چهره اش واقعاً خسته است، اما هیچ گاه این خستگی را بر لب نمی آورد و شوخ و شنگی های خاص خودش را مخصوصاً با عوامل تدوین و صداگذاری دارد. خصوصیات متفاوتی مثل بازی گرفتن از نا بازیگران، ساختن یک مجموعه عظیم مثل روزگار قریب بدون هیچ فیلمنامه ای، تدوین همزمان با پخش مجموعه با وسواس و خونسردی تمام و… عواملی است که کیانوش عیاری را کارگردانی منحصر به فرد کرده است.
گفت و گو با کیانوش عیاری
جادوی کارگردانی بداهه
آقای عیاری اگر موافق باشید گفت و گو را با این سئوال آغاز کنیم که چطور شد به سراغ دکتر قریب رفتید؟
از میان چند پیشنهادی که سیما فیلم درمورد ساخت سریال پیرامون زندگی شخصیت های تاریخی به من داد، دکتر قریب را انتخاب کردم.
انگیزه این انتخاب چه بود؟ شناخت قبلی هم روی او داشتید؟
یک شناخت خیلی نسبی داشتم. می دانستم که دکتر قریب پزشکی است که در زمینه کودکان، صاحب یک سری ویژگی های خاص اخلاقی و حرفه ای است که آن هم برمی گردد به تشخصی که ایشان در ارتباط با تشخیص های بالینی داشتند. بنابراین احساس کردم ساختن یک سریال شانزده قسمتی در رابطه با یک پزشک که می تواند بهانه ای برای عبور از یک بستر تاریخی “ از نود سال پیش به این سو” باشد، کمک می کند که زمینه های تاریخی خوبی را تجربه کنیم و از این طریق به مطالب جدیدی در تاریخ دست پیدا کنیم که همین طور هم بود.
از جمع آوری اطلاعات درباره دکتر قریب هم صحبت کنید، با توجه به اینکه شما اصولا فیلمنامه ای ندارید چگونه…
خب، تحقیقی در اختیار من قرارگرفت. البته این تحقیق در واقع به شکل یک فیلم داستانی بود، اما نوع فیلمسازی و نگاه من در طی این سال ها، حتی نگاه من به زندگی و جامعه، خاص خودم است. به همین دلیل هم هست که تا به حال موفق نشدم یا بهتر بگویم این امکان را پیدا نکردم که از فیلمنامه نوشته دیگران استفاده کنم، روی همین اصل آقای رضا بالا با شناختی که از من داشتند، گفتند اگر مایل هستی، خودت همه چیز را از صفر شروع کن و مجددا با نگاه خاص خودت به دکتر قریب نگاه کن! من هم به هرحال همین کار را انجام دادم وبا نگاه کاملا شخصی تر مقاطعی کم اهمیت تر از زندگی ایشان را انتخاب کردم که طی این کار، همین لحظات باعث قوام داستان زندگی ایشان می شود که این داستان، لزوما برگرفته از زندگی ایشان نیست ؛ بلکه با اجازه از خانواده ایشان، ما وارد تخیل و فرازهایی از تاریخ معاصر ایران شدیم. البته اگرچه بعضی از مسائل موجود در این مجموعه از تجارب ایشان محسوب نمی شود، اما به هرحال از منش و باورهای ایشان فاصله نمی گیرد. با این حال شما می بینید که ما درابتدای فیلم آورده ایم این فیلمنامه برگرفته از زندگی واقعی دکتر قریب نیست!
شما به تمام این اطلاعات قبل از شروع تصویربرداری دست پیدا کرده بودید؟ آیا همزمان با کار هم چیزی به کلیت کار که قاعدتا در ذهن شما بود و روی کاغذ هم نیامده بود اضافه شد؟
بله، بسیاری از خطوط داستانی که شما در طول این سی و دو قسمت خواهید دید، حتی شب تصویربرداری شکل می گرفت. ما چیزی از قبل نداشتیم. بداهه نقش بسیار پر اهمیتی را در کار باز می کرد.
بداهه در کارگردانی…؟!
