مایکل آبرامویچ – الن نیک مور
بوش قصد دارد از دیدار خود از خاورمیانه برای جلب حمایت بین المللی در اعمال فشار علیه ایران استفاده کند. این علیرغم برآوردهای سازمان امنیت آمریکا مبنی بر فروکش نمودن جاه طلبی های هسته ای ایران است و بر اساس اظهارات کارشناسان منطقه و مقامات ایالات متحده، رهبران اعراب و اسراییل را درباره راه حل های آمریکا به فکر فرو برده است.
بوش سه شنبه آمریکا را به مقصد اسراییل ترک خواهد کرد. او امیدوار است گفتگوهای صلح اعراب و فلسطین، که ماجرای آن در سال گذشته از آناپولیس شروع شد، را پی بگیرد. اما از نظر بسیاری افراد در اورشلیم و برخی کشورهای عرب منطقه، دیدار بوش از منطقه بیشتر در واکنش به گسترش نفوذ ایران است تا پیگیری فرآیند صلح یا مساله جنگ عراق. رهبران منطقه در این فکر هستند که آیا دولت بوش دارای تمایل و توان لازم برای کنار آمدن با ایران هست یا اینکه می خواهد همچنان راه حل های نظامی و دیپلماتیک خاص خود را پی بگیرد.
بوش در مصاحبه با یک روزنامه اسراییلی، یدیوت آهرونت گفت: “بخشی از سفر من به خاورمیانه به روشن ساختن این موضوع برای کشورهای آن قسمت دنیا اختصاص دارد که ما ایران را به چشم یک تهدید نگاه می کنیم و برآوردهای امنیتی نه تنها این خطر را کم نکرده بلکه آنرا شفاف کرده است.“
از طرف دیگر عمر موسی، دبیر کل جامعه عرب، در مصاحبه روز گذشته خود با اشاره به رویکرد جدید ارتباط با ایران گفت کشورهای عرب در حال استفاده از حق مسلم خود در برقراری دور جدیدی از ارتباطات با ایران هستند. او پرسید: “مادامیکه آنها برنامه هسته ای ندارند… ما چرا باید ایران را منزوی کنیم؟”
یکی از مقامات ارشد دولت آمریکا که نخواست نامش فاش شود، زیرا او اجازه ابراز نظر عمومی در مورد این سفر را ندارد، گفت بسیاری از دولت های خاورمیانه از برآوردهای امنیتی منتشر شده سردرگم شده اند. او گفت: “هیچ کشور عربی متوجه این نمی شود که چرا ایالات متحده باید چنین گزارش امنیتی را منتشر نماید.” این مقام گفت ایران موضوع اصلی مذاکرات بوش با رهبران منطقه خواهد بود. بوش به آنها اطمینان خاطر می دهد که ایالات متحده همچنان به عنوان قدرت در خاورمیانه حضور خواهد داشت.
میر جاودانفر، یک کارشناس ایرانی است که در اسراییل زندگی می کند و مدیر موسسه ای برای تحلیل مسایل اقتصادی و سیاسی است. او یک کتاب نیز درباره برنامه هسته ای ایران نوشته است و با مقایسه ایران و حرکت اسلامی کنترل کننده غزه گفت: “برای اسراییل، ایران موضوع درجه اول است. خیلی از مردم و افراد سیاسی اسراییل، ایران را به چشم تهدید بزرگتری نسبت به حماس نگاه می کنند.” دولت اسراییل مشتاق است که مطمئن شود ایالات متحده همچنان خود را متعهد به متوقف ساختن ایران می داند.”
در تهران هم یک سخنگوی دولت دیروز گفت بوش در راه اندازی یک ائتلاف ضد ایرانی شکست خورده است. محمد علی حسینی، سخنگوی وزارت خارجه ایران گفت: “هدف سفرهای تکراری نظیر این، جبران سیاست های شکست خورده آمریکا در منطقه است.“
سفر بوش شامل دیدار از اسراییل، محدوده دولت فلسطینی، مصر، عربستان سعودی و چند کشور دیگر خلیج فارس است. او ضمن دیدار از کویت، برای اولین بار ظرف چهار ماه گذشته با ژنرال دیوید اچ پتروس، فرمانده عالی ایالات متحده در عراق، و رایان کروکر، سفیر این کشور در عراق، درباره موضوع عراق بحث و گفتگو خواهد کرد.
