شیرین عبادی، حقوقدان و رئیس کانون مدافعان حقوق‌بشر با “دروغ” توصیف کردن اظهارات جواد لاریجانی، نماینده رسمی جمهوری اسلامی در اجلاس اخیر حقوق‌بشر سازمان‌ملل به روز می‌گوید وضعیت حقوق‌بشر ایران طی یک سال گذشته تغییری نکرده و مقامات جمهوری اسلامی همچنان “سر سازش با مردم و حقوق‌بشر را ندارند.”
چند روز پس از انتشار گزارش جدید احمد شهید، گزارشگر ویژه سازمان‌ملل در امور حقوق‌بشر ایران، شورای حقوق‌بشر سازمان‌ملل متحد یکی از جلسات خود را به بررسی ادواری وضعیت حقوق بشر در ایران اختصاص داد و در آن، نمایندگان کشورهای مختلف به انتقاد یا دفاع از وضعیت حقوق بشر ایران پرداختند.
برنامه رسیدگی ادواری، بخشی از وظایف شورای حقوق بشر سازمان ملل است که هر چهار سال یک بار در مورد کشورهای عضو این سازمان انجام می‌شود. در جلسه امسال که روز جمعه، ۹ آبان ماه در مقر سازمان‌ملل در ژنو برگزار شد، نمایندگان کشورهایی مانند سوریه از ایران دفاع کردند و در مقابل، نمایندگان کشورهای دیگری نظیر آمریکا، بریتانیا و کانادا از وضعیت حقوق بشر در ایران به شدت انتقاد کردند.
محمد جواد لاریجانی، دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضاییه که به عنوان نماینده رسمی جمهوری اسلامی در این اجلاس حاضر شده بود، با تاکید بر “استقلال قوه قضاییه” و عزم کارگزاران دستگاه قضایی جمهوری اسلامی برای اجرای قوانین مجازات اسلامی، موارد مختلف نقض حقوق‌بشر در ایران را رد کرد و گفت که در این کشور، هیچ گونه تبعیضی براساس نژاد، رنگ، جنسیت و مذهب وجود ندارد و تمامی گروه‌ها از آزادی عمل برخودارند.
شیرین عبادی، برنده ایرانی جایزه صلح نوبل و رئیس کانون مدافعان حقوق‌بشر، به سوالات روز در ارتباط با نشست اخیر شورای حقوق بشر در مورد ایران پاسخ داده است. نخست نظر او را پیرامون مجموع اظهارات نماینده جمهوری اسلامی در اجلاس ژنو پرسیده‌ایم.
خانم عبادی چنین پاسخ می‌دهد: “این اولین‌بار نیست که جمهوری اسلامی، اینچنین آشکارا و بی‌پروا دروغ می‌گوید و گزارش‌های مستند مقامات بی‌طرف بین‌المللی را رد می‌کند. بسیاری از مطالبی که در گزارش‌های آقای شهید آمده حتی مستند به گفتار مقامات جمهوری اسلامی است. از جمله اعدام‌هایی که خود قوه قضاییه اعلام می‌کند یا مجازات‌هایی نظیر قطع دست دزد که توسط رئیس دادگستری اصفهان اعلام شده و بسیاری امور دیگر. آقای لاریجانی هر چند در گفتار صداقت ندارند اما باید به شهامت ایشان آفرین گفت. زیرا اینچنین در مقابل اسناد غیر‌قابل انکار جامعه بین‌المللی ایستادن و دروغ گفتن واقعا شهامت می‌خواهد و قابل تحسین است.”
آقای لاریجانی به صورت مشخص در مورد جامعه بهاییان ایران گفته است که پیروان این اقلیت مذهبی در ایران بر اساس قرارداد شهروندی از تمام حقوق و مزایا از جمله حقوق اقتصادی برخوردار هستند. شما سال ها به عنوان وکیل در ایران فعالیت کرده‌اید. وضعیت بهاییان واقعا به گونه‌ای است که آقای لاریجانی در جلسه روز جمعه بر آن تاکید کرده؟
به هیچ‌عنوان. بهاییان از کلیه حقوق شهروندی حتی از حق تحصیل، از بسیاری مشاغل از قبیل دایر کردن رستوران یا سلمانی که نیازمند مجوز دولتی است محروم هستند. آنها همچنین از استخدام در ادارات دولتی محرومند. مشاغلی که بهاییان می‌توانند تصدی کنند مشاغل کوچکی هستند که معمولا به دور از چشم حکومت اداره می‌شوند و نیازی به مجوز ندارند. از جمله داد و ستدهای کوچک و مشاغلی در رده‌های پایین مانند قفل‌سازی، تعمیر کفش و … و لیکن آنها همچنان از دسترسی به به مشاغل بالاتر محروم هستند.
