آسیه امینی، فعال حقوق بشر و یکی از افرادی که در جمع آوری اطلاعات مربوط به اعدامهای مخفیانه در زندان وکیل آباد مشهد مشارکت داشته، با تشریح ابعاد اجرای این احکام به روز می‌گوید: “بسیاری از زندانیان اعدام شده ساعاتی قبل از اعدام، از اجرای احکام خود مطلع شده و اجازه خدا حافظی با بستگان خود را نیز نداشته‌اند.”
دو ماه بعد از اینکه دبیر ستاد حقوق بشر و مشاور بین‌الملل رئیس قوه قضائیه در حاشیه نشستی در نیویورک مدعی شد که “در ایران هیچ نوع اعدام سری وجود ندارد” کمپین بین امللی حقوق بشر به همراه برخی از شخصیت‌های مدافع حقوق بشر ایرانی جزئیات اعدام ۱۰۱ زندانی در زندان وکیل آباد را منتشر کرده‌اند.
همزمان کا‌ترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از افزایش شمار اعدام‌ها در ایران ابراز نگرانی کرده و خواهان توقف این مجازات از جمله در مورد سکینه آشتیانی شده است.
متوسط اعدام در ایران از آغاز سال ۲۰۱۱ تا کنون، دو نفر در روز بوده که جمهوری اسلامی را در مقام دومین اعدام کننده در جهان، پس از چین، قرار می‌دهد.
اعدامهای جمعی در سالن‌های ملاقات
کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران، برای اولین بار لیست۱۰۱ قربانی اعدامهای مخفیانه در زندان وکیل آباد مشهد را منتشر کرده و از مجلس و قوۀ قضاییۀ جمهوری اسلامی خواستار توقف “فوری” اعدامهای مخفیانه و لغو مجازات اعدام شده است.
فهرستی که این نهاد مدافع حقوق بشر منتشر کرده، اسامی ۱۰۱ نفر را نشان می‌دهد که گفته می‌شود بدون اعلام رسمی، بین ۱۹ خرداد ۱۳۸۹ و ۲۹ آذر ۱۳۸۹ در زندان وکیل آباد مشهد اعدام شده‌اند.
این فهرست که همراه گزارش کوتاهی در این زمینه منتشر شده اولین منبعی است که در آن هویت و جزئیات مربوط به تعداد زیادی از اعدامهای پنهانی وکیل آباد فاش شده است.
این گزارش اعدامهای زندان وکیل آباد مشهد را در رده اعدامهای “مخفیانه”، “دسته جمعی” و “اعلام نشده” قرار داده و تصریح کرده است که این احکام “بدون حضورو اطلاع وکلا و خانواده اعدام شدگان اجرا می‌شود و آن‌ها تا یک یا چند روز بعد از اجرای حکم، از اعدامحکم اعدام از آن بی‌خبرند.”
آسیه امینی، فعال حقوق بشر که در جمع آوری اطلاعات این گزارش شرکت داشته است معتقد است که تعداد اعدامهای مخفیانه بسیار بیشتر از ۱۰۱ نفری است که جزئیات اجرای احکام آن‌ها منتشر شده است.
این فعال حقوق بشر به استناد “اظهارات مسئولان قضایی استان خراسان و صبحت‌های برخی امامان جمعه شهرهای این استان” می‌گوید که مساله اعدامهای مخفیانه بار‌ها توسط مسولان جمهوری اسلامی به صورت تلویحی و به عناوین مختلف مورد تائید قرار گرفته است.
از ژانویۀ ۲۰۱۱ (دیماه ۱۳۸۹) تا کنون، کمپین بین المللی حقوق بشر ۴۷۱ مورد اعدام مخفی در مشهد و سایر شهر را تائید کرده است. اما به نظر می‌آید آمار واقعی آنطور که منابع مختلف می‌گویند بالا‌تر از آمارهای اعلام شده باشد.
خانم امینی می‌گوید: “در میان داده‌های به دست آمده از طریق شواهد عینی و مستنداتی که دوستان ما توانستد به آن‌ها دسترسی پیدا کنند، توانستیم به جزئیات اعدام ۱۰۱ نفر از جمله اسامی و اتهامات آن‌ها وثوق پیدا کنیم. اما اطمینان داریم تعداد اعدام بیشتر از این هاست.”
