بیرون کردن ِ پتر ریبکن، مدیر مرکز بین‌المللی نمایشگاه شد.
علاوه براین رهبر اقلیت ِ قومی اویگور ساکن چین و نماینده‌ی ویژه‌ی دالای لاما سرکوب نویسندگان اویگوری انتقاد کردند.
طرفداران جنبش سبز ایران در بیست و سومین نمایشگاه کتاب فرانکفورت
از دیگر وقایع سیاسی نمایشگاه حضور چندین نفر از سبزپوش‌های ایرانی در سالن شماره‌ی پنج، محل استقرار غرفه‌های ایرانی بود. این عده در یک تجمع برق‌آسا و در سکوت با گرفتن پلاکاردهایی مبنی بر پایمال شدن حقوق بشر، محکوم کردن شکنجه، آزادی زندانیان سیاسی و آزادی اندیشه در کنار غرفه‌های ناشرین ایرانی ایستادند.
این آکسیون توجه بازدیدکنندگان را برانگیخته بود. در یکی از این مواجه‌ها یکی از ناشرین دولتی، تظاهرکنندگان را “مزدور و خائن” خواند و از آن‌ها پرسید: “آلمانی‌ها چقدر به شما پول دادند؟” در طول آکسیون تظاهرکنندگان و ناشرین دولتی ایرانی به عکس‌برداری و فیلم‌برداری از یکدیگر پرداختند.
از حواشی غیرسیاسی ِ نمایشگاه امسال وجود جوانانی بود با لباس‌های عجیب و غریب، شبیه آن چه که مردم در کارناوال‌ها به تن می‌کنند.
نمایشگاه کتاب فرانکفورت چند سالی است بخش جدیدی اضافه کرده است، کمیک استریپ. این عده لباس شخصیت‌ها و قهرمان‌های این نوع کتاب‌هایی را که دوست داشتند، پوشیده بودند.
از دیگر حواشی ِ غیرسیاسی ِ نمایشگاه تصمیم ناشرین کوچک آلمانی مبنی بر دادن جایزه از سال ۲۰۱۰ به نویسندگانی است که با این ناشرین همکاری می‌کنند.
منبع: نقل از رادیو زمانه