فرمانده سپاه بیت المقدس استان کردستان، از شاخه های ۳۱ گانه استانیِ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سخنانی از تشکیل سازمانی به نام “رزم” خبر داد؛ سازمانی که به دستور آیت الله خامنه ای برای سازماندهی نیروی های محلی سپاه کردستان در شرف تاسیس است.
مراد ویسی، پژوهشگر مسائل قومی و همکار رادیو فردا، در مصاحبه با روز هدف از تشکل این سازمان را تکمیل چینش نیروی‌های سپاه در این استان و استفاده از نیروی‌های بومی برای همکاری با سپاه پاسداران در درگیری‌های احتمالی بین سپاه و نیروی‌های احزاب کرد می‌داند.
سردار محمد حسین رجبی، فرمانده سپاه بیت المقدس کردستان در آئین تودیع و معارفه فرمانده لشگر عملیاتی 22 این سپاه اعلام کرد: “در تدارک تشکیل سایر قسمت‌های سازمان رزم از نیروهای بومی واجد شرایط هستیم و ستاد بالادستی نیز در این زمینه نهایت کمک را به ما ارائه می‌دهد.”
مهترین ارگان سپاه بیت المقدس کردستان، لشگر ۲۲ است که هفته گذشته سردار حمزه فلاح، فرمانده آن جای خود را به سردار عین‌الله نریمانی داد.
سردار رجبی در توضیح تاسیس این سازمان گفته است: “چون در یک محیط عملیاتی برای انجام تکلیف عمل می‌کنیم، ضرورت ایجاب می‌کند لشگر عملیاتی به روز و با آمادگی رزمی و اشراف اطلاعاتی بالا باشد.”
عالی رتبه‌ترین مقام سپاه در کردستان با اظهار تاسف از فراهم نشدن فرصت ایجاد زیرساخت‌ها برای سپاه پاسداران در گذشته، که به گفته او به دلیل همزمانی با جنگ تحمیلی بوده،همچنین از عقب ماندن استان کردستان در ایجاد این زیر ساخت‌ها نسبت به سایر استان‌ها خبر داده است.
سردار رجبی با اشاره به این عقب‌ماندگی‌ها توضیح داده که سازمان “رزم” در راستای توجه به “راهبردی که مقام معظم رهبری با عنوان ایجاد امنیت پایدار مردمی برای منطقه شمالغرب” تعریف کرده، تاسیس می‌شود.
سپاه بیت المقدس کردستان، از شاخه‌های استانی ۳۱ گانه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در کشور است که مسئولیت تامین امنیت نظامی استان کردستان را به عهده دارد.
استان کردستان از جمله استانهای ایران است که جمهوری اسلامی در سه دهه گذشته به علت شرایط خاص این منطقه همواره نگاهی امنیتی به آن داشته‌است.
امنیت پایدار مردمی یا امنیت پایدار نظامی؟
مراد ویسی، پژوهشگر مسائل قومی و آشنا به مسائل کردستان در توضیح تشکیل “سازمان رزم” به روز می گوید: “وقتی در درون نیروهای مسلح گفته می‌شود سازمان رزم، منظور آرایش یگانها، لشکرها و گردانها در مورد وضعیت تدافعی یا وضعیت آفندی تهاجمی است. آنچه که گفته شده به این معنی است که سازمان رزم در استان کردستان کامل نیست و باید کامل شود.”
بر این اساس به گفته وی هدف از تاسیس این سازمان “این است که به لحاظ، آموزش، فرماندهی، رزمایش و لجستیک و ساختاری که در درون اینها وجود دارد کامل شود. چون ساختار فرماندهی در سپاه کردستان آنطور که فرمانده این نیرو یعنی سردار رجبی گفته هنوز کامل نشده و گفته‌اند که به دلایل جنگ و مسائل امنیتی سازمان رزم سپاه کردستان کامل نیست.”
