نادر کرمی
همزمان با فرا رسیدن سالگرد فوت بنیانگذار جمهوری اسلامی، توجه رسانه های داخلی به مساله بزرگداشت وی و اطلاع رسانی در مورد مراسم های مختلفی که به این مناسبت در تهران و شهرستانها برقرار می شود معطوف است. در عین حال در همین روزها سالگروز یک تحول تاریخی دیگر هم قرار دارد: تنها یک روز پس از درگذشت آیت الله خمینی مجلس خبرگان رهبری رییس جمهور وقت را به عنوان ولی فقیه منصوب و معرفی کرد. این موضوع با همه اهمیت خبری یک انتقال قدرت به تمام معنا، از آنجا که بحث های فراوانی را در خود دارد، به طور کاملا کلیشه ای مطرح و تقریبا کمتر بحثی در حاشیه آن شکل می گیرد.
طی 18 سال گذشته تنها موضع گیری های اولیه آیت الله منتظری که تنها یک سال پیش از نصب آیت الله خامنه ای از بیشترین شانس برای تصدی این ست برخوردار بوده است و بیان چند خاطره به ویژه از سوی هاشمی رفسنجانی نایب رییس وقت مجلس خبرگان رهبری، تنها روایاتی بوده است که گوشه هایی از نحوه انتقال قدرت در ایران را تشریح کرده است.
هاشمی رفسنجانی سه سال پیش و به هنگام شرکت در نهمین دور انتخابات ریاست جمهوری و در حالی که در جامعه شایعات گسترده ای در مورد اختلافات او و مقام رهبری منتشر شده بود، با انتشار و ذکر چند خاطره به عمق رابطه خود با رهبر کنونی و توصیه رهبر فقید بر حفظ این رابطه تاکید کرده و با تشریح نحوه انتخاب رهبر جدید در جلسه اضطراری مجلس خبرگان در خرداد 68 به طور تلویحی نقش تاثیرگذار خود در شکل دهی به این جریان را یادآور شد.
با این حال اما هنوز عموم جامعه ایرانی میل بسیاری به آگاهی از چند و چون ارتقای ریاست جمهوری وقت به مقام رهبری و ولایت وفقیه دارد. در همین رابطه آیت‌الله محی‌الدین حائری‌شیرازی در گفتگویی با فارس به تشریح گوشه هایی از تحول پرداخته است و با بیان خاطراتی به چگونگی عدم توفیق طرفداران انتخاب “شورای رهبری” نهادی که در آن زمان هنوز در قانون اساسی وجود داشت پرداخته است.
حائری شیرازی می گوید: “از ابتدا قصد صحبت در این جلسه نداشتم، هنگام استراحت بین دو جلسه ظهر و عصر آقای شرعی به من گفت که نظر هیئت رئیسه به شورائی شدن رهبری است اما در این مرحله که مردم نیازمند روحیه هستند، شورای رهبری قادر به تأمین این نیاز نیست. چون این حرف از دل زده شد به دلم نشست و برای نطق پیش از دستور اسم نوشتم که نوبت نشد”.
امام جمعه شیراز می گوید: “به دلیل اینکه نوبت نطق پیش از دستور به من نرسید بنا به اعلام نائب رئیس مجلس خبرگان آقای هاشمی رفسنجانی، به عنوان اولین مخالف شورائی شدن رهبری سخنرانی کردم.“
وی می افزاید: “خدا به دلم انداخت که چه بگویم و من در مورد بازنگری قانون اساسی در خصوص تبدیل شورای‌عالی قضائی به ریاست قوه‌قضائیه و ادغام نخست‌وزیر در زمان بازنگری قانون اساسی اشاره کردم و گفتم مردم این تجربه را دارند که شورا در بحث مدیریت اجرائی و مدیریتی جواب نمی‌دهد. گفتم به‌مجردی که بحث شورا مطرح شود در ذهن مردم ارسال مسلم شکل خواهد گرفت و این یعنی بی‌کفایت شدن شورا.“
حائری شیرازی با اشاره به اینکه وی اولین سخنران مخالف شورائی شدن رهبری بود، گفت: “نفر بعد از من در موافقت شورایی شدن به‌جای بیان ادله و برهان، اعضای خبرگان را به روح امام قسم داد.”
نماینده ولی‌فقیه در استان فارس ادامه داد: “مخالف دوم آیت‌الله جنتی بود که گفت: منظور از شورا انتخاب یک مجموعه است که یکی مدیریتش قوی باشد، دیگری علمش، دیگری سیاستش و دیگری تدبیرش، اگر آن که مدیریتش یا سیاستش بهتر بود می‌توانست دیگران را بالا بکشد خوب بود اما این اتفاق نمی‌افتد، این مجموعه باید باهم حرکت کند و چون ضعیف نمی‌تواند هم‌پای قوی حرکت کند، قوی مجبور خواهد شد خود را با ضعیف هم‌قدم کند”.
