کامران دانشجو دولت نهم را در سمت ریاست ستاد انتخابات کشور به پایان برد و اکنون دوره چهارساله حضور او در راس علوم، تحقیقات و فناوری رو به پایان است. او به همین مناسبت از کارنامه خود سخن گفته و در دفاع از تلاش برای اسلامی‌کردن دانشگاهها گفته این مساله نه ذوق و سلیقه شخصی او، بلکه “فرمایشات مقام معظم رهبری و امام خمینی(ره)” بوده است.
دانشجو همچنین با مقایسه وضعیت دانشگاهها در دوران وزارت خود و دولت اصلاحات گفته است:
“اوج نشاط سیاسی که اصلاحات دنبالش بود ۱۸ تیر بود. اوج نشاط سیاسی آن زمان این بود که دانشجویان راه می افتادند و کلاسها را مختل می کردند. ۱۸ تیر شده بود یک داستان برای دانشگاه که امتحانات به تعویق بیافتد. این شده بود فعالیت سیاسی.”
دانشگاه سالن مد نیست
کامران دانشجو، روز سی‌ام تیر ماه به خبرگزاری مهر رفت تا از “مهمترین دستاوردهای دوره وزارت خود” بگوید.
او که با سیاست‌های جنجالی اش در زمینه اسلامی‌کردن دانشگاهها شناخته می‌شود، در دفاع از خود می‌گوید: “در زمینه اسلامی کردن دانشگاهها گاهی اوقات با بی انصافی روبرو بودیم. من در این حوزه نه بر مبنای ذوق و سلیقه خودم بود بلکه بر اساس فرمایشات مقام معظم رهبری و امام خمینی(ره) اطلاعات را جمع آوری کردم.”
دانشجو با اشاره به وضعیت دانشگاهها در زمان اصلاحات و مقایسه با وضعیت کنونی، گفته است: “آوردن صنعت به درون دانشگاه یکی از دستاوردهای ما بود. الان دانشگاه ما را با ۸ سال اصلاحات مقایسه کنید. در آن زمان فضای دانشگاه بیشتر به مباحث حاشیه‌ای می‌پرداخت. با مقایسه خروجی فعلی دانشگاهها با زمان اصلاحات، می توانیم ببینیم که اوج نشاط سیاسی که اصلاحات دنبالش بود ۱۸ تیر بود. اوج نشاط سیاسی آن زمان این بود که دانشجویان راه می افتادند و کلاسها را مختل می کردند. ۱۸ تیر شده بود یک داستان برای دانشگاه که امتحانات به تعویق بیافتد. این شده بود فعالیت سیاسی.”
وزیر علوم مدعی است: “بارها امتحانات را به تعویق می انداختند. امسال ۱۸ تیر گذشت اما هیچ اتفاقی نیفتاد. می خواستند ۱۸ تیر را تبدیل به یک تقویم دانشگاهی کنند. اینها باعث شد که ما در ۸ سال اصلاحات در پایگاه اسکوپوس تنها حدود ۸ هزار و ۹۰۰ مستند علمی به چاپ برسانیم اما ما صنعت را به داخل دانشگاه آوردیم و ۱۴۰هزار مقاله با نگاه به رفع مشکلات داخل تولید شد.”
او در بخش دیگری از صحبت‌هایش تاکید کرده است: “دانشگاه سالن مد نیست. دانشگاه یک شان دارد و شما در اروپا هم که می روید نمی توانید با لباسی که به مهمانی می روید وارد دانشگاه شوید، هنگام ورود به دانشگاههای آن کشورها کتابچه راهنمایی در خصوص نوع پوشش به شما می دهند تا وضعیت ظاهری را رعایت کنید.”
و همچنین گفته است: “بعد از فتنه تمام ضد انقلاب و مجموعه خارج کشور نگاه و طمعشان به دانشگاهها بود و برای بر هم زدن آرامش دانشگاهها در مهر، آبان و آذر برنامه ریزی کرده بودند اما در این مدت ما هیچ تنشی نداشتیم.”
