حسین محمدی
عده ای از فعالان جنبش زنان از جمله شیرین عبادی، سیمین بهبهانی، رخشان بنی اعتماد، مرضیه مرتاضی لنگرودی و عده ای دیگر از فعالان جنبش زنان روز یک شنبه با حضور در کمیسیون قضایی مجلس، به بحث و گفتگو درباره لایحه بحث انگیز “حمایت از خانواده” پرداختند. اولین ثمره این دیدار، خارج شدن این لایحه از صحن علنی مجلس برای بررسی بیشتر بود. در مورد این جلسه و مسایل پیرامون آن با مرضیه مرتاضی لنگرودی گفت و گو کرده ایم. خانم مرتاضی معتقد است این نوع دیدارها می تواند به حل بسیاری از مسائل کمک کند. متن گفت و گو در پی می آید.
خانم مرتاضی، ابتدا توضیح کوتاهی درمورد چگونگی شکل گیری چنین ائتلاف عظیمی از سوی فعالان زن مخالف لایحه حمایت از خانواده می دهید؟
از هنگامی که لایحه حمایت از خانواده به مجلس آمد و در کمیسیون ها هم بررسی و تصویب شد، فضایی بر ضد این لایحه در جامعه به وجودآمد ـ موادی ازاین لایحه هم مثل ماده 23 ضد زن بود ـ و در نتیجه هر بخشی از فعالان جنبش زنان مواضع مختلفی در این باره اتخاذ کردند. بعضی ها می گفتند در صورت تصویب این لایحه در مقابل مجلس تحصن خواهیم کرد و بعضی ها هم مسایل دیگری را مطرح می کردند. اما با توجه به اینکه قوه قضاییه درباره این لایحه نقدهای جدی داشت و معتقد بود که دولت در آن دستکاری های زیادی انجام داده است، در مجلس هم کسانی بودند که به مخالفت با این لایحه پرداختند. اما از همه این ها مهم تر این مساله بود که تمامی فعالان زنان از هر نحله ای ـ از لاییک تا مذهبی، سکولار و سنتی و زنان داخل و خارج حاکمیتی ـ به توافق و تفاهم نانوشته ای درباره این لایحه و بخصوص ماده 23 آن نایل شدند. چون همه بر این عقیده بودند که چنین ماده ای جز تحقیر زنان، تحقیر مردان و تحقیر خانواده نتیجه دیگری در بر نخواهد داشت.
عده ای از خانم ها پیش ازاین اعلام کرده بودند که در اعتراض به تصویب لایحه حمایت از خانواده قصد تحصن در مقابل مجلس را دارند. چطور ناگهان به مجلس رفتید؟
یک تفکر جدی در میان فعالان جنبش زنان وجود دارد که سعی دارند این جنبش را در سطح اجتماعی نگاه دارند. فعالین زن علی رغم برخوردهای مکرر دولت، که خلاف قانون هم هست، از اینکه جنبش زنان سیاسی شودپرهیز دارند ولذا بر آنند تا این جنبش را در همان سطح اجتماعی نگه دارند. چون اگر جنبش های اجتماعی فرصتی برای گسترش عرضی و عمقی در جامعه نداشته باشند، این قابلیت را دارند که خیلی سریع رادیکال بشوند و به ضد خود تبدیل شوند. جنبش زنان در ایران خواهان حقوقی است که برخاسته از نیازهای زنان در عرصه جامعه است.
این خانم ها چطور با یکدیگر هماهنگ شده بودند؟ به بیان بهتر چگونه به این نتیجه رسیدند که چنین کاری کنند؟
ائتلافی از فعالان زنان از طریق اینترنت، مقالات، نوشته ها و مصاحبه ها و همچنین روابط چهره به چهره، بخصوص علیه مواد 18، 23 و 25 شکل گرفت. فعالانی که در این زمینه تلاش می کردند، راه های مختلفی را برای اینکه افکار عمومی را به مواد این لایحه جلب کنند، امتحان کردند. از جمله این راه ها حضور در مجلس و صحبت و گفتگو با نمایندگان مجلس بود.
