به فاصله دو هفته مانده تا آغاز سال نو در ایران، بازار نشان می دهد امسال عید سختی در انتظار مردم است؛ چرا که همزمان با افزایش بی رویه قیمت کالاهای اساسی از یک سو خبرها حاکی از آن است که هم سبد کالای نوروزی کارمندان منتفی شده وهم عیدی کارگران از 990 هزار تومان به 330 هزار تومان رسیده.
خبرگزاری فارس دو روز پیش اعلام کرد که علی رغم مصوبه دولت مبنی بر تخصیص سبد کالای نوروزی به 6 و نیم میلیون کارمند، هیچ یارانه دولتی به اجرای این مصوبه تخصیص پیدا نکرده است. هیأت دولت هفته گذشته مصوب کرد تا دستگاههای دولتی، تامین بخشی از اقلام مورد نیاز کارمندان رسمی و قراردادی، بازنشستگان و حتی سربازان وظیفه را در قالب ارایه سبد کالایی به عهده بگیرند و هرچه سریعتر، کالاهایی همچون گوشت، مرغ، برنج، روغن و شکر را در اختیار آنها قرار دهند. در این بین، وزارت صنعت، معدن و تجارت مکلف شد تا در صورت مراجعه دستگاههای دولتی برای تامین کالا، کار را در اسرع وقت پیش برد و زمینه ای فراهم سازد که از محل موجودی کالاهای ذخیره سازی شده که عموما به صورت ذخیره در گردش است، اقلام مورد درخواست دستگاههای دولتی را تامین کند. این در حالی است که وزارتخانه یاد شده، امسال تعهدی در قبال ارایه سبدهای کالای کارمندی به کارکنان خارج از حوزه مسئولیت خود ندارد و تنها نقش یک تامین کننده کالا را بازی می کند.
محمد علی ضیغمی، معاون بازرگانی داخلی وزیر صنعت، معدن و تجارت روز یکشنبه در خصوص سبد کالایی گفت: “با توجه به اینکه این سبد کالایی از محل بودجه رفاهی سازمان‌ها و ارگان‌ها تأمین می‌شود و دولت یارانه‌ای برای آن در نظر نگرفته است، هنوز استقبالی از آن انجام نشده است”.
سبد کالا بدون یارانه دولتی
در همین زمینه خبرگزاریهای حکومتی چون فارس گزارش دادند که برخی دستگاههای دولتی، تقاضای دریافت منابع یارانه‌ای برای اختصاص کالاها و سبد کالای کارمندی را به دولت ارایه کرده و خواستار آن شده اند تا برای ارایه این سبدهای کالایی که مصوبه دولت هم هست، منابعی در اختیار بگیرند تا بتوان کالاها را با قیمت مناسب تر در اختیار کارمندان قرار داد. اما نکته اینجاست که دولت منابع یارانه ای در اختیار ندارد تا به دستگاههای دولتی بپردازد. معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز این مساله را تائید کرده و گفته است: “دستگاههای اجرایی باید از محل منابع مالی موجود خود در بخش رفاه کارکنان، تامین اقلام را بر عهده بگیرند”.
ارایه سبدهای کالایی از سوی دولت در شرایطی مصوب شده است که قرار نیست دولت حتی یک ریال یارانه نیز بابت ارایه این سبدهای کالایی به دستگاههای دولتی بپردازد و این دستگاهها باید خود از منابع مالی مربوط به رفاه کارکنان، این بودجه را تامین کنند. همین امر سبب شده تا ترمزی بر سر راه رغبت دستگاههای دولتی به ارایه سبدهای کالای کارمندی ایجاد شود؛ چراکه آخر سال است و بودجه‌ای برای رفاه کارکنان باقی نمانده تا صرف ارایه سبد کالای کارمندی به کارکنان دولت شود.
هر سال بدتر از پارسال
اما این تنها چالش موجود در زمینه سبد کالای شب عید کارمندان نیست؛ چرا که اگر پای مقایسه بین مبلغ مصوب برای این دست تسهیلات در سال 89 و 90 به میان باز شود میتوان این نتیجه را گرفت که در صورت اجرایی شدن این طرح باز هم گره چندانی از مشکلات اقتصادی کارمندان در روزهای پایانی سال باز نخواهد شد. سال گذشته قیمت در نظر گرفته شده برای این سبد 77 هزار تومان پیشنهاد شده بود. اما این در شرایطی بود که قیمتها نسبت به سال جاری متعادل بود و با توجه به اینکه اجرای فاز اول قانون هدفمندی یارانه ها کلید خورده بود، هیچ یک از تولیدکنندگان حق افزایش قیمت نداشتند و باید مطابق با مصوبات دولت، از هرگونه افزایش قیمت جلوگیری میکردند. اما امسال در شرایطی پیشبینی ها حکایت از اختصاص 100 تا 120 هزار تومان به هر سبد کالا دارد که بازار از یک سو درگیر نوسانات قیمت ارز است و از سوی دیگر هنوز تکلیف اجرای فاز دوم هدفمندی یارانهها و تعیین قیمت حاملهای انرژی و مبلغ یارانههای نقدی در ابهامی بزرگ به سر میبرد. این البته در شرایطی است که ارزش پول ملی هم در ماههای گذشته به دلیل نوسانات نرخ ارز بیش از 40 درصد افت داشته است. به این افت ارزش پول باید روند رو به رشد نرخ تورم را نیز اضافه کرد؛ نرخ تورمی که به گفته بانک مرکزی ایران در پایان سال به مرز 21 درصد رسیده است و حتی کسانی چون اسدالله عسگراولادی آن را 40 درصد عنوان کردهاند. به این ترتیب حتی اگر سبد کالای 100 تا 120 هزار تومانی دولت برای کارمندان هم محقق شود کمی بیش از نصف سبد کالای 70 هزار تومانی سال گذشته ارزش خواهد داشت.
