پس از سخنرانی رییس جمهور باراک اوباما در روز چهارشنبه ۱۰ سپتامبر، ابعاد ائتلاف بین المللی برای مبارزه علیه دولت اسلامی [یا هر کس دیگری] در عراق و سوریه همچنان مبهم و ناملموس است. جدا از فرانسه که برای انجام عملیات نظامی هوایی “در صورت لزوم” در عراق اعلام آمادگی کرده، این ائتلاف در حدود چهل کشور غربی و خاورمیانه ای را شامل می شود. نقش کشورهای خاورمیانه ای برای مبارزه طولانی مدت علیه قدرت دولت اسلامی بسیار حائزاهمیت است.
نقش ایران چه خواهد بود؟
مشارکت ایران در ائتلاف علیه دولت اسلامی تا این لحظه مورد قبول قرار نگرفته. واشنگتن به طور رسمی با تهران مذاکره نمی کند، مگر در زمینه برنامه اتمی. ولی با توجه به حضور ایران در خاک عراق، انسجام و هماهنگی تاکتیکی با این کشور غیرقابل اجتناب خواهد بود. حملات هوایی آمریکا در ماه اوت باعث شد تا شبه نظامیان شیعه مورد حمایت تهران و نیروهای کرد بتوانند محاصره آمرلی را درهم بکوبند. به گزارش بی بی سی، رهبر انقلاب، آیت الله علی خامنه ای، ژنرال قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه القدس را مأمور کرده تا عملیاتی را به همراه نیروهای آمریکایی، عراقی و کرد هماهنگ کند.
یک منبع دیپلماتیک ایرانی می گوید: “جلوی پیشروی دولت اسلامی را گرفتن، یک موضوع است، ولی ازبین بردن آن موضوع دیگری است و نیاز به یک همکاری همه جانبه دارد.” این همکاری ازسوی تهران با شرط و شروط هایی، ازجمله مشارکت رییس جمهور بشاراسد، همراه بوده است. ایران معتقد است که بدون او، مبارزه علیه دولت اسلامی به شکست خواهد انجامید. ازسوی دیگر، ایران آماده نیست تا دست در دست با رقیب سعودی خود که به گفته تهران، “از دولت اسلامی حمایت مالی می کند”، به همکاری بپردازد.
بشاراسد چه جایگاهی دارد؟
در اواخر ماه اوت، ولید معلم، وزیر خارجه سوریه، پیشنهاد کمک دمشق را مطرح کرد. روز چهارشنبه، آقای اوباما بار دیگر هرگونه همکاری با حکومت اسد را مردود دانست و از نیت خود برای تقویت اپوزیسیون “میانه رو” خبر داد. پس اکنون باید منتظر نشست تا حکومت سوریه که به شدت از رانده شدن خود به حاشیه خشمگین است، چوب لای چرخ ائتلاف کند. و این درحالی است که همچنان به بمباران مواضع دولت اسلامی در سوریه ادامه می دهد تا نشان دهد که پیشنهاد کمک اش جدی است. دمشق ممکن است حملات خود را علیه مواضع طرفدار غرب تشدید سازد تا از ارسال محموله های تسلیحات برای ارتش آزاد سوریه ممانعت بعمل آورد. آیا ممکن است سوریه نسبت به نقض حریم هوایی خود پاسخ محکمی دهد؟ آقای معلم در ماه اوت به طور غیرمستقیم به این مسأله اشاره کرد. ولی در این صورت دمشق در برابر اقدامات تلافی جویانه قرار خواهد گرفت. امروز احتمال اینکه دمشق این خطر را به جان بخرد، ضعیف است.