افزایش تولید علم و رشد مقام علمی
دانشجو می‌گوید که ایران در سال ۹۰ به رتبه نخست منطقه رسیده و: “علاوه بر این رتبه در جهان هم رتبه خود را ارتقا دادیم و در بحث فناوری هم در نانو، هوافضا، زیست فناوری بین ۱۰ تا ۲۰ رتبه ارتقا یافتیم.”
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با بیان اینکه “از نظر علمی دانشگاههای ما دانشگاههایی هستند که دنیا قائل به این است که در حال تولید هستند”، مدعی شده است: “۶۵ درصد تولیدات علمی بعد از انقلاب در این ۴ سال تولید شده است.”
به گفته کامران دانشجو تعداد مقالات ایران در پایگاه اسکوپوس به ۲۱۷ هزار رسیده که این آمار مربوط به بعد از انقلاب تاکنون است اما بیش از ۱۴۰ هزار مقاله مربوط به این چهار سال و بخصوص دو سال اخیر بوده است.
این چندمین بار است که مقامات دولتی از رشد انتشار مقالات علمی در ایران سخن می‌گویند و آن را نشانه‌ای بر رشد علمی ایران دانسته‌اند. استناد آنها به این واقعیت است که ارسال مقالات علمی ISI در ایران طی چند سال اخیر، رشد خیره کننده ای داشته و تعداد این مقالات از ۵ هزار مقاله در سال ۲۰۰۶ به ۲۵ هزار مقاله در سال ۲۰۱۲ رسیده است. اما اردیبهشت ماه امسال، خبرآنلاین گزارش داد که این مقالات مایه افتخار، قابل خرید و فروش است: “شما می توانید بدون اینکه دست به تولید علم بزنید با پرداخت مثلایک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان با لابی موسسات به اصطلاح علمی وطنی صاحب یک مقاله ISI شوید. البته قیمت ها بسته به نوع رشته‌های تحصیلی متفاوت است بعضاتا چهار میلیون تومان نیز می‌رسد.”
یکی از استادان دانشگاه نیز در مقاله‌ای توضیح داد که “بسیاری از فعالیتهای پژوهشی از نوع چاپ مقاله نیستند؛ توسعه آزمایشگاهها، انجام بسیاری از فعالیتهای توسعه فناوری، ایجاد رصدخانه های علمی مختلف، توسعه تجهیزات، گسترش پارکهای علم و فناوری و… از دسته فعالیتهایی هستند که به سختی قابل انتشار به صورت مقاله هستند. از سوی دیگر در همه کشورها بعضی از پژوهش‌های استراتژیک در قالب پروژه های محرمانه انجام می شوند که هرگز قابل انتشار عمومی نیستند و در ژورنال ها هم منتشر نمی شوند. در بعضی از پژوهش‌های دیگر ایده‌ها و فرایند پژوهش تا تبدیل به مقاله شود گاهی بیش ازیک دهه طول می کشد. واقعیت آن است که همه مجلات نیز یک کیفیت ندارند. حتی در نمایه‌سازی‌های معتبر نیز نمایه شدن همه مجلات الزاما به معنای تایید علمی و اعتبار مطلق آن در جامعه علمی مربوطه نیست. به همین دلیل اکنون در دانشگاهها و پژوهشگاهها فهرستی از مجلات نمایه شده با کیفیت پایین و یا مجلات غیر معتبر وجود دارند که انتشار مقاله در آنها اعتباری برای نویسنده و منتشر کننده مقاله در آنها تلقی نمی شود.”
دیگر ناقض ادعای وزیر علوم این است که در سال‌های اخیر برخلاف تعداد مقالات، ارجاع به مقالات ایرانیان کاهش یافته؛کاهشی که بیانگر کاهش کیفیت محتوایی مقالات است.
استقلال دانشگاهها
وزیر علوم در پاسخ به انتقادها در خصوص زیرسئوال رفتن استقلال دانشگاهها، گفته است: “هم اکنون هیات امنا همه کاره دانشگاه است و حتی مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی ابتدا برای اجرایی شدن در این هیات‌ها مورد بررسی قرار می گیرد، امکان دارد هیات امنای یک دانشگاه این موارد مد نظرش باشد یا نباشد.”
