تفکر ضد جنگ، در ژٰنو پیروز شد

نویسنده
حمید احدی

» هفت وزیر خارجه به بزرگترین توافق ربع قرن رسیدند

بامدادان یکشنبه رسید و صدها تن خبرنگار از سراسر جهان همچنان پشت در کاخ محل برگزاری اجلاس شش کشور قدرتمند جهان و ایران بیدار بودند تا مگر خیری از پشت درهای بسته بیرون بیاید. همراه آنان صدها کارمند و محافظ و راننده نیز برای اجلاسی که ژنو سه نام دارد در هوای سرد زمستانی سویس ماندند تا شاهد آن باشند که وزیران خارجه هفت کشور جهان با گفتگو بتوانند به بحرانی که ده سال بود بر روابط ایران و جهان سایه انداخته بودند پایان دهند. 


توافقی که به گفته خبرنگار سیاسی یکی از بهترین خبرهای ربع قرن اخیر بوده است و سایه یک جنگ مهیب را از سر منطقه خاورمیانه دور کرد در زمانی به دست آمد که شدید ترین فشارهای از هر جهت روی هیات های مذاکره کننده بود.


خبری چنین بزرگ و خوش برای ایرانیان، به روزنامه های یکشنبه تهران نرسید چرا که ساعت پنج و نیم تهران کامل شد اخباری که از لای درهای کنفرانس به بیرون درز کرده و یا از لبهای بسته دیپلومات ها خوانده شده نشان می دهد که تا نیمه شب شنبه بخش های کلی توافقتامه تاریخی مورد موافقت قرار گرفته . به نظر می رسد حضور وزیرخارجه روسیه موثر بوده چرا که وی دو بار با جواد ظریف و یک بار با همتای آمریکایی خود دیدارهای خصوصی داشت و دوباره گفتگوهای عمومی ادامه یافت.


اما همزمان با توجه جهانی به ژٰنو، اخباری که در صفحات روزنامه ها و خبرهای تلویزیونی می نشست حکایت از آغاز یک کارزار تبلیغاتی علیه توافق ها توسط سعودی داشت . چنان بود که گزارشگر بی بی سی به طعنه گفت بدین ترتیب ریاض به جای تل آویو نشسته است.


اجتماع وزیران شش کشور بزرگ جهان در ژنو و حضور همزمان آنان در جلسات طولانی که نشان از اهمیت مذاکرات دارد، بار دیگر خوش بینی را به محافل سیاسی و  رسانه های جهان بازگرداند که توافق گسترده ای بین جمهوری اسلامی و آمریکا، اروپا، چین و روسیه در پیش است.


شاهزادگان ثروتمند و پرنفوذ سعودی در تازه ترین حملات خود به توافق های جهانی با جمهوری اسلامی، اشاره کرده اند که ریاض به دلیل خطراتی که از جانب تهران منطقه و مسلمانان سنی را تهدید می کند بر خود فرض می داند در صورتی که دست ایران در فعالیت های هسته ایش باز گذاشته شود، به هر گزینه ای متوسل شود. 


تحلیلگران بین المللی اشاره شاهزاده سعودی را به معنای آن دانستند که ریاض خواستار به دست آوردن فن آوری هسته ای و شکستن برتری تهران در منطقه خاورمیانه است. اما یک کارشناس اسراییلی احتمال داد که حتی در این تهدید حملات نظامی هم در نظر باشد. در سخنان شاهزادگان سعودی از جمله به سیاست تازه کاخ سفید آمریکا در مورد دولت بشار اسد پرداخته و آن را نشانه به رسمیت شناختن دولت اسد قلمداد کردند که می تواند امتیاز بزرگی برای حکومت جمهوری اسلامی باشد.


به این ترتیب مذاکرات هسته ای ژنو ۳ در جریانی گفته می شود به توافق نزدیک شده که اسراییل و اعراب و ترکیه به عنوان مخالفان این توافق صف کشیده اند. 


