امیدمعماریان
صادق زیبا کلام، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران، در گفت وگو با روز با اشاره به ترکیب اوباما- بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا می گوید امیدها برای گفت و گو بین دو کشور در صورت روی کار آمدن دموکرات ها بیشتر می شود. با وجود این وی معتقد است محافظه کاران ایران شانس بهره برداری ازاین فرصت را به دلیل ملاحظات داخلی از دست خواهند داد .به گفته او اگر چه احتمال حمله نظامی با روی کار آمدن یک دولت دموکرات کاهش پیدا خواهد کرد، اما تحریم ایران همچنان جدی خواهد بود و طی هفته های آینده پیگیری خواهد شد . این گفت وگو را می خوانید.
باراک اوباما جو بایدن را به عنوان معاون خود پیشنهاد کرده است. به نظر شما ترکیب اوباما- بایدن در برخورد با موضوع ایران چه رویکردی خواهد داشت؟
الان خیلی زود است که در زمینه انتخاب آقای بایدن قضاوت جامعی کنیم. قدرمسلم اینکه آقای بایدن سیاستمدارکهنه کار، پخته و با تجربه ای است. ایشان یکی از مخالفین سرسخت و سیاست های جورج بوش درخاورمیانه بوده است . به علاوه، وی با رییس جمهوری آمریکا در خصوص احتمال حمله نظامی به ایران واستفاده از زور مخالفت های جدی داشته است. بنابر این اگر خود اوباما و بایدن را مورد بررسی قرار دهیم، تا همین جا تغییر و تحولاتی که صورت می گیرد به نفع ایران است. البته مشروط بر اینکه دموکرات ها برنده انتخابات بشوند .
با توجه به اینکه هم جو بایدن وهم باراک اوباما از گفت وگو با ایران حمایت کرده اند و حتی در گذشته سخن از این بود که هیاتی از سنای آمریکا به نمایندگی بایدن برای دیدار با نمایندگان پارلمان ایران به تهران سفر کند، آیا احتمال حل و فصل مساپل ایران از طریق گفت و گو طی ماه های آینده بیشتر خواهد شد؟
هم موضوع گفت وگوی مستقیم با ایران جدی تر خواهد شد و هم خطر حمله نظامی به ایران مقدار زیادی کاهش خواهد یافت. اما مساله تحریم ها همچنان بر سر جای خودش باقی خواهد ماند؛ برای اینکه دموکرات ها به مردم آمریکا نشان بدهند اهل کوتاه آمدن و مماشات در مقابل تندرو ها در ایران نیستند و اگر چه آلترناتیو نظامی را به کناری گذاشته اند اما مساله تحریم ها را همچنان می خواهند دنبال کنند. در شرایط فعلی و با توجه به مطالبی که از جانب اصول گرا ها می شنویم، بعید می دانم اگر دموکرات ها پیروز بشوند اصول گراها در ایران بتوانند به نحو احسن از فرصتی که به دست آمده بهره برداری کنند. اصول گرا ها نگران این هستند که از سوی منتقدین و مخالفین خود در داخل کشورمتهم به سازشکاری با آمریکا شوند و بنابراین سعی خواهند کرد نشان دهند به هیچ وجه اهل کوتاه آمدن از مواضع تند انقلاب اسلامی نیستند و برای نشان دادن اینکه اهل کوتاه آمدن نیستند و همان خط امام وسیاست های ضد امریکایی وضد صهیونیستی را می خواهند به جلو ببرند، به احتمال زیاد این شانسی را که توسط ممکن است توسط دموکرات ها ایجاد شود، به هدر خواهند داد .
نقش بحران روسیه- گرجستان در رابطه ایران و آمریکا چیست؟
مقامات جمهوری اسلامی اساسا هر بحران و تحولی که رابطه روسیه وغرب را خراب تر و سردتر کند، به نفع خودشان مصادره می کنند. برای اینکه فکر می کنند وقتی شکاف بین روسیه و غرب بیشتر شود - حالا برسر هرموضوعی- شاید باعث شود روس ها بر سرمساله هسته ای یک مقداری بیشتر جانب ایران را بگیرند .
اما روس ها هم از اینکه ایران درهمسایگی شان بخواهد هسته ای بشود هیچ گاه ابراز خوشنودی نکرده اند؟
روس ها نشان نداده اند که می خواهند گامی بردارند که این گام به نفع مردم ایران باشد. درخصوص مردم مجارستان و لهستان و حتی امروزه می بینیم درخصوص مردم گرجستان هم همین طور هستند. به نظرم کسی نباید چشم امیدی به روس ها داشته باشد. روس ها روی منافع خودشان، ایران که سهل است، خیلی بیشتر از ایران را هم حاضرند پرت کنند جلوی آمریکا. منتها این تصور ایران است که وقتی شکاف و تعارض بین روسیه وغرب بیشتر می شود، شاید به نفع ایران تمام شود .
چنین برداشتی، اگر درست باشد، تا چه حد می تواند در دراز مدت کارساز باشد؟
دراز مدت نخواهد بود. اگر روسیه با آمریکا در اوج اختلاف هم باشد، به عکس تصور ایران ممکن است برای دادن امتیازی به آمریکایی ها، با واشینگتن علیه تهران همراه بشود. درواقع، روس ها برای اینکه قدری از فشار امریکا در گرجستان و جاهای دیگر کم کنند، ممکن است که حاضر بشوند در مورد ایران امتیاز بدهند . به این معنا که اصلا هیچ مخالفتی با تصمیمات شدید علیه ایران نشان ندهند .
آیا ممکن این چالش ایران و آمریکا را به هم نزدیکتر کند؟ چون هر دو نسبت به روسیه بدبین هستند؟
درست است. ولی همان مقدار که ایران به لحاظ تاریخی به روسیه بدبین است همان مقدار هم به آمریکا بی اعتماد است .
بنابراین معتقدید طی چند ماه آینده موضوع تحریم ها جدی خواهد بود؟
موضوع تحریم ها نه تنها در ماه های آینده، بلکه حتی زودتر، طی هفته های آینده در دستور کار قرار خواهد گرفت . با توجه به اینکهتهران آخرین پیشنهاد کشورهای ۱+۵ را - که مورد تایید چین و روسیه هم بود- رد کرد وحاضر نشد آن را مورد موافقت قرار دهد، این دو کشور هم خیلی اصرار نخواهند داشت که در شورای امنیت از ایران حمایت کنند .
آیا ایران در حال زمان خریدن است تا انتخابات آمریکا به سرانجام برسد وبعد در مورد سروسامان دادن به پرونده هسته ای تصمیم بگیرد؟
دقیقا همین طور است. شاید برخی رهبران ایران تصور می کنند اگر ما قرار است امتیازی بدهیم و مصالحه ای برسر مساله هسته ای بکنیم، چرا این کار را زمانی انجام بدهیم که دولت فعلی آمریکا تنها چند صباحی درکاخ سفید است؟ بهتر است دست نگه داریم تا آبان ماه که دولت جدید انتخابات می شود و از بهمن ماه به صورت رسمی کار را به دست خواهد گرفت و ببینیم که آن زمان با جمهوری خواهان طرف هستیم یا دموکرات ها. فکر می کنند اگر قراراست امتیازی گرفته یا داده شود، در ارتباط با دولت جدید باشد که چهار سال در قدرت خواهد بود .