شهرام رفیع زاده
با گذشت چهار روز از اعلام کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران، هادی قائمی سخنگوی مشترک این کمپین در گفتگوئی با روز تاکید کرد که این کمپین در ماه های آینده توجه اصلی خود را بر اعدام نوجوان معطوف خواهد کرد و در مجموع فعالیت های خود را بر مجمع عمومی سازمان ملل متمرکز خواهد نمود. آقای قائمی، فعال بین المللی حقوق بشر، در کنار “ارون رودز” یکی دیگر از فعالان شناخته شده حقوق بشر در دنیا، دو سخنگوی کمپین حقوق بشر در ایران هستند. وی در سازمان دیده بان حقوق بشر بر روی کشورهای ایران، امارات متحده و کویت پژوهش کرده است و پس از حمله نیروهای تحت رهبری آمریکا به افغانستان و عراق در مورد افشای نقض حقوق بین المللی از سوی امریکا فعال بوده است. از جمله دیگر فعالیت های قائمی تحقیق در زمینه حقوق کارگران مهاجر در امارات بوده که نتایج آن موجب تغییرات قابل توجهی شده است.
در بیانیه مطبوعاتی که همزمان با آغاز فعالیت کمپین بین المللی حقوق بشر انتشار یافت، تاکید شده که این کمپین برای مقابله با نقض فاحش حقوق بشر و سرکوب پر دامنه فعالان حقوق بشر و جنبش های اجتماعی در ایران بوجود آمده است، روش هایی که برای مقابله با نقض حقوق بشر در کمپین از آن ها استفاده خواهید کرد، کدام هاست؟
از مهم ترین اولویت های ما بسیج جامعه جهانی برای لغو حکم اعدام نوجوانان خواهد بود که در تضاد با قوانین بین المللی و تعهدات ایران است. در طی چند ماه آینده کمپین روی این مساله توجه ویژه ای خواهد کرد. همچنین فعالیت های کمپین شامل خبر رسانی، تجزیه و تحلیل وضعیت حقوق بشر، و جذب حمایت های جهانی در این زمینه است که نمونه های آن در سایت کمپین موجود است.
بعد دیگر فعالیت های ما، تلاش در مجامع بین المللی از جمله سازمان ملل است. در حال حاضر ایران کشوری است که دبیر کل سازمان ملل موظف به تهیه گزارش در زمینه حقوق بشر در آن، طی سال جاری میلادی شده است. ما برای مستند سازی و جامع بودن این گزارش تلاش خواهیم کرد. روش دیگر در مورد کالبد شکافی عدم وجود حداقلی ترین مبانی حقوق بین الملل در صدور احکام، بخصوص احکام اعدام در ایران است. وقتی کیفیت، جزئیات، و چگونگی صدور حکم در این موارد برای جامعه بین المللی آشکار شود، آنگاه وخامت مسائل ایران در این زمینه بسیار ملموس تر خواهد بود.
یکی دیگر از نکاتی که در بیانیه کمپین مطرح شده، این است که حکومت ایران فعالانه برای بسیج جامعه بین المللی علیه عقاید و موازین حقوق بشری تلاش می کند. فعالیت های حکومت ایران بر علیه موازین حقوق بشر از نظر شما کدام است؟
فعالیت های نمایندگان دولت ایران در محافل جهانی شامل زیر سئوال بردن بنیادی ترین موازین حقوق بشری و حقوق برابر می شود. برای مثال دفاع نمایندگان ایران از اجرای سنگسار است که آنها می گویند مصداق شکنجه نیست و حتی می گویند تضادی با تعهدات ایران در قبال میثاق های بین المللی ندارد. نمونه دیگرش اعدام نوجوانان است که ایران سردمدار اجرای این احکام بیش از هر کشور دیگری است. کلا باید متوجه بود که در حال حاضر اجماع جهانی برای لغو کلی حکم اعدام به عنوان مجازات وجود دارد و در این زمینه تحولات چشمگیری، از جمله قبول این اصل از سوی مجمع عمومی سازمان ملل در قالب قطعنامه ای در دسامبر 2007، روی داده است. اما ایران کاملا در خلاف این حرکت جهانی عمل می کند و تعداد اعدام ها طی سه سال گذشته بیش از 360 درصد افزایش داشته است.