تا ساعتی از بامداد هیچ یک از منابع خبری در ٰژنو خبر قطعی دال بر توافق با رسانه ها در میان نگذاشتند   دور سوم مذاکرات فشرده هسته‌ای میان نمایندگان ایران و گروه ۱+۵ که از روز چهارشنبه آغاز شده٬ .پیش از آن که وزیر خارجه آمریکا وارد ژنو شود سخنگوی وی اعلام داشت  جان کری پس از اطلاع از پیشرفت مذاکرات با امید حصول توافق با ایران در ژنو حضور خواهد یافت. این تصمیم پس از گفت‌وگوی وزیر خارجه آمریکا با نمایندگان این کشور در ژنو و کاترین اشتون٬ مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که به‌عنوان هماهنگ‌کننده در این مذاکرات حضور دارد٬ گرفته شد. به گزارش خبرگزاری‌ها٬ لوران فابیوس٬ ویلیام هیگ و وانگ یی٬ وزیران خارجه فرانسه٬ بریتانیا و چین هم در همان زمان راهی ژنو شدهند تا پشت میز مذاکره٬ رو در روی مقام‌های ایرانی بنشینند. چنان که سرگئی لاوروف٬ وزیر خارجه روسیه هم عصر جمعه  خود را رساند و ساعاتی بعد با جواد ظریف گفتگو کرد.


گفته می‌شود ایران قرار است در قبال تعلیق موقت، کامل یا دست‌کم بخش قابل‌توجهی از برنامه هسته‌ای خود٬ قدرت‌های جهانی را مجاب به لغو برخی از تحریم‌های گسترده‌ای کند که اقتصاد کشور را در تنگنایی بحرانی قرار داده است. 


پیش‌تر محمدجواد ظریف در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا اعلام کرده بود که پیشرفتی ۹۰ درصدی در گفت‌وگوهای روز جمعه حاصل شده٬ اما هنوز یکی دو موضوع مورد اختلاف وجود دارد که از اهمیت قابل توجهی هم برخوردار است.


تاکید ایران بر به رسمیت شناخته شدن «حق غنی‌سازی» به گفته دیپلمات‌ها، آنچه ایران در تمام طول مذاکرات بر آن اصرار داشت «به رسمیت شناخته شدن حق این کشور برای غنی‌سازی اورانیوم» از سوی قدرت‌های جهانی بود. اما در مقابل٬ ایالات متحده و هم‌پیمانان غربی‌اش به تصریح و تاکید گفته‌اند که با توجه به این‌که غنی‌سازی اورانیوم همزمان می‌تواند به تولید برق و ساخت بمب منجر شود٬ چیزی به نام «حق غنی‌سازی» وجود ندارد. به گفته دیپلمات‌ها٬ آنها با ذکر این موضوع در توافق‌نامه احتمالی با ایران٬ مخالفت کرده‌اند. ایران بارها تاکید کرده که «حق غنی‌سازی اورانیوم» را بخشی از حق حاکمیت ملی خود می‌داند و می‌خواهد به رسمیت شناخته شدن این حق بخشی از معامله با قدرت‌های جهانی باشد. به‌نظر می‌رسد بر سر این موضوع در نهایت سازشی صورت گرفته باشد که راه توافق نهایی را هموار کرده است.

بسیاری از دیپلمات‌ها و رسانه‌های غربی اعلام حضور وزیران خارجه شش قدرت جهانی در مذاکرات ژنو را به‌عنوان نشانه‌ای از احتمال کاهش اختلافات موجود و یافتن راه برون‌رفت از این بحران ۱۰ ساله تفسیر کرده‌اند.  به نظر می رسد در صورت رسیدن به توافق٬ ایران همچنین می‌تواند بخشی از درآمدهای نفتی خود را که در بانک‌های خارجی بلوکه شده وارد کشور کند. ممکن است در پی این توافق٬ ایالات متحده از فشار موجود بر دیگر کشورهای خریدار نفت و معامله‌کننده با ایران هم بکاهد. هنوز جزئیات بیشتری درباره مذاکرات جاری در رسانه‌ها منتشر نشده است.

لوران فابیوس٬ وزیر خارجه فرانسه هم که در دور پیشین مذاکرات موضعی سخت‌گیرانه‌تر از دیگر کشورهای عضو ۱+۵ در برابر توافق و سازش احتمالی با ایران گرفته بود٬ ابراز امیدواری کرد که در نشست روز شنبه توافق مورد نظر حاصل شود. البته او تاکید کرد که موضع فرانسه قاطع است٬ اما امید به توافق همچنان وجود دارد.

. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل پیش‌تر هشدار داده که «این معامله٬ معامله بدی است و نباید تحریم‌ها علیه ایران بدون متوقف کردن برنامه هسته‌ای این کشور کاهش یابد یا لغو شود.» مقامات اسرائیلی می‌گویند ایران همچنان درصدد است تا با زمان خریدن و پیش‌برد همزمان برنامه هسته‌ای خود٬ زمینه دست‌یابی به تسلیحات هسته‌ای را فراهم کند