با چه کسانی در محل می توان متحد شد؟
مبارزه علیه دولت اسلامی مستلزم عملیات گسترده زمینی است. سیاست به کار گرفته شده برای هواپیماهای بدون سرنشین که ازسوی ایالات متحده در پاکستان و یمن هدایت می شد، محدودیت های خود را نشان داد. واشنگتن که گزینه اعزام نیروهای زمینی را رد کرده، در عراق با ارتش دولتی و نیروهای امنیتی کرد متحد شده است. ایالات متحده حمایت نظامی فزاینده ائتلاف از آنها را وعده داده. ترکیه که نگران دریافت تسلیحات ازسوی حزب کارگران کردستان [پ ک ک] است، فعلاً سکوت اختیار کرده. رومن کایه، پژوهشگر و مشاور مستقر در لبنان در این خصوص می گوید: “موفقیت در حملات علیه دولت اسلامی به توان ایالات متحده در یافتن شرکای سنی قدرتمند، چه در سوریه و چه در عراق، بستگی دارد. بی شک این نیروها در ازای همکاری چیزی خواهند خواست و مشخص نیست آیا واشنگتن می تواند خواسته های آنها را در صورتی که مسکو و تهران با آن مخالفت کنند، برآورده سازد یا خیر.”
در عراق، یکی از کلیدهای بازپس گیری مناطقی که به دست دولت اسلامی افتاده اند، پایان دادن به مقوله فرقه گرایی طرفدار تشیع است که اساس سیاست نخست وزیر سابق نوری المالکی را تشکیل می داد. دولت جدید تحت اداره حیدر العبیدی تحت فشار واشنگتن تلاش می کند تا جلوی شبه نظامیان شیعه را بگیرد و شبه نظامیان سنی سابق “صحوه” را که دارای مواضعی ضد جهادگرایان هستند، وارد گارد ملی کند. ایالات متحده و فرانسه از قصد خود در تأمین تسلیحات برای اپوزیسیون میانه رو در سوریه خبر داده اند. ضعف اپوزیسیون که میان حکومت سوریه و دولت اسلامی گیر کرده، و همچنین هراس از اینکه جنبش جهادگرا به راحتی می تواند در میان نیروهایش تفرقه بیندازد، باعث شده تا این اپوزیسیون به عنوان یک شریک مشروع شناخته نشود. قطع کردن سرِ فرمانده گروه اسلامی “احرار الشام” [یکی از گروه های تندروی پرقدرت در سوریه] در روز سه شنبه در جریان یک سوءقصد، ساختار نیروهای محلی را قدری پیچیده خواهد کرد.
نقش قدرت های سنی منطقه
شیخ نشینان خلیج فارس که اظهارات خصومت آمیز خود را علیه دولت اسلامی افزایش داده اند، می توانند کمک ارزشمندی را برای ایالات متحده به ارمغان آورند. آمریکا دارای چندین پایگاه نظامی است. پایگاه العدید در قطر در جریان بمباران های اخیر علیه مواضع جهادگرایان در عراق مورد استفاده قرار گرفت. ملک عبدالله، پادشاه عربستان سعودی، به باراک اوباما پیشنهاد کرده که پذیرای اردوگاه های آموزشی برای شورشیان سوری باشد. نفوذ ریاض می تواند در منحرف کردن مسیر قبایل سنی اسب سوار در عراق، سوریه و عربستان از مسیر دولت اسلامی تعیین کننده باشد. ولی شیخ نشینان نفتی باید با احتیاط عمل کنند. افکار عمومی این کشورها ایدئولوژی و تلاش های ضدشیعه جهادگرایان را با چشم بد نمی نگرند.
ایالات متحده درتلاش است تا حمایت ترکیه را به دست آورد. بدین ترتیب نیروهای ائتلاف خواهند توانست از خاک این کشور وارد عل شوند و آنکارا نیز کنترل شدیدتری بر عبور پیکارجویان جهادگرا از مرزهای خود خواهد داشت و همچنین تحویل محموله های تسلیحاتی به متحدان آسان تر انجام خواهد شد. در نشستی که برای روز پنج شنبه با حضور قدرت های سنی منطقه در ریاض پیش بینی شده، جان کری، وزیر خارجه آمریکا، بی شک خواستار تلاش های بیشتر برای خشکاندن جریانات مالی به نفع دولت اسلامی خواهد شد.
منبع: لوموند، ۱۲ سپتامبر