جمهوری اسلامی به دلیل در دست داشتن قدرت سیاسی و رسمی به عنوان یک حکومت دست به چنین اقداماتی می زند، فکر می کنید بشود جلوی چنین حملاتی را با فعالیت های غیر دولتی گرفت؟
ببینید نه تنها دولت ایران بلکه هیچ دولتی در خلاء و حباب مخصوص خود وجود خارجی ندارد. امروز ایران در محور تبادلات بین المللی است و تمام کسانی که خواستار امنیت و ثبات در این منطقه هستند به مقوله حقوق بشر هم توجه دارند. برای مثال در همین مناقشه هسته ای، ایران می گوید برای اهداف صلح آمیز پژوهش می کند، ولی شورای امنیت می گوید از دسترسی به سلاح اتمی نگران است. خب وقتی ناظرین بین المللی در این مورد تجزیه و تحلیل می کنند یکی از سئوالات شان در زمینه اعتماد سازی از سوی دولت ایران است. این دولت آیا برای شهروندان خود حداقل حقوق را قائل می شود؟ آیا برای جان شهروندان ارزشی قائل است؟ وقتی این همه اعدام انجام می شود آیا هیچ روند عادلانه ای وجود دارد؟ چرا به تعداد بسیار کثیری نوجوانان را اعدام می کند؟در نتیجه هم سازمان ملل و هم اجماع جهانی برای درخواست بهبودی حقوق بشر می تواند موثر باشد و این هدف کمپین است.
کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران به دو حوزه از سرکوب آزادی ها و نقض حقوق بشر در ایران اشاره کرده است؛ اول نهادهای صنفی و تشکل های مدنی که حقوق آنان نقض می شود و فعالان این بخش ها از قربانیان شناخته شده نقض حقوق بشر در ایران به شمار می روند. حوزه دوم عرصه عمومی است، شامل مواردی چون آزادی بیان، تبعیض جنسیتی، عدم برگزاری انتخابات عادلانه، سرکوب آزادی اجتماعات و تشکل های مستقل. به نظر برخی، فعالیت هایی از قبیل کمپین بیشتر می تواند در مورد بخش اول راهگشا باشد و تاثیر قابل ملاحظه ای بر روند نقض حقوق بشر در حوزه عمومی ندارد…
همه این موارد مهم هستند و این وظیفه ماست که تا حد امکان در تمامی موارد فعالیت کنیم و صدای جامعه جهانی را در محکوم کردن این موارد به گوش دولت ایران برسانیم. امیدوارم که در تمامی این موارد تاثیر گذار باشیم. ولی شکی نیست که مسئله اعدام به طور کلی، و اعدام نوجوانان به ویژه، و عدم وجود ابتدایی ترین مراحل قضائی و استاندارد های بین المللی در صدور این حکم ها از اولویت های مهم است، و براین اعتقاد هستم که امکان تاثیرگذاری وجود دارد.
شما در کمپین برای این دو حوزه که بهتر است از آن به عنوان “حوزه نخبگان” و “عرصه عمومی” نام ببریم چه برنامه هایی دارید؟ آیا کمپین برای این دو حوزه از یک برنامه و روش استفاده خواهد برد یا برای هر یک روش ها و برنامه های جداگانه ای دارد؟
در حوزه نهادهای صنفی و مدنی، بسیج جامعه جهانی خود در حال شکل گیری است و ما برای کمک به این روند تلاش خواهیم کرد. دو نمونه اخیر آن حمایت گسترده تشکل های کارگری جامعه جهانی از کارگران دربند ایران است که توسط عفو بین الملل و سندیکاهای جهانی انجام شد. دیگری حمایت گسترده گروه های زنان از سراسر دنیا از زنان ایرانی در 8 مارس بود. این گونه اجماع بین المللی در حال شکل گیری است و در موارد دیگر هم چشمگیر خواهد شد.
در حوزه های دیگر هم که اشاره کردید، گزارش دبیرکل سازمان ملل بسیار مهم است. هم چنین تکیه بر این مساله که ایران از جمله اندک کشور هایی است که به پژوهش سازمان های مستقل حقوق بشری و کارشناسان حقوق بشر سازمان ملل اجازه نمی دهد. ترکمنستان و کره شمالی و برمه نمونه های دیگری در این مورد هستند. ما مصرانه برای تغییر این شرایط و درخواست برای این گونه تحقیقات تلاش خواهیم کرد. حتی عربستان سعودی و لیبی هم به سازمان های مستقل این اجازه را می دهند. هیچ دلیل قانع کننده ای برای امتناع ایران در این زمینه وجود ندارد.