بر اساس گزارش کمپین بین امللی حقوق بشر طبق گواهی فعالان محلی، زندانیانی که در زندان وکیل آباد مشهد به صورت مخفیانه اعدام شده‌اند از قرار اعدام خویش تا زمان اجرای حکم اعدام اطلاعی نداشتند. مقامات زندان تنها ساعاتی قبل از اعدام این افراد را نسبت به اجرای حکم اعدامشان آگاه کرده و به آنان گفته‌اند که پیش از مرگ وصیت نامۀ خویش را بنویسند و مراسم غسل را به جا بیاورند.
این گزارش می‌افزاید مقامات زندان وکیل آباد زندانیان را حدود غروب آفتاب در یک راهروِ سرباز که به سالن ملاقات زندان منتهی می‌شود حلق آویز کرده‌اند. به منظور محرمانه نگاهداشتن اعدام‌ها، تلفن‌های زندان وکیل آباد ساعت‌ها پیش ازاجرای احکام قطع شده‌اند و از تماس تلفنی به داخل و خارج زندان جلوگیری شده است.
آسیه امینی در خصوص نحوه اجرای احکام این افراد به روز می‌گوید: “اطلاعات افرادی که داده‌های آن‌ها مورد استناد این گزارش قرار گرفته، مبتنی بر این است که بسیاری از این زندانیان تا پیش از اعدام، از اجرای حکم خبر نداشتند. به آن‌ها حتی فرصت خدحافظی با خانواده‌هایشان داده نشده است. خانواده‌ها در جریان اجرای حکم نبوده‌اند. مخفیانه عنوان کردن این اعدام به این دلیل است نه فرد اعدام شده و خانواده‌های آن‌ها از زمان اجرای حکم اطلاع نداشته‌اند. اگر قرار است حق حیات از یک فرد سلب شود، باید حق اطلاع از امر را برای او محفوظ بداریم.”
این فعال حقوق بشر با اشاره به اینکه فعالان داخل ایران در تهیه این گزارش نقش موثری داشته‌اند یادآوری می‌کند فهرست زندانیان اعدام شده به برخی از نهاد‌ها و شخصیت‌های مدافع حقوق بشر از جمله گزارشگر ویژه حقوق بشر در امور ایران فرستاده شده است.
شیرین عبادی، حقوقدن و برنده جایزه صلح نوبل ۲۰۰۳ همزمان با انتشار این گزارش این سوال را مطرح کرده است: “چرا دولت ایران این چنین با اشتیاق از این مجازات استفاده می‌کند؟ موضوع این است که چنین اقدامی تنها رعب ووحشت ایجاد می‌کند و کاربرد سیاسی دارد ولی همه آمار‌ها نشان می‌دهد که با افزایش مجازات اعدام جرائم مواد مخدری کاهش پیدا نکرده است.”
یا بی‌اطلاع‌اند یا لاپوشانی می‌کنند
صادق آملی لاریجانی، رییس دستگاه قضایی جمهوری اسلامی در آذرماه گفته بود: “ادعا شده که در ایران اعدامهای دسته‌جمعی مخفیانه صورت می‌گیرد که با قاطعیت اعلام می‌کنم چنین مساله‌ای کذب محض است… تمام احکام اعدام‌ها به دفتر رییس قوه قضاییه منعکس می‌شود. اگر آن‌ها واقعا اطلاع دارند که در نقطه‌ای چنین اعدام‌هایی به صورت مخفیانه انجام شده اعلام کنند تا ما در مورد صحت آن تحقیق کنیم.”
اکنون که اولین لیست از اعدامهای مخفیانه زندان وکیل آباد مشهد منتشر شده، آیا آنطور که رئیس قوه قضائیه گفته در مورد “صحت” آن‌ها تحقیق می‌شود؟ آسیه امینی می‌گوید: “هنوز مشخص نیست. در گذشته در خصوص بسیاری از موارد سنگسار، می‌گفتند که قضات به صورت خودسرانه احکامی از این دست را به اجرا می‌گذارند. اکنون نیز از دو حالت خارج نیست، یا در حقیقت اطلاعی از اجرای این احکام ندارند یا اینکه با فریب کاری درصدد لاپوشانی کردن آن برمی آیند.”
در آبان ماه هم، محمد جواد لاریجانی، دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضائیه که در صدر یک هیأت بلندپایه جمهوری اسلامی در نیویورک به سر می‌برد در پاسخ به سوالات خبرنگاران با سیاسی توصیف کردن گزارش احمد شهید، که در آن بر اعدامهای مخفیانه تاکید شده بود، به شبکه الجزیره گفت: “در ایران هیچ نوع اعدام سری وجود ندارد و نتوانستند نام حتی یک نفر را اعلام کنند که به صورت سری در ایران اعدام شده باشد. آن‌ها در گزارش خود شایعه‌ها را جمع‌آوری می‌کنند. این گزارش هیچ توجیهی ندارد.”