میزبان شما در مجلس چه کسی بود؟
آقایی به نام تجریدی، از اعضای کمییسون قضایی مجلس. ایشان به ما وقت دادند و ما در خدمت ایشان بودیم. سرکار خانم عبادی، خانم بهبهانی، خام رخشان بنی اعتماد و بسیاری دیگر از فعالان زن، امروز در اتاق آقای تجریدی جمع شدند و درباره این لایحه به طور مفصل صحبت کردند. خود آقای تجریدی انتقادات زیادی به این لایحه داشتند و از فعالان جنبش زنان و ماهایی هم که آن جا بودیم، خواستند نظرات اصلاحی خودمان را برای کمیسیون قضایی مجلس ارسال کنیم.
شما بحثی درباره اصلاحیه های این لایحه یا حتی لایحه ای جدید داشته اید که به مجلس ارائه دهید؟
امروز خانم های حقوقدان، مادران صلح، خانم های کمپین و… نظرات اصلاحی خودشان را ارائه کردند. یعنی مدون و مکتوب داشتند و به کمیسیون قضایی مجلس ارایه دادند. بسیار هم مشتاق هستند که این تعامل برقرار باشد. روی کلمه تعامل تاکید می کنم. اگر دولت رفتار تقابلی با زنان را کنار بگذارد و به آن ها اعتماد داشته باشد، می تواند مطمئن باشد که همواره فعالان جنبش زنان خواستار تعامل و گفتگو با دولت و حاکمیت هستند. همه روش هایی هم که در این سال ها در پیش گرفتند نشان دهنده عزم آنها بر تعامل و روش های اصلاح طلبانه و صلح جویانه است.اما همواره عدم اعتماد از سوی دولت بوده است. به همین دلیل من فکر می کنم این مساله می تواند ادامه داشته باشد. برای من جالب بود که کمیسیون قضایی مجلس چنین برخورد جالبی داشت و اجازه داد فعالان جنبش زنان در مجلس حضور پیدا کنند و نظرات خودشان را درباره لایحه حمایت از خانواده مطرح کنند.
اعضای کمیسیون قضایی در دفاع از لایحه صحبت نکردند؟
یکی از مسایل مهمی که مطرح شد این بود که این لایحه از شرع گرفته شده است. در آن جا هم پاسخ خانم ها این بود که اسلام این قدرت را دارد که خودش را با مسایل روز هماهنگ کند. آقای تجریدی هم ضمن تایید این مساله، ساز و کار مجمع تشخیص مصلحت نظام و مسایلی مثل برابری دیه را از مصادیق این امر دانستند.
این نوع برخورد با مسایل، شاید از معدود دفعاتی بود که توسط فعالان جنبش زنان امتحان شد. فکرمی کنید امکان ادامه چنین راه هایی باز هم وجود دارد؟
این نوع برخورد فعالان جنبش زنان با مسایل زنان و مسایل حقوقی زنان در ایران برخورد بسیار درستی است. زیرا ما وقتی به مجلس می رویم و از مجلس یا دولت می خواهیم که قوانینی به نفع زنان تصویب کند، یعنی فعالان جنبش زنان در ایران خواهان این هستند که مسایل زنان در خود کشور ایران حل شود. بنابراین حتی خانم هایی که به این نمایندگان رای ندادند، اصل را بر گفتگو و گفتمان انتقادی با قوای مقننه و مجریه گذاشته اند. این باعث می شود که یک رابطه همراه با اعتماد بین زنان و مجلس و دولت به وجود بیاید. وجود چنین رابطه اعتمادآمیزی، به نظر من، می تواند به حل بسیاری از مسایل کمک کند. یعنی باعث می شود نه دشمنان مردم بتوانند از این جنبش ها سواستفاده کنند، نه فعالان این جنبش ها اجازه سواستفاده را می دهند و هم اینکه حاکمیت نمی تواند زنان و فعالان جنبش زنان را متهم به براندازی کند.