امام جمعه شیراز با تصریح اینکه حرف آیت‌الله جنتی تأثیر بسیار زیادی بر اعضای خبرگان رهبری گذاشت، گفت: بعد از پایان سخنان مخالفان و موافقان، هیئت‌رئیسه همچنان نظرش شورائی شدن رهبری بود و یکی از اعضا که اکنون فوت کرده پیشنهاد داد برای رأی‌گیری از مخالفان بخواهیم قیام کنند.“
حائری شیرازی گفت: “از آنجا که در رأی‌گیری‌ها همیشه سه گروه هستند، مخالف، موافق و ممتنع، در صورت قیام مخالفان، تعداد افراد دارای ممتنع به کسانیکه موافق شورائی شدن بودند، افزوده می‌شد و رهبری شورائی رأی می‌آورد.“
نماینده ولی فقیه در استان فارس با تصریح اینکه هیچ‌کس گمان نمی‌کرد تعداد مخالفان شورائی شدن رهبری زیاد باشد، اضافه کرد: “زمانیکه مخالفان قیام کردند، بار اول شمارش شد و همه تعجب کردند، بار دوم هم خواستند که آقایان ننشینند تا شمارش شود، باز هم باور نکردند و برای بار سوم هم شمارش کردند و در نهایت آقای هاشمی اعلام کرد که نظر خبرگان، شورائی بودن رهبری نیست”.
حائری شیرازی در ادامه به نکته جالب توجهی اشاره می کند که حکایت از آن دارد که در همان جلسه هم همچنان آیت الله منتظری از شانس بالایی برخوردار بوده است. وی می گوید: “چون قبلا قائم مقام رهبری داشتیم بعد از رأی‌گیری همه ذهن‌ها متوجه او بود، آمادگی برای فردی خاص نبود، فکر می‌کردند هر که باشد عاقبت نتیجه نمی‌گیرد زیرا فردی که از همه‌نظر جامع باشد، نداریم”.
وی سپس به نحوه مطرح شدن نان آیت الله خامنه ای اشاره می کند و می گوید: “در میان صحبت‌های موافقان شورائی، گاهی نام‌هایی هم عنوان شده بود، عده‌ای گروه سه‌نفره، بعضی پنج‌نفره و برخی 7 نفره را پیشنهاد می‌دادند و نام مشترکی که در همه موارد دیده می‌شد، نام رئیس‌جمهوری وقت بود”.
وی می افزاید: “از طرفی هم امام شرط مرجعیت را از رهبری برداشته بودند و در بازنگری قانون هم این آمده بود بنابراین همه این شرایط در ایشان جمع بود”.
حائری در مورد واکنش رییس جمهور وقت به طرح این موضوع می گوید:” اسم ایشان که برده شد و آقای هاشمی اعلام کردند که ایشان مد نظر همه هستند، عصبانی شدند و از جایی که نشسته بودن برخاسته بدون اینکه استجازه کنند به سمت تریبون رفتند قرمز شده بودند و گفتند: شما می‌دانید با من چه می‌کنید، چه باری را بر دوش من می‌گذارید”.
امام جمعه شیراز ادامه داد: “اعضای شورای نگهبان که در جلسه حضور داشتند از ایشان سئوال کردند که چرا در مقابل اجرای قانون مقاومت می‌کنید؟ ایشان هم دیدند حرف حساب است بنابراین نشستند.”
حائری شیرازی خاطرنشان کرد: “زمانی که نائب‌رئیس جلسه اعلام کرد که موافقان با رهبری ایشان قیام کنند، چهار پنجم جلسه قیام کرد”.
نماینده ولی فقیه در استان فارس گفت:” دیگر غروب شده بود که رأی‌گیری پایان یافت و آیت‌الله جنتی پیشنهاد کردند که برای گفتن تسلیت به حاج احمد‌آقا به جماران برویم، شب بود که به آنجا رسیدیم و موضوع انتخاب را که گفتیم، خدا بیامرزد حاج‌احمدآقا را که گفتند دل امام را با این انتخاب خود شاد کردید”.
حائری شیرازی با نقل خاطره‌ای از زبان احمد‌خمینی گفت: “حضرت امام فرمودند هرچه فکر می‌کنم هیچ فردی شایسته‌تر از سید‌علی آقا برای رهبری نیست”.
وی ادامه داد: “احمد‌آقا گفت، امام فامیل ایشان را نگفتند، تنها به گفتن اسم ایشان اکتفا کردند”.