پروفسور ولی نصر عضو آمریکایی ایرانی تبارشورای روابط خارجی آمریکا و استاد دانشگاه جورج واشنگتن می گوید: “بی نظیر بوتو یک زن غرب گرای شیعه بود. به همین دلیل تندرو های اسلامی از او خوششان نمی آمد. اما من گمان نمی کنم که طالبان یا القاعده او را کشته باشند.کسانی که از کشته شدن او بهره می برند، نظامیانی هستند که از سال ها پیش متهم به تندرو و داشتن ارتباط با گروه های جهادگر هستند”.
چرا بی نظیر بوتو کشته شد؟
او مهم ترین شخصیت طرفدار دموکراسی در پاکستان و رهبر مهم ترین حزب لائیک این کشور بود. حالا نیرو های نظامی دستشان باز شده است و می توانند از واقعیتی به اسم دموکراسی فاصله بگیرند و امکان دارد در حزب مردم پاکستان که تضعیف شده است، انشعاب ایجاد کنند.
به نظر می رسد که در حال حاضر ژنرال مشرف بیشترین سود را از کشته شدن نخست وزیر سابق می برد. آیا در دراز مدت هم چنین خواهد بود؟
معلوم نیست. در اینجا می شود کشته شدن بوتو را با قتل رفیق حریری در بیروت مقایسه کرد. با در نظر گرفتن این نکته که نخست وزیر سابق لبنان سنی بود و روابط محکمی با عربستان سعودی داشت و پاکستان برخلاف لبنان دارای بمب اتمی است، با این حال می توان چند قطبی شدن نیرو های سیاسی و تضعیف احزاب را در این دو کشور مقایسه کرد. قتل های صورت گرفته در این دو کشور باعث تقویت نیروهای مخالف دولت شده است و به همین دلیل در پاکستان این اتفاق به کمک حامیان دیکتاتور نظامی این کشور، ژنرال مشرف، آمده ست. اما در نهایت امکان دارد که رئیس جمهور فعلی قربانی حمله به بی نظیر بوتو در راولپندی بشود.
آیا حضور خانواده بوتو برای این اقلیت اسلامی بکلی بی ارزش است؟
مسلما چنین نیست. تاثیر فزاینده خانواده بوتو بر نیروهای تندرو هم گام با خشونت های فرقه ای که شیعیان را هدف خود قرار داده اند، پیش می رود. القاعده و احزاب اسلامی از لحاظ عقیدتی با مذهب شیعه مخالف اند و آنان را کافر می دانند. مشکل اینجاست که هم القاعده و هم احزاب اسلامی، نه تنها در پاکستان بلکه در عراق هم در حال کسب قدرت بیشتر هستند.
ریشه این خشونت های فرقه ای که بطور خاص در عراق و پاکستان دیده می شود و افغانستان طالبان هم از آن مستثنی نیست، در کجاست؟
این خشونت ها در سال های هشتاد و نود و زمانی که رقابت سنی ها و شیعیان در رقابت بین عربستان سعودی و جمهوری اسلامی بالا گرفت، بیشتر شد. در مورد پاکستان، شیعیان همیشه حزب مردم را ترجیح داده اند و دلیل آن نه فقط رهبری بوتو بلکه این بوده است که اقلیت شیعه در پاکستان از لحاظ تاریخی همواره لائیسیه را بردخالت دین در سیاست ترجیح داده اند. آیت الله خمینی در سال 1979، این سنت هزار ساله را از نو تجدید کرد.
تیجه ترجیحی که شیعیان پاکستان در مورد حزب ملت پاکستان بوتو قائل شدند، چه بود؟
پس از گذشت چند سال، حزب بی نظیر بوتو در صف اول مخالفان با نمایندگان تندور سیاسی پاکستان قرار گرفت. بسیاری از تندروهای پاکستان قدرت گرفتن حزب مردم را بعنوان تهدیدی بر حکومت بنیادگراهای سنی پاکستان تفسیر کردند و به همین دلیل با ژنرال مشرف متحد شدند تا از تاثیر حزب مردم، بکاهند.
عواقب مرگ بی نظیر بوتو برای پاکستان چه خواهد بود؟
پاکستان که به خودی خود دچار عدم ثبات بود در موقعیت بسیار خطرناکی قرار می گیرد و مناقشه ای خشونت آمیر بین افراد عادی و نظامیان در می گیرد. احزاب تضعیف می شوند و حزب مردم که رهبر خود را از دست داده است، و به همین دلیل از هدف اصلی خود که طی کردن روند دموکراسی و داشتن حکومتی غیر نظامی و کناره گرفتن نظالمیان از قدرت بود، دور می شود. این نکته را هم باید در نظر داشت که اکثر طرفداران بی نظیر بوتو اهل منطقه سند هستند که نخست وزیر سابق هم از آنجا می آید. اهالی سند همیشه با قوم “مهاجرین” که از طرفداران ژنرال مشرف هستند، درگیر بوده اند و به فاصله چند روز از قتل بی نظیر بوتو، دامنه خشونت ها به کراچی کشیده شد.
منبع: لاستامپا، 30 دسامبر