او در عین حال گفته است: “اینکه می گویند استقلال یعنی اینکه دانشگاه مستقل از نظام باشد من قائل به این نیستم و باید سیاست‌های نظام جمهوری اسلامی در دانشگاه پیاده شود. ما کاری با استادی که نگاهش سکولار است نداریم و می تواند تدریسش را انجام دهد اما نباید در درسش سکولار را ترویج دهد.”
اظهارات دانشجو در حالی عنوان می‌شد که او در شهریور ماه ۱۳۹۱ به صراحت گفته بود: “ما استاد سکولار نمی‌خواهیم و استاد سکولار هیچ جایی در دانشگاه ندارد.”
او تاکید کرده بود: “اگر استادی ترویج سکولاری و ضددین کرد، روسای دانشگاهها موظف هستند جلویش را بگیرند. اگر این موضوع در علوم‌انسانی دیده می‌شود به طور ویژه باید با آن برخورد کرد. می‌خواهند سر من را بزنند؟ بزنند، اشکال ندارد، چه چیزی بهتر از اینکه آدم در این راه سر دهد.”
بازنگری پس از ۲۰ سال
دانشجو، بازنگری سرفصل‌های درسی در راستای اسلامی‌شدن را هم جزو نقاط قوت کارنامه خود می‌داند: “تعداد زیادی از این سرفصلها به علوم انسانی باز می گردد، اکثر این برنامه های درسی نزدیک به ۲۰ سال بود که بازنگری نشده بود و برای اولین بار است که این تجدیدنظرها انجام گرفت.”
تجدیدنظر در برنامه‌های درسی پس از مدتی طولانی در نگاه اول مثبت به نظر می‌رسد اما در دوران وزارت دانشجو، نوعی تغییر در رشته‌ها و دروس علوم انسانی مدنظر قرار داشت که به حذف ۲۳ رشته از دانشگاه علامه طباطبایی منجر شد. هر چند بعد از مدتی تعدادی از این رشته‌ها به دفترچه انتخاب رشته بازگشتند اما تغییر و تحول در رئوس و سرفصل‌های دروس و ظرفیت رشته‌های علوم انسانی در دستور کار قرار گرفت.
به موازات طرح‌های دانشجو برای دانشجویان، حوزه‌های علمیه هم به بیشترین میزان نفوذ و حضور در دانشگاهها دست یافته‌اند تا نگرانی‌های رهبر جمهوری اسلامی را در راستای غیراسلامی بودن علوم انسانی برطرف کنند.
از ابتدای سال ۹۱، “نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاهها” طرحی را در ۳۳ دانشگاه کشور در دست اجرا داشت که به موجب آن دانشجویان می‌توانند با گذراندن ۶ ترم تحصیلی، فارغ‌التحصیل یکی از سطوح تحصیلی حوزه‌های علمیه قم شوند. این طرح علاوه بر دانشگاههای علوم‌انسانی، دانشگاههای فنی و مهندسی صنعتی شریف، علم‌وصنعت، امیرکبیر و دانشگاه خواجه نصیر را هم دربر می‌گیرد.
اجرای سراسری این طرح در دانشگاههای کشور در شرایطی است که سهم حوزه‌های علمیه در سیستم آموزش عالی و آموزش‌وپرورش کشور با اجرای طرح‌هایی همچون حضور روحانیون در مدارس، مشارکت در تدوین کتب درسی مدارس، واگذاری برخی مدارس به حوزه‌های علمیه، مشارکت در تدوین برنامه درس ملی و سند تحول آموزش‌وپرورش، سیاست‌گذاری در مصادیق اسلامی کردن دانشگاهها و حضور اعضای موسسه امام خمینی در هیات‌علمی‌های دانشگاه علامه طباطبایی در طول چند سال اخیر، بیش از پیش رو به افزایش است.
