اضافه شدن دومین خرس طلایی برلین به جوایز سینمای ایران، هرچقدر که در فضای مجازی با استقبال مواجه شد و سر و صدا به پا کرد، در نشریات و رسانه‌های داخل ایران با احتیاط یا بی‌تفاوتی رو به رو شد. معاونت سینمایی وزارت ارشاد هم در نامه‌ای خطاب به دبیر جشنواره فیلم برلین از برنده شدن فیلم “تاکسی”، ساخته جعفر پناهی ابراز نارضایتی کرد و نوشت که پناهی از همه مواهب زندگی آزادانه برخوردار است و باید ممنوعیت فیلمسازی خود را که بر طبق قانون صادر شده، بپذیرد. پناهی هم در پاسخ گفته که اگر امکان نمایش فیلم در ایران برایش فراهم می‌شد، فیلمش را از جشنواره برلین خارج می‌کرد.
“صدای مهیب پای سیاست”
پس از تجریه توقیف روزنامه مردم‌امروز به خاطر تیتر و عکس همراهی جرج کلونی با شارلی‌ابدو، قابل پیش‌بینی بود که روزنامه‌های اصلاح‌طلب جایزه گرفتن جعفر پناهی را به صفحه اول خود نیاورند و در صفحات داخلی هم با احتیاط به این خبر بپردازند. رسانه‌های اصولگرا اما اگرچه سعی کردند از مهم جلوه دادن این جایزه پرهیز کنند اما فرصت حمله به جشنواره‌های خارجی را از دست ندادند.
در این میان حجت الله ایوبی، رییس سازمان سینمایی و امور سمعی بصری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیش‌دستی کرد و پیش از این که در مقابل سوال خبرنگاران رسانه‌های اصولگرا و امنیتی قرار بگیرد، با انتشار نامه سرگشاده‌ای اعلام موضع کرد.
او با ابراز “تاسف عمیق” از گفته‌های رییس جشنواره برلین نوشت که “متاسفم از اینکه شما به بهانه فیلمِ فیلمسازی که به موجب قانون کشورش فعلا نمی تواند فیلم بسازد (گرچه دارد می سازد ) می‌خواهید همه را سوار تاکسی سوء تفاهم های تازه‌ای علیه مردم ایران نمایید. اما خوشوقتم اعلام کنم که سازنده فیلم تاکسی به رغم آنچه در جشنواره برلین گفته شد، در ایران سوار بر قطار پرشتاب زندگی خویش است و از همه مواهب زندگی آزادانه خود برخوردار است. به عنوان رئیس سازمان سینمایی ایران، از کارنکردن هیچ سینماگری خرسند نیستم. اما این را نیز خوب می دانم که تسلیم در برابر قانون تنها راه کامیابی هر ملتی است.”
به اعتقاد ایوبی، “سینمای ایران به پیش می رود چون ریشه در اندیشه های درخشان پیامبر اسلام دارد” و “سینماگران ایرانی در فضایی پر از اعتماد، احترام با دولت برخاسته از آرای خود زندگی می کنند”.
این مقام ارشد سینمایی در دولت در پایان نامه خود نوشته است: “من هم مانند میلیون ها علاقه مند به سینما، صدای مهیب پای سیاست را در جشنواره برلین می شنوم. من هم مانند همه آنها دوست داشتم برلین یادآور فرهنگ وهنر باشد. اما گویی شما سیاست را بر هنر ترجیح دادید. صدای پای سیاست می آید؛ و آجرهایی که در جشنواره شما روی هم قرار می گیرد به سرعت دیوار برلین تازه ای بر گرد جشنواره شما خواهد کشید. دیواری که می تواند به مراتب بلندتر از دیوار چین باشد؛ و سیاست یعنی جدایی؛ یعنی دیوار برلین… و فرهنگ و سینما اما، یعنی برچیدن پرچین ها و دیوارها…”
دارن آرنوفسکی، رئیس هیات داوران جشنواره برلین در مراسم اهدای جایزه گفت: “محدودیت‌ها بسیاری اوقات الهامبخش کارهای بهتری برای هنرمندان می‌شوند، اما بعضی اوقات هم خفه‌کننده می‌شوند و به کار هنری و روح هنرمند آسیب می‌زنند.”