دبیر حقوق بشر قوه قضاییه در مقابل انتقاد از وضعیت اقلیت‌ها، محرومیت اکثریت مردم ایران به دلیل تحریم‌ها را پیش کشید. آیا تحریم‌های اقتصادی که نماینده ایران مطرح کرده، دلیل اصلی محرومیت مردم ایران از حقوقشان است؟
من باید بگویم با تحریم‌های اقتصادی ایران مخالف هستم، زیرا باعث گسترش فقر می‌شود. از سوی دیگر عده‌ای از وابستگان به حکومت با سوء‌استفاده از رانت‌هایی که در اختیار دارند، میلیاردها تومان پول جابه جا می‌کنند و از این طریق به ثروت غیر عادلانه‌ای دستری پیدا کرده‌اند. اما آنچه باعث بدتر شدن نقض حقوق‌بشر در ایران شده، مساله تحریم‌ها نیست، بلکه عدم توجه دولت ایران به تعهدات بین‌المللی است. در دوره‌های قبل ما دیدیم که یک سری توصیه به دولت ایران شده بود و دولت نیز برخی از آنها را قبول کرده، اما هنوز به این توصیه‌ها عمل نکرده است.
بخشی از جلسه روز جمعه به انتقاد از نقض حقوق اقلیت‌ها اختصاص داده شد؛ انتقاداتی که از سوی نماینده ایران رد شد. شما وضعیت اقلیت‌ها در ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
وضعیت اقلیت‌های مذهبی در ایران واقعا اسفناک است. وضعیت سنی‌ها به گونه‌ای است که هنوز نتوانسته‌اند در تهران یک مسجد برای اداره امور دینی خود تاسیس کنند. دراویش گنابادی نیز ـ هر چند جزو اقلیت‌ها به حساب نمی‌آیند و جزو اهل تشیع به شمار می‌آیند ـ اما می‌بینیم که وضعیت بسیار اسفناکی دارند و تعدادی از پیروان آنها همچنان در زندان هستند. افرادی که مذهبشان را تغییر می‌دهند و از اسلام به دین دیگری می‌گروند حتما دستگیر می‌شوند. چنانچه افرادی هنوز به این دلیل در زندان هستند. به صورت اجمالی باید گفت به هیچ عنوان نمی‌توان پذیرفت که وضعیت اقلیت‌های مذهبی در ایران بهتر شده است.
در خصوص وضعیت اقلیت‌های قومی چه؟
اقلیت‌های قومی از تبعیض های فراوانی رنج می‌برند که مهمترین آن تبعیض فرهنگی است. جمهوری اسلامی حتی حاضر نیست قانون اساسی خود را اجرا کنند که به اقوام اجازه تحصیل زبان داده است. اقلیت‌های قومی در مناطقی که به سر می‌برند از نظر اقتصادی بسیار ضعیف هستند. سرمایه‌گذاری در این مناطق بسیار اندک است. کارمندان و روسای ادارات معمولا از میان افراد غیر بومی است و بسیاری مشکلات دیگر بر نا مناسب بودن وضعیت آنها دلالت دارد.
با توجه به گزارش اخیر احمد شهید، وضعیت حقوق بشر در ایران را طی بیش از یک سال گذشته و از زمان آغاز به کار دولت جدید، چگونه ارزیابی می‌کنید؟
متاسفانه وضعیت حقوق بشر در ایران رو به بهبود نمی‌رود. برای اینکه ما در ابتدای انتخاب آقای روحانی انتظار داشتیم وضعیت بهتر شود ولیکن دیدیم اینطور نیست. دانشجویان ستاره‌دار به دانشگاه‌ها برنگشتند. به هیچ‌کدام از وعده‌هایی که مطرح کرده بودند تا کنون عمل نشده است. برای مثال به گزارش پزشکی قانونی اصفهان در روز روشن و در ساعات پرتردد صبح هشت مورد اسیدپاشی در این شهر اتفاق می‌افتد، اما کسی دستگیر نمی‌شود. به جای دستگیری عاملان اسیدپاشی، عده‌ای از مردم که تجمع می‌کنند و خواهان دستگیری اسیدپاشان می‌شوند، دستگیر می‌شوند. از جمله یاد می‌کنم از مهدیه گلرو که در جریان انتخابات سال ۸۸ نیز در بازداشت بود و مجدد دستگیر شد و در حال حاضر هم در زندان است. این روند نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی سر سازش با مردم و احترام به حقوق بشر را ندارد.
