اصغر بیچاره از قدیمی ترین عکاس های سینما در ایران است. در پی تقدیر هایی که اخیرا از سینماگران صورت می گیرد، تقدیری نیز از این پیشکسوت سینما صورت گرفت.
سیاه و سفید مثل گذشته
جمعه شب جمعی از اهالی سینما و عکاسی دور هم گرد آمدند تا به پاسداشت مردی بنشینند که اصغر بیچاره سینمای ایران است. بیچاره ای که در این سینما بازی کرده، تهیه کننده بوده اما او را با عنوان عکاس می شناسند. بیچاره گنجینه ای از عکس های سینمای ایران را نزد خود نهفته دارد که می تواند اسناد بصری مناسبی برای سینمای ایران به شمار آید.
این را فخرالدین فخرالدینی یکی از عکاسان معاصر نیز که در تجلیل بیچاره بر صحنه رفت بیان داشت: ما یک دوستی 50 ساله با هم داریم. او کار عکاسی‌اش را با سینما آغاز کرد و از این طریق با هنرمندان و شخصیت‌های خوبی در ارتباط قرار گرفت و این روابط مسائل زیادی را به او آموخت.
وی با بیان اینکه بیچاره شخصیتی استثنایی است و در مقابل هیچ درخواستی پاسخ منفی نمی‌دهد، تصریح کرد: او انسان محبوبی است که همیشه همانند یک دانشجو می‌خواهد یاد بگیرد. به‌گمان فخرالدینی، نفع وجود بیچاره که گنجینه‌ای برای عکاسی ایران است، بیشتر نصیب نسل‌های آینده خواهد شد. او گفت: ما نسبت به او بی‌مهری کردیم و باید بیشتر از این توجه می‌کردیم، ولی خوشحالم چنین برنامه‌ای تدارک دیده شده و باید توجه داشت هنرمندان همیشه نیازمند تشویق و حمایت هستند.
این مدرس دانشگاه در ادامه افزود: “من به بیچاره بهلول عکاسان می گویم. شخصیت ذاتی وی این حس را در درون من به وجود آورده است. بیچاره فردی بی نیاز است و هرگز از چیزی گله نمی کند. در بحرانی ترین روزها با بردباری به زندگی خود ادامه می دهد. او با این کار خود الگویی برای جوانان است.”
بیچاره خود نیز گفت: “هنوز هم خودم را پادو می‌دانم و سعی می‌کنم اشتباهات گذشته‌ام را کمتر تکرار کنم. دیگر یواش یواش امثال من جزو زیر خاکی محسوب می‌شوند؛ از شما که وقت‌تان را برای من بیچاره گذاشتید سپاسگزارم.”
افشین شاهرودی، مدیر مسوول مجله عکاسی خلاق، نیز در سخنانی بیچاره را عکاسی با بیش از هفت دهه فعالیت برشمرد و گفت: حاصل این فعالیت جمع‌آوری لوازم و اسناد زیادی از عکاسی است که گواه بخشی از تاریخ ماست.
وی یادآوری کرد قلب بیچاره پرجمعیت‌ترین شهر دنیاست، چراکه خودش می‌گوید، من عاشق مردم، هوای آزاد، کبوترها و بچه‌ها هستم که این معرف شخصیت بزرگ و اصیل او است.
اسماعیل عباسی، سردبیر ماهنامه دوربین عکاسی، هم در این مراسم، یادداشتی را درباره اصغر بیچاره خواند.
در پایان این مراسم و پیش از اهدای لوح یادبود به این عکاس پیشکسوت فیلمی به کارگردانی زاون قوکاسیان درباره بیچاره پخش شد.
علی‌اصغر ژوله، معروف به بیچاره، متولد 22 خرداد 1309 همدان است که فعالیت در سینما را با عکاسی فیلم “دستکش سفید” در سال 1330 آغاز کرده است. او طی60 سال گذشته در بیش از یک‌صد فیلم سینمایی به‌عنوان عکاس، مدیر تولید، مدیر تدارکات و بازیگر حضور داشته است.
