مریم زمانی
در حالی که دانشجویان دانشگاههای تهران در حال ورود به فصل امتحانات هستند و دانشگاهها نیز به همین خاطر به حال نیمه‌تعطیل درآمده‌اند، گزارش‌های رسیده حاکی از آن است که مسئولان دانشگاه تهران تصمیم گرفته‌اند با استفاده از فرصت عزاداری‌های ماه محرم، پروژه “دفن شهدا در دانشگاهها” را در این دانشگاه نیز اجرا کنند. این تصمیم در حالی برای “دانشگاه مادر” اتخاذ شده که دفن شهدا در بسیاری از دانشگاههای کشور با واکنش‌های تند دانشجویان مواجه شده و در مواردی به درگیری انجامیده است.
شورای فرهنگی دانشگاه تهران که متشکل از رئیس، معاونان دانشگاه و نیز اعضایی از نهاد نمایندگی رهبری، بسیج اساتید، بسیج دانشجویی و انجمن اسلامی است، در جلسه اخیر خود تصویب کرد که با همکاری بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفع مقدس، جنازه تعدادی از شهدای گمنام در محوطه دانشگاه تهران به خاک سپرده شوند.
محمدمهدی مقام‌فر، فرمانده بسیج دانشجویی این دانشگاه، با اعلام خبر مذکور به خبرگزاری مهر، از تاکید این شورا بر انجام این کار در ماه محرم امسال (9 دی تا 8 بهمن) خبر داده و در عین حال ابراز امیدواری کرده که تصمیم‌گیری درباره جزئیات و نحوه عملیاتی شدن دفن شهدا نیز سریعتر به نتیجه برسد.
قمصری، معاون دانشجویی و فرهنگی دانشگاه تهران نیز پیش‌تر از تشکیل کارگروهی خبر داده بود که دفن شهدا در دانشگاه تهران را پیگیری می‌کند. وی که مدت زیادی از انتصابش به این سمت نگذشته است، به فضای شمالی مسجد دانشگاه تهران به عنوان مکان در نظر گرفته شده برای استقرار قبر شهدا اشاره و در عین خاطرنشان کرده بود که این گزینه قطعی نیست.
پردیس اشغال شده
فضای شمالی محوطه میانی پردیس مرکزی دانشگاه تهران در حالی برای ایجاد قبر شهدا در نظر گرفته شده که فضای جنوبی این محوطه نیز از سال‌ها پیش تا امروز به برگزاری نمازجمعه تهران اختصاص یافته و از دسترس دانشجویان خارج شده است.
بدین ترتیب دانشجویان دانشگاه تهران که اکنون از تصمیم ناگهانی دولت اصولگرا برای دفن شهید در این دانشگاه خبردار شده‌اند، سالهاست که شاهدند فضای متعلق به زمین چمن دانشگاه از اختیار مسئولان دانشگاه خارج شده و در اختیار سپاه پاسداران قرار گرفته است.
حضور نیروهای مسلح سپاهی در این محل، همواره باعث نارضایتی دانشجویان بوده و در مواردی اعتراض آنها را به همراه داشته است. بخصوص هشت سال پیش در سال 79 وقتی ازدحام دانشجویان در یک تجمع دانشجویی باعث شد که مامور سپاهی محافظ محوطه نمازجمعه به آنان اخطار دهد و سپس در محوطه دانشگاه اقدام به شلیک تیر هوایی کند، خشم دانشجویان برانگیخته شد.
اندکی پس از این رخداد، انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران در نامه‌ای به رهبر نظام، خواستار آن شد که این محوطه به دانشگاه بازگردانده و مراسم نمازجمعه برای همیشه به محل مصلای تهران منتقل شود؛ اما این خواسته دانشجویان هنوز هم جامه عمل نپوشیده است.
اقدام ارزشی یا سوء استفاده؟
پروژه دفن شهدا در دانشگاهها و فضاهای عمومی که با روی کار آمدن دولت احمدی‌نژاد آغاز شده، مستقیما توسط وزارت علوم هدایت می‌شود؛ مسئولان این وزارتخانه معتقدند دفن شهدا یک حرکت ارزشی و فرهنگی است که به اسلامی شدن فضای دانشگاهها کمک می‌کند.
