آرش سمیعی
یادداشت حسین شریعتمداری مدیرمسئول روزنامه کیهان که در آن کشور بحرین یکی از استان‌های ایران خوانده شده بود، باعث خشم گسترده بحرینی‌ها در روزهای گذشته و تجمع صدها بحرینی جلوی سفارت ایران شد. به طوری که متکی وزیر امور خارجه ایران ناچار شد روز جمعه بدون برنامه‌ریزی قبلی به این کشور سفر کند تا درباره موضع ایران در این باره توضیح دهد و به رفع و رجوع تنش پیش‌آمده بپردازد.
انتشار یادداشت حسین شریعتمداری در روزنامه کیهان درست در روزی به تنش در روابط ایران و بحرین انجامید که سفیر جدید بحرین در حال ارائه استوارنامه خود به احمدی نژاد بود و سفیر ایران در این کشور نیز در همین هفته قرار است به بحرین معرفی شود، و به همین دلیل حضور دیپلماتیک ایران در بحرین در حال حاضر در سطح کاردار است.
در این یادداشت که در روز هجدهم تیرماه به عنوان سرمقاله روزنامه کیهان به چاپ رسیده است، شریعتمداری با انتقاد از بیانیه اخیر شورای همکاری خلیج فارس نوشته بود: “در میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، همراهی بحرین با سایر کشورهای عضو حساب جداگانه ای دارد زیرا بحرین بخشی از خاک ایران بوده است که در جریان زدوبند غیرقانونی میان شاه معدوم و دولت‌های آمریکا و انگلیس از ایران جدا شده است و امروزه اصلی‌ترین خواسته مردم بحرین بازگشت این استان جدا شده از ایران به سرزمین اصلی و مادری آن، یعنی ایران اسلامی است و بدیهی است که این حق مسلم ایران و مردم استان جدا شده آن نباید و نمی‌تواند نادیده گرفته شود”.
به دنبال انتشار این مطلب، بحرین کاردار ایران در منامه را برای توضیح فراخواند و دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس نیز این اظهارات را “بی اساس و با هدف ایجاد فتنه و آشوب” ارزیابی کرد. پارلمان بحرین که اکثریت آن در انتخابات سال گذشته به دست اپوزیسیون شیعه افتاد نیز در بیانیه‌ای ادعای شریعتمداری علیه بحرین را محکوم کرد و با “غیرمسئولانه” توصیف کردن یادداشت مدیر مسئول روزنامه کیهان، از ایران خواست به حق حاکمیت همسایه خود و روابط دوستانه میان دو کشور و مردم آنها احترام بگذارد. در بیانیه پارلمان بحرین، همچنین از ایران خواسته شده بود موضع خود را به طور شفاف در قبال این اظهارات با در نظر گرفتن کنوانسیون‌های جهانی و قطعنامه‌های بین المللی که هویت، استقلال و حق حاکمیت کشور پادشاهی بحرین را به رسمیت می‌شناسند، اعلام کند.
مطبوعات بحرین نیز به شدت از موضع‌گیری مدیرمسئول روزنامه کیهان انتقاد کردند و آن را نشانه نفی حاکمیت بحرین توسط ایران دانستند. روزنامه “الایام” چاپ منامه در واکنش به مقاله کیهان نوشت: “چنین ادعاهایی نشانگر مداخله توهین آمیز در امور یک کشور مستقل و دارای حاکمیت داخلی است.” روزنامه “الوقت” چاپ منامه نیز در این باره نوشت: “بحرین هرگز و هرگز بخشی از ایران نبوده و نخواهد بود، چه در زمان شاه و چه در دوران انقلاب اسلامی.”
