فاطمه دانشور، رئیس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران روز چهارشنبه ۶ خرداد ماه اعلام کرد طبق آخرین آماری که از سال۹۳، به دست او رسیده، ۲۰ هزار کارتن‌خواب در شهر تهران وجود دارند که نسبت به سال گذشته که ۱۵ هزار نفر بوده، یک سوم رشد و نسبت به سال ۹۱ که ۱۲ هزار نفر بوده، دو سوم رشد داشته است. دانشور همچنین گفته است: “متاسفانه در این بین بروز پدیده زنان کارتن خواب رشد سریعتری دارد به طوری که در جمعیت ۱۲ هزار نفری، ۳ هزار زن و در جمعیت ۲۰ هزار نفری ۵ هزار زن کارتن خواب داریم.”
این عضو شورای شهر که با خبرگزاری آنا گفت‌وگو کرده ، افزوده است: “برخی از این زنان حتی حاضرند برای 5 هزار تومان تن‌فروشی کنند تا پول موادی که مصرف می‌کنند را به دست بیاورند.” گرچه ساعاتی بعد عبارت “5هزار تومان” از متن این مصاحبه حذف شد.
تاکنون آمارهای متفاوتی از زنان کارتن‌خواب اعلام شده است. زمستان گذشته در جریان بازدید معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهوری از یک مرکز نگهداری زنان کارتن‌خواب، اعلام شد که تهران، ۵۰۰ زن کارتن‌خواب دارد که تعداد آنان “به صورت تصاعدی” افزایش پیدا می‌کند. پیش از این و از سوی یک عضو شورای شهر تهران، تعداد زنان کارتن‌خواب پایتخت، ۳ هزار نفر اعلام شده بود.
کارشناسان اما می‌گویند آمارهایی که در این زمینه اعلام می‌شوند دقیق نیست، اما آنچه مشخص است عدم برنامه‌ریزی و وجود امکانات حمایتی برای این قشر از جامعه است.
کودکان کارتن خواب در شهر
“سوء اثرات مسائل اقتصادی مهم‌ترین معضلی است که گریبان‌گیر قشر ضعیف جامعه ما شده و باعث بروز و رشد آسیب‌های اجتماع از جمله کارتن‌خوابی، زنان خیابانی، کودکان کار و پدیده‌هایی از این دست شده است.” این را فاطمه دانشور عضو شورای شهر به خبرگزاری آنا گفته و ادامه داده است: “به سختی می‌توان باور کرد که در طول چند سال اخیر با رشد فزاینده کارتن‌خوابی در شهر مواجه شده‌ایم و به تبع آن بر تعداد کودکان کار و کودکانی که هویتی ندارند هم افزوده شده و بخش مهمی از دلیل بروز این پدیده‌ها نیز مشکلات اقتصادی و رشد تورم عنوان شده است.”
استاندار تهران اواخر مهرماه سال گذشته، تعداد کارتن‌خواب‌های تهران را ۱۰ هزار نفر اعلام کرده و گفته بود که باید فکری به حال آنها کرد. در همان سال، یک مقام مسئول در شهرداری تهران خبر داد که علاوه بر افزایش تعداد زنان کارتن خواب، میانگین سن زنان کارتن‌خواب پایتخت به ۱۷ و ۱۸ سال کاهش یافته است.
در کنار افزایش شمار زنان کارتن‌خواب پدیده نسبتا نوظهور کودک‌کارتن خواب هم کم‌کم در گوشه و کنار شهرها دیده می‌شود و خبرها هم موید گسترش کارتن‌خوابی کودکان است.
در آخرین روزهای آبان ماه گذشته، خبری به شدت شبکه‌های اجتماعی را تحت تاثیر قرار داد؛ خبر پیدا شدن یک کودک چهار ماهه کارتن‌خواب. مادر این نوزاد از معتادان کارتن‌خواب است و “معین” را امسال در یکی خیابان‌های جنوبی‌ترین مناطق تهران به دنیا آورد. این کودک هم مشکوک به اعتیاد و اچ‌آی‌وی مثبت بود.