این تحلیلگر سیاسی به دلیل دیگری هم اشاره می‌کند: “امنیت پایدار مردمی”. او می گوید: “سردار رجبی اشاره کرده که بنا به دستور آیت‌الله خامنه‌ای فرمانده کل نیروهای مسلح در کردستان هدفشان این است که راهبرد امنیتی شان مبتنی بر امنیت پایدار مردمی باشد. نگاهی که حکومت به این واژه در کردستان سیستان و آذربایجان غربی دارد این است که از نیروهای محلی برای همکاری با سپاه استفاده کند تا بتواند در درگیری‌هایی که احتمالا بین سپاه و نیروهای محلی [مانند احزاب کومله، دمکرات و پژاک که برخی از آنها مسلحانه کار می کنند مانند پژاک] رخ می‌دهد، از نیروهای بومی علیه آنها استفاده کند. که البته این استراتژی از دهه شصت و با تاسیس سازمان پیشمرگان مسلمان وجود دارد.”
“پیشمرگان مسلمان کرد” سازمان و عنوانی بدیل است برای واژه “پیشمرگ کرد” ـ- نیروهای چریکی احزاب کرد-ـ که از سوی آیت الله بهشتی و علی اکبر هاشمی رفسنجانی و با فرماندهی محمد بروجردی و برخی از افراد کرد ساکن منطقه در سال ۵۸ در کردستان تاسیس شد.
گروه‌های اسلامی در کردستان از جمله اعضای اصلی حرکت مکتب قرآن در شکل گیری این سازمان نقش بسزایی داشتند. آنها در دومین شماره نشریه ویژه خود شعار “یا مرگ یا رستگاری کردستان مسلمان” را سرلوحه فعالیتهای خود قرار دادند.
بسیاری از اعضا و بازنشستگان سازمان پیشمرگان مسلمان کرد طی سه دهه گذشته در کردستان به دست گروه های ناشناس ترور شده اند.
رویکرد گروه‌ها و احزاب کرد
اما با گذشت سه دهه از تشکیل این سازمان و خروج نیروهای نظامی احزاب کرد از ایران، در حال حاضر چه ضرورتی برای سازماندهی مجدد آنها در سپاه وجود دارد؟ مراد ویسی می‌گوید: “در سه استان آذربایجان غربی، کردستان و سیستان و بلوچستان، مرز در اختیار سپاه است و قرارگاه‌های استانی سپاه مرز را اداره می کنند و نه نیروی انتظامی. در استان آذربایجان غربی و کردستان نارضایتی هایی به علت عدم توسعه و پیشرفت منطقه وجود داشته که باعث چالش های امنیتی شده است.”
بعد از انقلاب سال ۵۷ احزاب و گروه های کرد، نظام تازه بر سرکار آمده را به رسمیت نشناختند و علیه آن انتقاد و در برهه هایی وارد درگیری‌های مسلحانه شدند.
این گروه‌ها به گفته آقای ویسی دو رویکرد داشته‌اند: “برخی مانند کومله و دمکرات از استراتژی مبارزه مسلحانه دست کشیدند و معتقدند که حکومت باید به حقوق اجتماعی و مطالبات مردم کرد جواب بدهد و به سمت دمکراسی برای همه برود و مطالبات کردها را متحقق کند. اما گروه هایی مانند پژاک برای دفاع از خود متوسل به اسلحه شده‌اند. البته حکومت می‌گوید استراتژی اینها مبارزه مسلحانه است و به دنبال تجزیه هستند. ولی پژاک می‌گوید دنبال فدرالیسم است و اسلحه را برای دفاع به کار می‌برد.”
او می افزاید: “ولی اگر حتی دیدگاه پژاک و حکومت مختلف باشد در آنجا فضای درگیری مسلحانه وجود دارد، و این باعث می‌شود که در آن مناطق سپاه وضعیت نظامی به خود بگیرد. از جمله درگیری دو سال پیش سپاه و پژاک که درگیری سطح بالا و شدیدی هم بود.این باعث شده که این دو استان نظامی‌ترین منطقه ایران باشد که سپاه فراتر از موضوع امنیتی به صورت نظامی هم حضور داشته باشد. تشکیل سازمان رزم هم ناظر بر این وضعیت است.”
از آخرین درگیری جدی میان پژاک و سپاه پاسداران نزدیک به دو سال می گذرد. در مرداد و شهریور ماه سال ۹۰، سپاه پاسداران و پژاک وارد یک درگیری دو ماهه شدند که بعد از مداخله مستقیم مقامات اقلیم کردستان و اعلام آتش بس پژاک به صورت موقت از سوی دو طرف متوقف شد.