گزارشگر ویژه حقوق بشر ایران در سازمان ملل متحد چندی پیش در گزارش مقطعی خود از وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی، تعداد اعدامهای گروهی و مخفیانه در داخل زندان‌ها را “هشداردهنده” توصیف و اعلام کرده بود اغلب این اعدام‌ها بدون اطلاع و حضور خانواده‌ها و وکلا صورت می‌گیرد.
واکنش‌های جهانی به اعدام در ایران
احمد شهید گزارش داده که بیش از ۲۰۰ فقره اعدام که به صورت رسمی اعلام شده‌اند درسال ۲۰۱۱ رخ داده که در میان آن‌ها حداقل ۸۳ نفر، از جمله سه زندانی سیاسی تنها در ژانویه ۲۰۱۱ اعدام شده‌اند.
پیش‌تر مقامات جمهوری اسلامی این گزارش را “سخیف، نا‌صحیح و نا‌مستند” خوانده بودند.
مقامات قضایی جمهوری اسلامی در طول دو سال گذشته اعدامهای مخفیانه در برخی زندانهای کشور از جمله زندان وکیل آباد مشهد را انکار کرده‌اند. در اوایل تیرماه اما محمود ذوقی، دادستان عمومی و انقلاب مشهد با “متناسب” دانستن تعداد آمار‌ها با جرایم مواد مخدر در این استان و به ویژه زندان وکیل آباد، اجرای پنج مرحله اعدام در این زندان را طی سه ماه گذشته به صورت رسمی تائید کرد.
این مقام قضایی استان خراسان بدون اینکه توضیحی در مورد چگونگی اجرای احکام اعدام زندانیان مواد مخدر بدهد اعلام کرده بود: “در سال جاری یعنی تنها در سه ماه آغازین سال ۱۳۹۰، طی ۵ مرحله اجرای حکم اعدام داشته‌ایم.”
در مهرماه گذشته، محمد باقرباقری، معاون دادگستری خراسان جنوبی به صورت تلویحی اعدامهای پنهانی و دسته جمعی مته‌مان مواد مخدر در زندان بیرجند، مرکز استان خراسان جنوبی (جنوب شرق ایران) را پذیرفت و بدون اشاره به اعدامهای مشابه در سال ۸۸ و سال جاری، از اعدام “۱۴۰ قاچاقچی مواد مخدر” تنها در سال ۸۹ در این زندان خبر داد.
کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران می‌گوید هیچ یک از اعدامهای مورد اشاره آقای باقری پیش از این و طی سال ۸۹ اعلام نشده است.
پیش‌تر سازمان عفو بین الملل، در اردیبهشت ماه سال جاری در گزارش سالانه خود اجرای ۲۵۲ مورد اعدام در سال گذشته را تایید کرده بود. عفو بین الملل اما بر اساس “گزارشهای موثق دریافتی” اعلام کرد ۳۰۰ نفر دیگر در همین دوره زمانی به صورت اعلام نشده اعدام شده‌اند.
بسیاری از نهاد‌ها، دولت‌ها و شخصیت‌های سیاسی و مدنی از افزایش مجازات اعدام در ایران ابراز نگرانی کرده‌اند. مقامات رسمی جمهوری اسلامی اما همواره این انتقاد‌ها را رد کرده و گفته‌اند که قوانین اسلامی در کشور اجرا می‌شود.
در یکی از آخرین موارد محکومیت جهانی این اعدام‌ها کمیته سوم سازمان ملل متحد در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران قطعنامه‌ای را به تصویب رساند که در آن از جمهوری اسلامی به علت “شلاق زدن، قطع عضو، افزایش مجازات اعدام” به شدت انتقاد شده است.
این قطع نامه چند هفته پیش با اکثریت بالای اعضای سازمان ملل متحد در مجمع عمومی این سازمان به تصویب رسید.
در آخرین مورد اما کا‌ترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز جمعه، ۱۶ دی، همزمان با انتشار اسامی ۱۰۱ اعدام شده زندان وکیل آباد، در بروکسل از سیر صعودی اعدام در ایران ابراز نگرانی کرد.
به گزارش دویچه وله، شبکه برون مرزی آلمان، خانم اشتون گفته است که تعداد اعدامهای سال گذشته در جمهوری اسلامی از همیشه بیشتر بوده و این آمار، ایران را با توجه به جمعیت آن در صدر کشورهایی قرار می‌دهد که مجازات اعدام در آن‌ها اعمال می‌شود.