آخرین آماری که از هزار کارتن خواب تهران توسط فعالان حوزه مدنی و اجتماعی، گرفته شده است نشان می دهد دو درصد از آنان اچ‌آی‌وی مثبت هستند. اچ‌آی‌وی مثبت دربین کارتن‌خواب‌ها به سرعت پیشرفت می‌کند، یا از راه سرنگ مشترک و آلوده به ویروس و یا از راه رابطه جنسی. در این میان بارداری‌هایی هم از این روابط حاصل می‌شود و کودک بی‌سرپناه حاصل، با اچ‌آی‌وی مثبت به دنیا خواهد آمد.
بیکاری؛ عامل اصلی کارتن‌خوابی
“مشاهده پدیده تکدی‌گری و اعتیاد در شهرهای کشور زیبنده ایران اسلامی نیست.” این را حسن روحانی رئیس‌جمهوری اسلامی در اواسط مهرماه گذشته گفت و از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وزارت کشور، نیروی انتظامی، شهرداری‌ها و مسئولین محلی خواست تا پاکسازی چهره شهرها از این پدیده ناهنجار اجتماعی را با جدیت دنبال کنند و شناسایی و مقابله با شبکه‌های گرداننده این ناهنجاری‌ها را در اولویت ماموریت‌های دستگاه‌های مسوول قرار دهند.
مصطفی اقلیما رییس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران پیش‌تر در گفت‌وگو با “روز” با انتقاد از سخنان روحانی گفته بود: “اگر می‌خواهید که مشکل کارتن خوابی که هر سال مطرح می‌شود و به جایی نمی‌رسد حل بشود باید برای این‌ها شرایطی فراهم کنیم که خودشان محلی برای زندگی داشته باشند. باید بیکاری و فقر و تورم در جامعه را حل کنیم که به تعداد کارتن‌خواب‌ها اضافه نشود. مهم‌ترین مساله اضافه شدن کارتن‌خواب‌هاست، که دولت هیچ کاری در این زمینه نمی‌تواند بکند.” او به مساله بیکاری نیز اشاره داشت: “دولت آقای احمدی‌نژاد ۵ سال استخدام را در کشور ممنوع کرد، دولت آقای روحانی هم ممنوعیت را ادامه داد، یعنی امسال هم هیچ استخدامی نخواهیم داشت، حالا در نظر بگیرید که در سال یک میلیون نفر هم به جمعیت فارغ‌التحصیلان بیکار اضافه می‌شود. علاوه برآن حساب کنید چه تعداد از کارگران بیکار می‌شوند، چند نفر معتاد می‌شوند و با توجه به مخارج زندگی، کارتن خواب خواهند شد.”
امان‌الله قرایی‌مقدم دیگر جامعه‌شناس هم در همین ارتباط با تاکید بر اینکه عوامل اقتصادی در بالا رفتن تعداد کارتن‌خواب‌ها و به ویژه زنان کارتن‌خواب، مهم‌ترین نقش را داشته، به روز گفته بود: “یکی از اصلی ترین عوامل تشدید این پدیده، فقر و مشکلات اقتصادی است، اما تنها عامل نیست. در میان کارتن خواب ها، بیماران روانی که از خانواده طرد شده‌اند و یا معتادان هم وجود دارند. می‌توان دختران فراری را هم به این موارد اضافه کرد؛ دخترانی که بعد از فرار، جایی برای رفتن ندارند و در خیابان‌ها مانده‌اند.”
او توضیح داده بود: “برخی از این افراد هم نتیجه مهاجرت‌هایی هستند که به سودای داشتن زندگی بهتر به تهران آمده‌اند و حالا بعد چون جایی و پناهی ندارند و کسی در شهر و دیار خودشان هم پذیرایشان نیست، بی‌پناه مانده‌اند.”
