اسکات پترسون
مجموعه ای از رویدادها در منطقه خاورمیانه، در حال تغییردادن موازنه قدرت منطقه ای میان ایران وایالات متحده هستند. به نظر می رسد آرایش «محور مقاومت»، به رهبری ایران در برابر ایالات متحده واسرائیل و متحدان غربی آن کشور در حال توسعه است، هرچند پیدایش فرصت های جدیدی نیز برای برقراری صلح می تواند روند بازی را به نفع ایالات متحده سوق دهد.
هفته گذشته سوریه و اسرائیل در حالی خبر ازسرگیری گفتگوهای صلح با میانجی گری ترکیه را، برای اولین بار پس از هشت سال اعلام کردند، که هر یک پا را از خطوط قرمز مورد نظر فراتر نهاده اند. عده کمی انتظار پیشرفت های سریع در این زمینه دارند. معذالک، این واقعیت که یک هم پیمان استراتژیک ایران و همچنین یک متحد شبه نظامیان ضد اسرائیلی حزب الله و گروه حماس در غزه، به دیدار اسرائیل شتافته است، خود حکایت از احتمال وقوع تغییرات بالقوه دارد.
رمی خوری- رئیس موسسه سیاست بخش دولتی و روابط بین الملل دانشگاه آمریکایی بیروت در لبنان، گفت: «یک رقابت در جریان است؛ یک مبارزه ایدئولوژیک، که خود را در قالب جنگ های نظامی و از طریق واسطه ها نشان می دهد. به این سادگی نیست که گفته شود این یک مقابله ایران وآمریکاست، بلکه این دو تنها دو قطب نمادین از کلیه گروه های متنوع هستند.»
پیشنهاد ایران
در حالی که اخبار گفتگوهای سوریه و اسرائیل به گوش می رسد، اقدام ایران در ارسال نامه ای خطاب به بان کی مون- دبیر کل سازمان ملل- برای ارائه آنچه «بسته پیشنهادی برای مذاکرات سازنده» خوانده می شد، بر سر زبان ها افتاد.
این پیشنهاد می گوید ایران مصمم به آغاز گفتگوها درباره مسائل مختلف است: از برنامه هسته ای گرفته تا «دستیابی به صلح در منطقه ای که از بی ثباتی، نظامی گری، خشونت و تروریسم رنج می برد» همچنین گفته شده که ایران به «مردم فلسطین در یافتن یک طرح فراگیر» که «با دوام، دموکراتیک و عادلانه» باشد کمک خواهد کرد. منظور یک توافق کارآمد با اسرائیل است، که البته به این وضوح در متن پیشنهاد نوشته نشده است.
یک اندیشمند سیاسی از تهران که نخواست نامش فاش شود گفت: «این یک تحول بزرگ در سیاست خارجی است. من فکر می کنم آنها جدی هستند. این یک تمایل به مصالحه است که در وهله اول، نشأت گرفته از اعتماد به نفس است. آنها فکر می کنند در لبنان به پیروزی رسیده اند و در عراق تا حد زیادی موفق بوده اند. در مساله هسته ای هم اوضاع گره خورده است و زمان خوبی است که از خود نرمش و سازش بیشتری نشان دهند.»
این تحلیلگر می گوید ایران احتمالاً گوشه چشمی هم به انتخابات آتی ایالات متحده دوخته است. او می گوید: «این بخشی از یک رویکرد کلی است … که به عنوان پیش درآمدی به رئیس جمهور بعدی نشان بدهد می توان روی مسأله ایران کار کرد. اگر شما جدی باشید و با احترام با ایران برخورد کنید… ممکن است طرف مقابل هم همین کار را بکند.»
تحلیلگران در بیروت و تهران می گویند بعید است ایران در صدد ممانعت از صلح سوریه و اسرائیل برآید. ایران علیرغم مشاجرات همیشگی با اسرائیل، اغلب اعلام می کند هرگونه صلحی که را مورد قبول فلسطینیان قرار بگیرد، زیر سوال نخواهد برد.
در همین حال بنجامین بن الیزر، وزیر امور زیربنایی اسرائیل گفت: «صلح با اسرائیل سبب در هم شکستن شرایط فعلی خواهد شد، زیرا ایران را منزوی ساخته و حزب الله را خاموش می کند. ما درباره یک صلح واقعی صحبت می کنیم، از پایانی بر مخاصمات و بازگشایی مرزها. و اسرائیل آماده پرداختن بهای این صلح و همزیستی با سوریه است.»
البته بعید به نظر می رسد دولت ضعیف المرت از عهده عملی کردن این انتظارات برآید.
توبی داج، کارشناس موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک لندن، می گوید: «تنها راه جدا کردن تهران از دمشق، باز پس دادن تمامی بلندی جولان به سوریه است. بر اثر این اقدام اوضاع بهتر و متفاوت می شود و مجموعه پیروزی های حزب الله، دمشق و تهران رفته رفته کم فروغ تر به نظر خواهند رسید.»
سه خط موازی
گذشته از همه این اوصاف، اولویت حزب الله در برتری داخلی لبنان است، اولویت سوریه هم منطقه جولان، در حالی که اولویت ایران تسلط منطقه ای است.
داج می گوید: «شما سه خط موازی دارید… حزب الله، سوریه و ایران. آنها به طور متقابل به هم وابسته و پشتیبان یکدیگر هستند اما امیال آنها متفاوت است. شکل گرفتن محور نیازمند منافع مشترک است. اگر شما در واشنگتن نشسته بودید، … برای اقدام علیه محور به دنبال تفاوت منافع می گشتید نه اشتراک منافع.»
در همین حال، بشار اسد رئیس جمهور سوریه هفته جاری در پارلمان انگلستان گفت روابط این کشور با ایران تضعیف نخواهد شد. به نقل از یک منبع نزدیک به رویترز، او گفت: «اگر اسرائیل بخواهد روابط ایران و سوریه را زیر سوال ببرد، در اینصورت سوریه هم می تواند روابط اسرائیل را با کشورهای دیگر خصوصاً ایالات متحده زیر سوال ببرد.»
آیت الله علی خامنه ای رهبر عالی ایران هم در دیدار با خالد مشعل، رهبر حماس گفت به برکت حضور نظامی فلسطینیان، «رژیم صهیونیستی در نازل ترین موقعیت خود قرار دارد.»
از سوی دیگر، شیخ حسن نصرالله رهبر حزب الله لبنان نیز در هفته جاری گفت در هشت سال گذشته از زمان عقب نشینی اسرائیل، مذاکرات « حتی نتوانسته یک وجب از خاک لبنان را بازگرداند»- تنها مبارزه بوده که پیروزی را به همراه داشته است.
آقای نصرالله گفت: «دو آرزو وجود دارد: آرزوی لبنانی ها و آرزوی آمریکایی ها. رویای لبنانی از یک تابستان آرام و صلح آمیز سخن می گوید، و رویای آمریکایی از یک تابستان گرم حرف می زند.» او اضافه کرد: «بگذاریید به آرزوهای خودمان جامه عمل بپوشانیم و نه به رویای دشمنان مان.»
منبع: کریستین ساینس مانیتور- 30 مه