این در حالی است که چند ماه پیش فاش شد که “حمیدرضا- ش” مسئول پروژه دفن شهید در دانشگاهها که مشاور وزیر بود، از اوایل تابستان سال جاری به علت مفاسد اخلاقی از سمت خود برکنار شده است. جالب اینجاست که این مسئول پروژه دفن شهدا که متهم به فساد اخلاقی شده، مدیرکل امور شاهد و ایثارگر این وزارتخانه و مسئول کمیته انضباطی مرکزی نیز بوده است.
دانشجویان معتقدند دولت نهم با این اقدام، قصد استفاده ابزاری از حرمت شهیدان را دارد. دو ماه پیش، پس از آنکه جنازه چند شهید گمنام در دانشگاه تربیت مدرس دفن شد، یک بیانیه بی‌نام در این دانشگاه منتشر شد که در آن آمده بود: “چند صباحی است بنیاد شهید و بنیاد حفظ و نشر آثار دفاع مقدس طرحی برای زیباسازی قبور شهدا ارائه کرده… آیا این سطحی‌نگری نیست؟ آیا مفاهیم جنگ به میزان کافی نشر یافته‌اند که پول آن را به بازسازی قبور شهدا اختصاص داده‌اند؟ آیا خانواده‌ی شهدا همگی از لحاظ مالی قادر به تامین حداقل‌های زندگی هستند؟ آیا این مسئولان از وضعیت برخی فرزندان شهدا خبر دارند که پول‌های چندمیلیاردی برای بازسازی و نوسازی قبور شهدا، ساخت تندیس در مکان‌های مختلف، طرح پدران آسمانی و… خرج می کنند؟”
اعتراضات بی‌حاصل
خبرنامه امیرکبیر روز گذشته با اشاره به موضوع جدی شدن تدفین شهید در دانشگاه تهران، تصریح کرد که: ”دفن شهید در اکثر دانشگاههایی که صورت گرفته است، با اعتراضات فراوان دانشجویان روبه‌رو بوده است.“
اشاره این سایت به اعتراضاتی است که پیش از این علیه پروژه دفن شهدا در دانشگاهها صورت گرفته است. این پروژه از سال 86 در دانشگاههای صنعتی شریف، اصفهان، قزوین، شهید بهشتی و شهرکرد آغاز شد و در سال جاری نیز در دانشگاههای یزد، آزاد کرج، همدان و تربیت مدرس ادامه یافت.
تندترین واکنش دانشجویان به دفن شهدا، در روزهای پایانی سال 84 و در اولین تلاش وزارت علوم دولت احمدی‌نژاد برای دفن شهید در دانشگاه صنعتی شریف رخ داد که به درگیری مستقیم نیروهای بسیجی با دانشجویان منجر شد و در نهایت با حمله عناصر غیر دانشجو به داخل این دانشگاه، دولت نهم موفق شد باب اختصاص فضای دانشگاه به قبر شهدا را باز کند.
این در حالی بود که احمدی‌نژاد و همفکرانش پیش از راهیابی به ریاست‌جمهوری هم تصمیم گرفته بودند در دهها میدان شهر تهران برای دفن شهیدان قبر بکنند، اما مقاومت دولت و مجلس اصلاح‌طلب باعث عقب‌نشینی آنها شد.
اما با روی کار آمدن دولت نهم، این پروژه، هم در فضای شهری و هم در محیط‌های دانشگاهی، با موفقیت پیگیری شد و بر اساس یک آمار نه چندان تازه، تنها در سطح شهر تهران و در بافت مسکونی شهر، دست‌کم 100 شهید گمنام دفن شده‌اند. برای دفن شهدا نه فقط در مساجد و امامزاده‌ها، بلکه در دانشگاهها و فضاهای عمومی همچون پارک‌ها و کوهستان نیز مکان‌هایی اختصاص یافته است.
اکنون مسئولان در حالی تصمیم به دفن شهید در مهمترین دانشگاه کشور گرفته‌اند که ناظران احتمال می‌دهند اقدام به این کار نیز زمینه‌ساز اعتراضات جدید دانشجویی علیه سوء استفاده دولت احمدی‌نژاد از ارزشهای مذهبی و ملی باشد.
خبرنامه امیرکبیر در این باره پیش‌بینی کرد: “به نظر می رسد با پیگیری سیاست اسلامی نمایی در دانشگاه ها و سوء استفاده از شهدای گمنام در دانشگاهها علی‌رغم اعتراضات گسترده دانشجویان، طرح مسئله دفن شهدا در دانشگاه تهران، اعتراض دوباره دانشجویان را به همراه داشته باشد، که تنها مسئول این کار سیاستهای نادرست حاکمیت در بازی با ارزشهاست.“