او بیش از شصت سال است که عکاسی می کند و در این شصت سال کارش ثبت ماندگارترین تصاویر از سینما و ستارگان آن بوده است. عکسهایی که بیش از اهمیت هنری شان اهمیتی تاریخی دارند و راوی فرهنگ ایرانیان در دوره ای از تاریخ خواهند بود. به همین دلیل هم هست که برای اهل سینما و خوانندگان نشریات سینمایی نام اصغربیچاره کاملاً آشناست. نام اصغر بیچاره نخستین بار وقتی در جهان هنر مطرح شد که او داوطلب شد تا عکس های فیلم دختر لر را برای کپی کردن به آلمان ببرد. او این کار را به درخواست عبدالحسین سپنتا انجام می دهد و از تمام عکس های فیلم دختر لر برای سپنتا کپی می گیرد و به این ترتیب رسماً وارد جهان هنر می شود. اصغر بیچاره سپس با تئاتر آشنا می شود و ضمن عکاسی از نمایش ها، گاه در بعضی از آنها هم بازی می کند چند سال بعد اصغر بیچاره در ایتالیا با گروه دوبله مرحوم مرتضی حنانه و زنده یاد حسین سرشار که آن زمان در ایتالیا دانشجوی موسیقی بودند و برای امرار معاش فیلم های خارجی را برای نمایش در داخل ایران دوبله می کردند، آشنا می شود و مدتی با آنها همکاری می کند. او تعریف می کند که درسال های دور با دوربین عکاسی روسی خان مدت ها کار کرده است.
اصغر بیچاره که درسال ۱۳۰۶ در تهران متولد شده، می گوید: “سال ۱۳۰۶ در خانه دایی ام در خیابان اسماعیل بزاز، روبروی سینما تمدن به دنیا آمدم. بعد از فوت پدرم که تنها توانست الفبا را به من بیاموزد، در سن ۶ - ۷ سالگی وارد بازار کار شدم؛ نخستین کارم در سینمای تمدن بود، کوزه های آب را می گرفتم و از حوض سید اسماعیل که در زیر زمین بود برای سینما آب می آوردم، در سن ۸ سالگی به لاله زار آمدم و در کنار خیابان بساط پهن می کردم و می فروختم و مدتی هم خیاطی می کردم؛ تا این که تصمیم گرفتم شاگرد عکاسی شوم و بعد ازمدتی شاگردی، توانستم در پاساژ ایران بالای سینمای ایران کارگاه عکاسی به نام «شهرزاد» باز کنم. از سیزده سالگی به عنوان کارگر ساده در عکاسی مشغول کار شدم، چند سال بعد که کار یاد گرفتم مغازه ای در لاله زار باز کردم و در گوشه ای از آن، روی میز چرخ خیاطی مادرم سماوری ذغالی گذاشتم با وسایل چای خوری، به زودی مغازه تبدیل شد به پاتوق هنرمندان و نویسندگان معروف آن روزگار. خیلی ها به آنجا می آمدند، صادق هدایت، جلال آل احمد، احمد شاملو و…”
اصغر بیچاره در حال حاضر بزرگترین آرشیو عکس ایران را دارد. او در این باره می گوید : “از دورانی که با شیشه عکس می گرفتم تا حالا، همه شیشه ها و فیلم هایم را سالم نگه داشته ام. اگر بخواهم همه آنها را به نمایش بگذارم احتمالاً به اندازه میدان توپخانه جا لازم دارم.”
اگر گذارتان به خانه اصغر بیچاره بخورد می توانید دوربین ماشاالله خان عکاس باشی را در آنجا پیدا کنید. درباره تاریخ عکاسی در ایران اصغربیچاره می گوید: “از اختراع دوربین عکاسی بیش از ۱۵۰ سال می گذرد و کشور ما با اختلافی بسیار کم از زمان پیدایش این هنر، عکاسی را آغاز کرده است. به این ترتیب ما در دنیا در زمینه عکاسی - چه از نظر مدت زمان استفاده از صنعت عکاسی و چه از لحاظ کیفی - مقام اول را داریم. هرچند براساس قانونی نانوشته و نوعی بی همتی ملی، هیچ وقت برای جمع آوری عکس هایی که بیش از ۱۴۰ یا ۱۵۰ سال قدمت دارند، تلاشی نکرده ایم؛ عکس هایی که هرکدام گوشه ای از تاریخ مملکت ما هستند.”