آقای قائمی در بیانیه کمپین تاکید شده که مناقشه هسته ای در مورد جمهوری اسلامی مانع از اولویت یافتن نقض حقوق بشر از سوی حکومت ایران در جامعه جهانی شده. در عین حال هرنوع تهدید نظامی نیز مردود شمرده شده. فکر می کنید برای رفع نقض گسترده حقوق بشر در رژیمی که از این نظر “خطرناک” توصیف می شود چه باید کرد؟
تهدید و حمله نظامی به بهبود حقوق بشر کمک نخواهد کرد. تجربه عراق و افغانستان گویای این نکته است. دقیقا هدف این کمپین برای بهبود اوضاع حقوق بشر است، چرا که وقتی اجماع جهانی به وجود آید، این دولت که در خلاء وجود ندارد، برای ادامه ارتباطات خود با جامعه جهانی باید بداند که مساله حقوق بشر درخواست عمده جامعه جهانی است.
یکی از انتقاداتی که الان در ایران مطرح شده “تبعیض” یا شاید “بی توجهی” به برخی از موارد نقض حقوق بشر است. مثلا نقض حقوق بشر در استان سیستان و بلوچستان. یعنی حساسیت ها در مواردی در تهران به حدی است که بازداشت چند ساعته یک فعال مدنی ممکن است اعتراض نهادهای بین المللی را برانگیزد. اول اینکه آیا شما به وجود چنین تبعیضی قائل هستید؟ و دوم اینکه کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران برای چنین موقعیتی چه تدبیری اندیشیده؟
دلیل عمده آنچه شما “تبعیض” می گویید ولی من آن را “خلاء اطلاع رسانی موثق” می خوانم، این است که سازمان های بین المللی از حضور در ایران محروم اند. به هر حال تهران هم پایتخت است و اخبار را سریع تر می شود تائید کرد. ولی این گونه تاخیر به دلیل محدودیت های به وجود آمده از سوی دولت ایران است. در این کمپین ما تلاش بسیار خواهیم کرد که توجه فقط به تهران نباشد و اگر در سایت کمپین هم ببینید یکی از مهم ترین عملکرد های ما درخواست دفاع از جان یعقوب مهرنهاد، فعال اجتماعی سیستان و بلوچستان است. امیدوارم که در تمامی مناطق بتوانیم با گزارش های مستند، خبر رسانی کنیم. تاکید بر اجازه تحقیق از سوی سازمان های بین المللی هم در این مورد می تواند موثر باشد.
با گذشت چند روز از اعلام آغاز فعالیت کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران، این مسئله در رسانه های ایرانیان بازتاب بسیاری داشته، شما در مورد بازتاب های بین المللی آغاز کمپین برای ما بگوئید.
این کمپین بسیار نوپاست. تاکنون از کمپین استقبال بسیار مثبتی شده و بسیاری از دست اندرکاران بین المللی با تاکید بر نیاز به چنین حرکتی از آن حمایت کرده اند. در تداوم این حمایت ها کارهای گروهی بسیاری در سطح بین المللی اجرا خواهد شد.
آقای قائمی شما پیش از این از محققان سازمان دیده بان حقوق بشر بودید، فکر راه اندازی کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران از کجا پیدا شد؟
من در سازمان دیده بان حقوق بشر مسئول پژوهش در کشورهای ایران، امارات متحده، و کویت بودم. سخنگوی دیگر این کمپین، آقای آرون رودز هست که یکی از فعالان با سابقه بین المللی حقوق بشر به شمار می رود. این کمپین از بطن فعالیت های بین المللی برای حقوق بشر به وجود آمده است. در پائیز گذشته فعالان مستقل حقوق بشر در چارچوب سازمان غیر دولتی و اروپایی “بنیاد برای امنیت بشری در خاورمیانه” که توجه آن به ویژه کشورهای خلیج فارس است، تصمیم به اجرای چندین برنامه در این زمینه در این کشورها گرفتند.
از جمله سفرهایی به کشورهای حوزه خلیج فارس و عربستان سعودی و برپایی کارگاههای آموزشی در این کشورها برای دفاع از موازین حقوق بشری و مدافعین آن انجام شد. از دیگر فعالین های حقوق بشری “بنیاد برای امنیت بشری در خاورمیانه” خانم فرح کریمی است که هم اکنون مدیر اجرایی سازمان غیر دولتی آکسفام هلند هستند. به دنبال رایزنی های گسترده و همکاری با سازمان ها، کارشناسان و فعالان امور حقوق بشر، تصمیم گرفته شد که برای بهبود وضع حقوق بشر در ایران و جلب توجه جامعه جهانی به این مساله، کمپین پی ریزی شود.
بعد از آن برای اجرایی شدن این کمپین چه راهی را طی کردید؟
پس از این تصمیم گیری، با ادامه رایزنی ها، همکاری و حمایت فعالان و سازمان های بین المللی حقوق بشر و برای به وجود آوردن شبکه ای جهانی برای این فعالان و سازمان های غیر دولتی، کارهای اجرایی کمپین را آغاز کردیم.