این سووالی است که بسیاری از ایرانیان از آیت الله علی خامنه ای که تحت فشار تحریم ها قرار دارد، می پرسند.
این اصطلاح زمانی رایج شد که آیت الله خمینی عاقبت پذیرفت که به جنگ ایران و عراق پایان بدهد. وی بعد از هشت سال جنگ با ایران اعلام کرد: “عقب نشینی در جنگ مثل نوشیدن جام زهر است.”
در تهران این شایعه وجود دارد که احتمال دارد ایران براثر فشار تحریم ها دست از برنامه های اتمی اش بردارد. قرار است ایران روز 26 فوریه گفتگوهایش را با شش قدرت جهان در قزاقستان از سر بگیرد. بازگشت ایران به میز مذاکره همزمان شده است با این شایعه که این کشور قصد دارد رابطه اش با آمریکا را هم که از انقلاب 1979 قطع شده بود، از سر بگیرد.
هفته گذشته، جو بایدن معاون رئیس جمهور آمریکا گفت که آمریکا آماده مذاکره مستقیم با ایران است و علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه ایران گفت کشور متبوعش درصورتی آماده گفتگو است که آمریکا صداقت داشته باشد.
در هر دو کشور تحلیلگران و دیپلمات ها در مورد گشایش در روابط دو کشور اظهار نظر کرده اند. آنها معتقدند اینکه رهبر ایران جام زهر را بنوشد کمی اغراق آمیز است.
با وجود اینکه تحریم اروپا و آمریکا در یک سال گذشته اقتصاد وابسته به نفت ایران را به زانو درآورده و منجر به سقوط 60 درصدی ارزش ریال شده است، تحلیلگران می گویند که اگر فکر کنیم رهبر ایران مشتاق از سر گیری مذاکره با آمریکاست، اشتباه است. به نظر نمی رسد که او بخواهد قدم بزرگی برای ایجاد رابطه دوباره با آمریکا بردارد.
یک تحلیلگر ایرانی می گوید: “حکومت مسئله اتمی را مسئله مرگ و زندگی می داند که حیاتش به آن وابسته است.”
دیپلمات های غربی در تهران می گویند که حکومت ایران نیاز دارد برای کسب مشروعیت دربرابر طرفدارانش از جمله سپاه پاسداران، به این پیروزی برسد.
اما آنها هم معتقدند که در نهایت تحریم ها هیچ چاره ای برای آقای خامنه ای باقی نمی گذارد و او مجبور است به بحران ها پایان بدهد. این مشابه همان تصمیمی است که رهبر آن زمان ایران در مورد جنگ ایران وعراق گرفته بود.
اما تحلیلگران ایران چنین عقیده ای ندارند. آنها می گویند که حکومت ایران به این افتخار می کند که توانسته است خودش را با آنچه “جنگ اقتصادی” نامیده، تطبیق بدهد و این شامل کنترل و ممنوعیت نفت و تحریم های بانکی است.
دیپلمات های مقیم تهران می گویند که سیاستمداران ایران به آنها گفته اند که حکومت قصد ندارد برنامه های اتمی اش را متوقف یا هیچ یک از سایت های اتمی اش را تعطیل کند. فقط ممکن است تولید اورانیوم 20 درصد متوقف شود.
آنها همچنین می گویند که اصرار ایران بر برنامه های اتمی اش باید بعنوان بخشی از گفتگوهای امنیتی مطرح شود. در جایی که آمریکا قول می هد در پی تغییر حکومت در ایران نباشد و جوامع بین المللی ایران را بعنوان قدرت منطقه برسمیت بشناسند.
یکی از تحلیلگران اصلاح طلب می گوید: “اگر به تصویر بزرگی از دیدگاه آیت الله خامنه ای نسبت به آینده نگاه کنید، می بینید که او ایران را برنده مناقشه اتمی می بیند که با تحریم ها سازگار شده است و از تغییرات سیاسی در خاورمیانه سود می برد. چرا باید جام زهر را اکنون بنوشد؟ حکومت به نبردش ادامه می دهد تا آمریکا برنامه های اتمی ایران را قبول کند و بعنوان ابرقدرت منطقه برسمیت بشناسد.”
زمانبندی گفتگو ها یکی از مسائلی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. از نظر مردم دولت فعلی هیچ پیشرفتی در مورد گفتگو با آمریکا نداشته و بعید است که این گفتگو قبل از انتخابات ریاست جمهوری در ماه ژوئن صورت بگیرد.
رسیدن به مقام ریاست جمهوری با توجه به اختلافات داخلی و محمود احمدی نژاد که تلاش می کند همچنان بر متحدانش تسلط داشته باشد و حتی برای سومین بار رئیس جمهور شود، کار بسیار سختی خواهد بود.آیت الله خامنه ای با وجود اعتراضات سراسری به تقلب در انتخابات سال 2009، از محمود احمدی نژاد دفاع کرد.
باقی ماندن بر مصدر ریاست جمهوری و برگزار کردن یک انتخابات آرام اصلی ترین دغدغه های وی خواهد بود.یک تحلیلگر سیاسی می گوید: “اگر رهبر ایران روزی تصمیم بگیرد که جام زهر را بنوشد برای دفاع از احمدی نژاد خواهد بود نه برای برنامه های اتمی ایران.”
فایننشال تایمز، 6 فوریه