وضع کارگران هم خراب است
از سوی دیگر روز 13 اسفند برخی مسئولان خانه کارگر از قطعی شدن عدم اجرای سبد کالای کارگران و بازنشستگان تامین اجتماعی خبر دادند. این در حالی است که یک ماه قبل مسئول کمیته مزد کشور از افزایش سه برابری اقلام مصرفی سبد هزینه خانوار کارگری از ابتدای سال جاری تاکنون خبر داده و همزمان با آن رئیس انجمن بازنشستگان جامعه اسلامی کارگران با بیان اینکه “اگر با افزایش حقوق و عیدی موافقت نشود حداقل باید برای تامین مایحتاج ضروری بازنشستگان سبد کالا تعلق گیرد” گفته بود: “می توان گفت که 70 درصد بازنشستگان با حقوق فعلی چیزی پایین تر از زیر خط فقر هستند”.
با این تفاسیرسبد کالای نوروزی دولت سرنوشتی بهتر از سبد مشابهی که برای ماه رمضان در نظر گرفته شده بود پیدا نمی کند. در تابستان امسال دولت سبد کالایی برای ماه رمضان هم در نظر گرفته بود ولی به دلیل عدم تخصیص یارانه دولتی، دستگاههای مربوطه هیچ پولی به این امر اختصاص ندادند و عملاً سبد کالایی به کارمندان اختصاص نیافت.
خلف وعده دولت
این اما تمام ماجرای مشکلات شب عید نیست. رسیدن شب عید امسال وقتی سخت تر می‌شود که خبرها حاکی از کاهش عیدی 990 هزار تومانی کارگران به حدود یک سوم آن یعنی 350 هزار تومان است. آذر ماه امسال بود که اعلام شد، عیدی امسال کارگران مشمول قانون کار، بایستی حداقل 606 هزار و حداکثر 909 هزار تومان باشد. بر اساس قانون کار، عیدی کارگران باید بر اساس حداقل 60 روز کاری (2 ماه) و حداکثر 90 روز کاری (3 ماه) حقوق پایه محاسبه و پرداخت شود که در این مورد حداکثر عیدی کارگران نباید از 3 برابر حقوق پایه بیشتر شود. بنابراین کارگران به میزان دو برابر حداقل حقوق خود امسال عیدی می‌گیرند، به شرطی که از سه برابر حقوق پایه امسال (303 هزار تومان) بیشتر نشود.
اما این امر عملا اتفاق نیافتاد تا یک مورد دیگر از نقض قوانین توسط دولتی‌ها رقم بخورد و یکی دیگر از وعده‌های آنها، تحقق نیابد. اکنون اعلام شده عیدی بازنشستگان کارگری نیز مبلغ 350هزار تومان است؛ یعنی برابر با مبلغ عیدی کارمندی و برابر با پایه حقوق و برخلاف قانون کار. تازه آن هم در شرایطی که بر اساس گزارش فارس هنوز یک میلیون و 500 هزار بازنشسته صندوق تأمین اجتماعی عیدی دریافت نکرده‌اند. جالب اما در این میان عکس العمل عبدالرضاشیخ‌الاسلامی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی به این مساله است. اودر پاسخ به پرسشی پیرامون وضعیت عیدی بازنشستگان تأمین اجتماعی گفته: “بازنشستگان تأمین اجتماعی منتظر باشند تا میزان عیدی اعلام شود چرا که کار دیگری نمی‌توانند انجام دهند”.
کارمندان سکه نمیگیرند
اگرچه عیدی کارمندی از عیدی کارگری کمتر است، اما از آن سو خدمات، امنیت شغلی و سبد کالایی که دریافت می‌کنند این کمبود را جبران می‌کند؛ امکاناتی که کارگران از آن برخوردار نیستند.
البته این به آن معنا نیست که کارمندان در گرفتن عیدی خود از دولت دردسری ندارند. اواخر بهمن ماه مدیرکل ریالی و نشر بانک مرکزی خبر داده بود: “دولت واگذاری داوطلبانه سکه به جای عیدی کارمندان را تصویب کرد که براساس آن، مبلغ 300 هزار تومان آن به صورت سکه و مابقی به صورت پول نقد به آنها پرداخت می‌شود”. هدف از این اقدام هر چه بود در نهایت با استقبال کارمندان مواجه نشد تا مدیر کل ریالی و نشر بانک مرکزی روز گذشته ضمن اعتراف به شکست این طرح اعلام کند که دولت برای دادن عیدی نقدی به کارمندان “با کمبود منابع” مواجه است.