او اضافه کرد: “جعفر پناهی به جای اینکه در هم بشکند و تسلیم شود، به جای اینکه بگذارد خشم و نومیدی او را در بربگیرند، نامه‌ای عاشقانه برای سینما ساخته است. فیلم او پر از عشق به هنر، به جامعه و کشورش و عشق به مخاطبانش است.”
پناهی خواستار نمایش فیلمش در ایران بود
خبرگزاری ایلنا به سراغ جعفر پناهی، فیلم‌ساز ممنوع‌الکار ایرانی رفت و نظرش را درباره نامه ایوبی جدا شد. پناهی که پس از دستگیری در سال ۸۸ به ۶ سال حبس و ۲۰ سال محرومیت از برخی حقوق اجتماعی از جمله فیلمسازی محکوم شده است در واکنش به نامه ایوبی گفت: “حرف‌های قشنگی بود که فقط حرف بود و ارزشش زمانی معلوم می‌شد، که گوینده خود نیز به آن عمل می‌کرد”.
کارگردان نامدار سینمای ایران توضیح داد: “ما سالهاست که در کشور خودمان صدای پای سیاست را در عرصه هنر به خصوص سینما می‌شنویم که تلاش در آلوده کردن هنر با سیاست دارد. اما آقای ایوبی جدائی هنر از سیاست را به دیگران توصیه می‌کنند! این توقع ایجاد می‌شود که چرا خودشان به آن عمل نمی کنند؟ً! و می‌گذارند سیاست دیواری طویل‌تر از دیوار چین و بلندتر از برج میلاد در حوزه هنر سینما ایجاد کند. به یاد دارید چه فیلم‌هایی در پای همین دیوار سیاست قربانی شدند و هیچگاه رنگ پرده سینما را ندیدند و تمام انرژی و تلاش سازندگان‌شان در قفس توقیف باقی ماند؟ ایشان در آخرین جمله نامه خود گفته‌اند فرهنگ و سینما یعنی برچیدن پرچین‌ها و دیوارها. جمله‌ای که در کلام زیباست ولی در عمل ماندگارتر است. پس معتقدم آقای ایوبی اول باید دیوارهایی را که خود و مدیران ماقبل ایشان بنا کرده‌اند؛ فرو ریزد و بعد به دیگران هشدار بدهد که دیوار نسازند.”
پناهی همچنین عنوان کرد که از ایوبی خواسته بوده تا فیلم تاکسی را در جشنواره فیلم فجر به نمایش دربیاورند تا او هم فیلمش را از جشنواره برلین خارج کند، چرا که “ معتقدم هیچ جایزه‌ای ارزشمندتر از دیدن فیلم توسط هموطنانم در داخل کشور نیست.”
خبرنگار ایلنا می‌گوید که سازمان سینمایی هم زیر فشار است و “چه کاری باید بکند که نکرده؟” پناهی پاسخ داده است: “متاسفانه بهانه فشار از بیرون همیشه بوده و خواهد بود. صاحبان قدرت همیشه ما را متهم به ساختن فیلم‌های جشنواره‌ای و خارج پسند کرده‌اند ولی پشت دیوار سیاست پنهان شده‌اند و نگفتند که هیچگاه به ما اجازه نمایش فیلم های‌مان را در ایران نداده‌اند! امری که اگر اتفاق می‌افتاد ترس از دیده شدن فیلم‌های ایرانی در فستیوال‌های خارجی از بین می رفت و ابزاری خوب برای معرفی بیشتر سینمای ایران می‌شد. مثلاً همین زمان بهترین فرصتی بود که ایشان می‌توانستند نشان دهند که قصد ساختن دیوار بلندتری را ندارند و چون بهانه نامه‌شان فیلم تاکسی بود.”
البته سیاسی بودن اهدای جایزه به پناهی، تنها مدنظر معاونت سیاسی و رسانه‌های اصولگرا نبود، برخی کاربران ایرانی هم با وجود برخورداری دیدگاه‌های سیاسی متفاوت، معتقد بودند که جشنواره برلین باید راهی بهتر برای تجلیل و تقدیر از فیلم‌ساز ممنوع‌الکار ایرانی پیدا می‌کرد.