نهادهای تصمیم گیرنده در کردستان
“مهمترین نهادهای تصمیم گیرنده در کردستان، سپاه پاسداران، سازمان اطلاعات کشور (هم وزارت اطلاعات و هم اطلاعات سپاه) و وزارت کشور هستند که تصمیم گیری‌های نظامی امنیتی را در استان انجام می‌دهند.”
آقای ویسی با بیان این نکته می‌افزاید: “نهاد اصلی تصمیم گیرنده در کردستان که شورای عالی امنیت ملی است زیر نظر رهبر و رئیس جمهور فعالیت می‌کند. از آنجا که نیروهای مسلح تحت هدایت رهبری هستند، آیت‌الله خامنه‌ای مسئول تعیین سیاست های نظامی کشور است. اما از آنجا که شورای عالی امنیت ملی زیر نظر رئیس جمهور است او هم در راهبردهای امنیتی آنجا موثر است. بعد از این دو،نهادهایی مانند سپاه پاسداران موثرترین نیروها هستند. در مرحله بعد دو نهاد دیگر قرار می‌گیرند: یکی سازمان اطلاعات است (چه اطلاعات سپاه،چه وزارت اطلاعات) دیگری هم وزارت کشور است که نیروی انتظامی به عنوان زیر مجموعه آن عمل می کند.”
دولت روحانی و نگاه امنیتی به کردستان؟
تاکید سپاه بیت المقدس کردستان بر سازماندهی مجدد نیروی های محلی این استان در شرایطی صورت گرفته که حسن روحانی رئیس جمهور منتخب در برنامه های انتخاباتی خود صراحتا وعده داده بود برای رفع نگاه امنیتی در استانهای محل سکونت اقلیت ها در ایران تلاش خواهد کرد.
روحانی در نشست با فرماندهان سپاه نیز از آنها خواست بادولت در پیشبرد برنامه‌ها همکاری کنند.
آیا اعلام اخیر سپاه می‌تواند مانعی برای تحقق وعده‌های رئیس جمهور منتخب باشد؟ آقای ویسی می‌گوید: “ما باید منتظر دو اتفاق باشیم. اول باید ببینیم سیاست دولت آقای روحانی نسبت به مناطق قومیتی مانند سیستان و کردستان به چه صورتی خواهد بود. آیا سیاست وی مانند دولت خاتمی تعامل با مردم و نگاه امنیت اجتماعی محور است یا نظامی محور؟”
به گفته وی: “در دوره خاتمی در هر دو استان طوری عمل شد که مردم به دولت اعتماد کردند؛ هر چند با کارشکنی هایی که شد تا حدودی جلوی پیشرفت این کار گرفته شد. اکنون باید منتظر دو وضعیت باشیم. یکی اینکه نگاه روحانی به این دو استان چه خواهد بود و بر چه اساسی پیش خواهد رفت. دوم اینکه نیروی‌های خارج از دولت مثل سپاه پاسداران و سازمان اطلاعات سپاه و تا حدودی نیروی انتظامی چه نگاهی به دولت جدید خواهند داشت؛ چالشی یا همکاری. البته این در مجموع درسطح کردستان است اما در سطح عالی کشور تعیین خواهد شد. چون در این سطح است که تعیین خواهد شد آقای خامنه‌ای مانند دولت آقای خاتمی با دولت آقای روحانی رویکردی چالشی خواهند داشت یا رویکردی جدید اتخاذ و با دولت همکاری خواهند کرد.”
مراد ویسی که از جمله روزنامه نگاران و فعالان کرد در دوران اصلاحات بوده است در مورد پیشرفت‌ها در آن دوره می‌گوید: “رویکرد ها در دولت خاتمی به جایی رسیده بود که مسئولان استانی دولت آقای خاتمی امیدوار بودند بتوانند مذاکراتی را با دمکرات و کومله شروع کنند و به سمت گفتگو و فاصله گرفتن از راهبردهای مسلحانه بروند. اما به دلیل اینکه آقای خامنه‌ای و نهادهای زیر مجموعه‌اش با رویکرد خاتمی در سیستان و بلوچستان و کردستان همراه نبودند، سیاست آقای خاتمی در دو استان خیلی عمق پیدا نکرد و در دوره آقای احمدی نژاد وضعیت به دوره قبل از آقای خاتمی برگشت و حتی بدتر هم شد.”