بله، فیلم بدون هیچ فیلمنامه ای شروع شد و به پایان رسید و همین مسئله قطعا زیان هایی را به کار ما وارد کرد. اگرچه عده ای معتقد هستند که شاید این روش کاری به ارزش های کار، اضافه کرده باشد، اما گمان می کنم که نوشتن یک فیلمنامه قبل از آغاز تصویربرداری، حتما می توانست به مراتب بیشتر کمک حال ما باشد.
احتمالا منظورتان این است که دیگر کاری را بدون فیلمنامه جلوی دوربین نمی برم، همین طور است؟
نمی دانم، واقعاً نمی دانم، فقط می توانم بگویم که امیدوارم این اتفاق رخ بدهد. به نظر می رسد که بعد از ساختن 32 فیلم با این شیوه این مسئله به یک عادت بد برای من تبدیل شده است. البته این مسئله خیلی خطرناک است.
برویم سراغ انتخاب بازیگران مجموعه دکتر قریب، حضور بازیگران تازه کار” اگرنخواهیم بگوییم، نابازیگر” در کنار چند چهره، ابتدا با مهدی هاشمی شروع کنیم.
من با آقای هاشمی در مجموعه هزاران چشم در سال 1381 کار کرده بودم. تجربه فوق العاده ای بود. ادراک بالای ایشان به عنوان یک بازیگر، یکی از مهم ترین ویژگی های ایشان و به اعتقاد من یکی از مهم ترین خصوصیات یک بازیگر است. ضمن اینکه ایشان چهره دلنشینی دارد، خودش هم آدم دلنشینی است، ما ایام بسیار خوبی را با هم طی این مدت پشت سر گذاشتیم وبا پشتوانه تجربه هزاران چشم، نخستین انتخاب من برای دکتر قریب آقای هاشمی بودند.
و بقیه سنین دکتر قریب بر اساس مهدی هاشمی انتخاب شدند؟
بله، مابقی افراد که بازیگر سنین پایین تر دکتر قریب بودند، براساس ایشان انتخاب شدند، ازجمله برادر آقای هاشمی، ناصر هاشمی که ایشان هم بازیگری بسیار خوب و با استعداد هستند. تا جوانی، نوجوانی و کودکی و…
مهران رجبی هم ازجمله بازیگرانی است که علی رغم حضور بعضا تکراری و کلیشه ای در این سال ها، در این مجموعه در نقش پدر دکتر قریب حضوری متفاوت دارد.
بله، من چند وقتی برای مهران رجبی دندان تیز کرده بودم تا با او کار کنم ! به نظر من مهران رجبی هم یکی از بهترین های ایران هستند، به ویژه در ادای دیالوگ ها و بیان جملات تسلط خیره کننده ای دارند. آقای رجبی اولین بازیگری بودند که من در طول عمرم به واسطه توانمندی اش، برایش دیالوگ نوشتم.
قبول کنید برای بازیگر کمی با این شکل و شمایل کارکردن مشکل است؟
بله، البته ما اشکال گوناگون داریم، مثلا وقتی که صحنه برای من مشخص شده است و می دانیم در این صحنه چه اتفاقی قرار است روی بدهد، ممکن است من آن صحنه و دیالوگ هایش را بنویسم! ممکن است ننویسم، شب قبل از تصویربرداری بنویسم! ممکن است به واسطه بی توجهی فراوانی که نسبت به کار دارم، شب قبل هم ننویسم و صبح اول وقت بنویسم! ممکن است صبح اول وقت هم موفق به نوشتن نشوم و زمان گرفتن پلان از بچه ها بخواهم که تا شما یک لیوان چای میل کنید و یک استراحتی داشته باشید و یک مقدار با هم شوخی و بازی کنید، من برای این پلان دیالوگ می نویسم.
احتمالا کار نوشتن دیالوگ ها به بعد از تصویربرداری که کشیده نمی شود؟
”می خندد” نخیر طبیعتاً ! خب به هرحال چند سال کار با این شیوه باعث شده است که دست من روان بشود و از این رو خیلی مشکل نداشته باشم.
منبع: بانی فیلم