مردم کوچه و بازار در کشورهای عربی، واشنگتن را به خاطر آنچه بر سر عراق و فلسطینی ها آمده مقصر می دانند. کاظم هیشام، یک روزنامه نگار مصری که جایزه ملی برای دموکراسی را از بوش در پاییز گذشته دریافت کرد، می گوید ریاست جمهوری بوش یک مصیبت بوده است. او گفت: “کسی آمریکا را نه دوست دارد و نه از آن می ترسد. دیگر رژیم ها از او نمی ترسند و مردم خاورمیانه هم از او متنفر هستند … این میراث بوش است.“
احمدی نژاد در ماه دسامبر یک امتیاز دیپلماتیک مهم کسب کرد. او برای اولین بار از سوی ایران در نشست شورای همکاری خلیج فارس حاضر شد. شرکت او در مراسم حج امسال به دعوت شاه عبدالله هم اولین بار برای یک رییس جمهور ایرانی اتفاق افتاد.
احمدی نژاد با فرستادن نماینده ای به نام علی لاریجانی به مصر، با پیشنهاد کمک هسته ای به مصر، یخ سرد روابط 28 ساله را آب کرد. وی بعد از آن گفتگوها ازسرگیری روابط را نوید داد.
به نظر تحلیلگران در واشنگتن و خاورمیانه، چالش موجود در پیش روی بوش متقاعد ساختن کشورهای عرب در مورد این موضوع است که برای به حداقل رساندن تهدیدات ایران، آنها می بایست در کنار آمریکا باقی بمانند و در عین حال اسراییل را از دست زدن به یک حمله یک جانبه به تاسیسات هسته ای ایران بازدارد.
ریچارد ان هاس، مقام ارشد سابق وزارت خارجه و مسوول شورای روابط خارجی، می گوید: ”سوال اصلی این است که بوش درباره قدرت ایران چه چیزی می تواند به آنها بگوید و یا چه کار می تواند بکند؟”
کلیدی ترین نقطه سفر بوش ریاض خواهد بود. جایی که او یک دیدار رو در رو با شاه عبدالله خواهد داشت. شاه عربستان به طور متناقضی درباره تلاش های ایالات متحده در عراق، گفتگوهای اسراییل و فلسطینیان و نیز سایر اقدامت آمریکا در خاورمیانه موضع پشتیبانانه و نیز انتقاد آمیز داشته است. خانواده سلطنتی آل سعود که هم راستا با روحانیون تندروی سنی در آنجا حاکم هستند، از گسترش نفوذ ایران و نیز دولت شیعه عراق ناراضی هستند.
اما عبدالله ترجیج می دهد به جای رویارویی با دشمنان، با آنها کنار بیاید. بروس ریدل، که در روابط خاورمیانه دولت های کلینتون و بوش کار می کرد، معتقد است ظاهراً عبدالله به دنبال توافق با احمدی نژاد است. او گفت: “من فکر می کنم در اینجا از سوی ریاض و واشنگتن تلاش های بسیاری صورت می گیرد تا آنرا مخفی کنند. آنها نمی خواهند این موضوع علنی باشد.“
مقام ارشد آمریکایی به این موضوع با دیده تردید نگاه می کند. او معتقد است سعودی ها از رییس جمهور ایران دعوت نکرده اند… “او خودش را دعوت کرده است.“
این مقام گفت: “آنها در صدد ارتباط با ایران هستند. دیپلماسی سعودی به طور سنتی برای کنار آمدن خیلی محتاط و محافظه کار است.“
اما برخی اعراب به این مشکوک هستند که این بخشی از تصمیم دولت بوش برای کار کردن با ایران است تا از امنیت در عراق محافظت شود. خالد الدخیل، یک محقق سیاسی در دانشگاه شاه سعد در ریاض، گفت: “بعضی مردم اینجا فکر می کنند یا دچار این تردید هستند که دولت فعلی یا دولت آینده آمریکا … ممکن است خود را در موضع نزدیک شدن به ایرانی ها ببینند.“
منبع: واشنگتن پست- 7 ژانویه