سمت شریعتمداری به عنوان نماینده رهبر جمهوری اسلامی در روزنامه کیهان باعث شد تا مقام‌های بحرین این موضع‌گیری وی را به معنای موضع رسمی ایران تلقی کرده و خواستار توضیح در این باره شوند. به طوری که “عادل المعاوده” رئیس کمیته امور خارجی و دفاعی پارلمان بحرین در گفت و گو با روزنامه الشرق الاوسط چاپ لندن گفت: “نمی توان سخنان شریعتمداری را تنها سخنان شخصی وی دانست چرا که این متاسفانه نظری جدی در میان مقامات ایرانی است. ایرانی‌ها بازی با مسائل مذهبی را به بازی سرسختانه‌ای تبدیل کرده‌اند که بر روی بحرینی‌های شیعه و سنی تاثیری نخواهد داشت.” وی تصریح کرد: “پارلمان بحرین در مقابل این دخالت ها در امورداخلی این کشورساکت نخواهد نشست. شریعتمداری تنها یک شهروند ساده نیست بلکه مشاور ارشد رهبری ایران است و در راس یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین موسسات مطبوعاتی ایران قرار دارد.”
تظاهرات جلوی سفارت ایران
با بالا گرفتن اعتراض رسانه‌ها و مسئولان بحرینی، کاردار ایران در این کشور در مصاحبه با رسانه‌ها تصریح کرد که یادداشت شریعتمداری نظر شخصی وی بوده و خود وی نیز به این امر اعتراف کرده است. اگرچه روزنامه کیهان در شماره روز شنبه خود نه تنها به تغییر موضع در این باره نپرداخت و توضیحات شریعتمداری را با این تیتر منتشر ساخت که “موضع کیهان نظر بسیاری از مردم ایران و بحرین است!”
اما توضیحات کاردار ایران در بحرین نیز به فروکش کردن اعتراض‌ها نینجامید و در ظهر روز جمعه، ساعاتی قبل از آنکه متکی وزیر امور خارجه ایران به بحرین وارد شود، صدها نفر از مردم این کشور پس از برگزاری نمازجمعه و به دعوت نمایندگان حزب اخوان المسلمین در مجلس این کشور، جلوی سفارت ایران جمع شده و خواستار عذرخواهی رسمی دولت ایران و برخورد با مدیر مسئول کیهان شدند.
در این تظاهرات، تعدادی از بحرینی‌ها پلاکاردهایی در دست داشتند که با قرار دادن آرم اسرائیل و نازی‌ها به جای کلمه “الله” در میان پرچم ایران، به نماد ملی ایران توهین شده بود. تظاهرکنندگان که تصاویر پادشاه بحرین و همچنین نخست وزیر و ولیعهد این کشور را در دست داشتند، همچنین شعارهایی ضد ایرانی نظیر “بحرین عربی و ایران صفوی است” و “بحرین عربی و ایران دشمن است” سر می‌دادند.
در این شرایط متکی وزیر امور خارجه ایران به طور غیرمنتظره به بحرین سفر کرد و با همتای بحرینی خود و نیز ولیعهد این کشور دیدار کرد تا تاکید کند که یادداشت مدیر روزنامه کیهان نظر شخصی وی بوده و ایران هیچ ادعایی نسبت به تمامیت ارضی و حاکمیت ملی بحرین ندارد.
شیخ خالد بن احمد آل خلیفه وزیر امور خارجه بحرین نیز در کنفرانس خبری مشترک با منوچهر متکی با اشاره به اظهارات حسین شریعتمداری در خصوص حاکمیت بحرین و استقلال این کشور که از او به عنوان “یک مسوول ایرانی” یاد کرد، گفت: “این اظهارات به منظور ایجاد تنش‌های مغرضانه میان دو کشور است، اما پادشاهی بحرین در خصوص وجود روابط دوستانه میان دو کشور از سوی رهبران ایران اطمینان خاطر یافته است.”
شیخ خالد با اشاره به اینکه در جریان مذاکرات دو طرف تمایل شدید خود را نسبت به پیشبرد روابط در تمامی زمینه‌ها اعلام کرده‌اند گفت: “سفر فعلی منوچهر متکی در راستای ارائه توضیحاتی در خصوص مقالات منتشر شده از سوی یک روزنامه ایرانی و پیامدهای آن در نقض حاکمیت بحرین و استقلال این کشور بوده است. ما از مذاکرات میان طرفین استقبال کرده‌ایم و معتقدیم روابطی که دو طرف را گردهم می‌آورد بسیار عمیق‌تر از آن است که لطمه‌ای به آن وارد و یا از سوی غرض ورزان مورد هدف قرار گیرد.”