چند روز بعد از آن که چند سایت خبری اصولگرا با پوشش گزارش های مربوط به همیاری عده ای از جوانان تهران با کودکان کار واکنش مثبتی به این اتفاق نشان داده بودند، روزنامه رسالت در انتقاد تندی این مسئله را “سناریوی جدید دشمن در راستای جنگ نرم” عنوان کرد.
به نوشته این روزنامه ارگان جناح راست سنتی و بازار، قرارهایی که جوانان ایرانی از طریق فیس بوک و دیگر شبکه های اجتماعی با یکدیگر می گذارند، بیش از آنکه یک حرکت “خودانگیخته اجتماعی” باشد از جانب “اتاق فرمان جنگ نرم” علیه نظام هدایت می شود.
رسالت در مقاله ای که آن را در صفحه اول خود منتشر کرده افزود که قرارهای فیس بوکی با اتخاذ “یک ژست خیرخواهانه و به ظاهر قانونمدار” وارد مرحله تازه ای شده است.
گروهی از جوانان تهرانی که بر اساس گزارش ها تعدادشان بین 100 تا 150 نفر بود، روز پنجشنبه 20 مرداد ماه با هماهنگی در فیس بوک، به محدوده پل پارک وی از مناطق شمالی پایتخت رفتند و به حرکتی نمادین دست زدند. آنان به مدت دوساعت به شیشه پاک‌کنی، دود کردن اسفند و فروش آدامس پرداختند که به طور معمول برخی کودکان کار این منطقه به آن مشغولند.
آنها در این مدت با مردم و رانندگان خودروها صحبت کردند و شرایط بغرنج معیشتی کودکانی که ناچار هستند برای گذران زندگیشان به کارهای خیابانی روی بیاورند را برای آنها توضیح دادند.
این افراد که خود را “همیار کودکان کار” نام نهاده بودند، درآمد چند ساعت شیشه پاک کنی و آدامس فروشی خود را به سازمان های غیر دولتی حامی کودکان خیابانی و کار اهدا کردند.
هراس حکومت از شبکه های اجتماعی
این حرکت با موجی از واکنش های مثبت و تحسین برانگیز در رسانه های مستقل، شبکه های اجتماعی، کاربران اینترنتی و حتی برخی سایت های خبری نزدیک به حکومت مواجه شد.
به عنوان مثال سایت خبری “جهان” که زیر نظر علیرضا زاکانی، نماینده اصولگرای تهران و از مقامات امنیتی فعالیت می کند، بر خلاف قرارهای فیس بوکی قبلی جوانان تهرانی، دختران و پسران حامی کودکان کار را “جوانان نیکوکار” عنوان کرد که هدفشان “اصلاح نگاه مردم نسبت به کودکان کار” بود.
با وجود این با گذشت چند روز از این اتفاق، واکنش منفی رسانه های نزدیک به حکومت آغاز شد.
روزنامه رسالت با اشاره به سخنان وزیر اطلاعات علیه شبکه های اجتماعی اینترنتی نوشت که قرارهایی که جوانان در فیس بوک می گذارند، مانند “سایر توطئه های دشمنان انقلاب اسلامی مار خوش خط و خالی است که مرتب رنگ عوض می کند تا به دام مارگیر نیفتد.”
حیدر مصلحی، وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی اوایل مرداد با بیان اینکه “غائله فتنه 88 فقط با کار امنیتی و اطلاعاتی ختم نمی‌شود بلکه کارهای فرهنگی نیز باید در این زمینه انجام شود” گفته بود: “استکبار برای سال جاری طراحی‌های جدیدی را در حوزه شبکه‌های اجتماعی انجام داده است.”
او با هشدار درباره آنچه “جنگ نرم دشمن” عنوان کرد، افزوده بود که “فضای مجازی و اینترنت مهمترین فضا برای جنگ نرم است.”
وزیر اطلاعات با اعلام آمادگی این وزارتخانه برای برخورد با نفوذ شبکه های اجتماعی در میان جوانان و نوجوانان گفته بود که برای مقابله با این مسئله “می‌طلبد که اقدامات مناسبی انجام شود.”
همزمان سایت “تعامل” یکی از سایت های دیگر وابسته به جریان حاکم در ایران هم با انتقاد شدید از کمک چند ساعته تعدادی از جوانان تهران به کودکان کار، این اتفاق را با مشابه برنامه های آب بازی و خز بازی که طی هفته های گذشته در این شهر برگزار شد دانست و نوشت: “اینگونه ساماندهی حرکت های اجتماعی آزمونی برای سنجش توان فراخوانی برای فعالیت های سیاسی است.”
واکنش همیاران کودکان کار: احساس شرمساری نمی‌کنید؟
این در حالی است که حامیان کودکان کار در واکنش به موج اتهامی رسانه های حکومتی یا نزدیک به حکومت، طی بیانیه ای اقدام خود را “خیرخواهانه و انسان‌دوستانه” نامیدند و از آن دفاع کردند.
این جوانان در این بیانیه که آن را نیز در فیس بوک منتشر کردند، خطاب به این رسانه‌ها نوشته اند: “اگر وجدان‌های خواب‌آلوده‌تان با تهمت زدن به عده‌ای جوان تسکین می‌یابد، ما را هراسی نیست. ولی کاش اگر در برابر تلاش خالصانه این جوانان احساس شرمساری نمی‌کنید، در خلوت خود اندکی بیندیشید شاید پیش خدای خود از این همه اکاذیب و تهمت شرمسار شدید.”
آنها گفته اند که “در این میانه دل های مریضی بودند و هستند که حتی از دود اسفند هم بوی توطئه استشمام می کنند و ناجوانمردانه و مطمئنا بی هیچ آگاهی، انگ حرکت سیاسی به این تلاش مخلصانه و بی ریا چسباندند”.
در این بیانیه با تشریح انگیزه جوانان از طرح ابتکاری پاک کردن شیشه خودروها برای حمایت از کودکان کار، تاکید شده که این حرکت “خودجوش و بی‌هیچ وابستگی، هماهنگی یا حمایت انجمن، گروه، تشکل، نهاد و یا سازمان دولتی و غیردولتی” بوده است.
همیاران کودکان کار سپس با طرح این پرسش که “بی‌تفاوتی مردم در قبال مشکلات اجتماعی منافع چه کسانی را تامین می‌کند که از چنین حرکات مسالمت‌آمیزی برآشفته و خواستار برخورد با آن می‌شوند؟” افزوده شده که “ بی‌تردید در جامعه‌ای سالم این دست تحرکات اجتماعی را قدر می‌نهند و گسترش می‌دهند، چه، نشانه پویایی و دغدغه آن برای رفع مشکلات است.”
در این بیانیه با اشاره به وظیفه دولت و دیگر نهادهای حکومتی برای حل مشکلات اجتماعی مانند کودکان خیابانی، آمده است: “حال که در هنگامه بی‌تفاوتی دستگاه‌های عریض و طویل دولت و محدودیت‌های نهادهای غیردولتی، جوانانی از همین اب و خاک با اتکا بر روابط اجتماعی و دوستانه خود چنین حرکتی را سامان می‌دهند، مستحق انگ خوردن و توطئه‌گر نامیده شدن هستند یا تشویق؟”
معضلی به نام شبکه‌های اجتماعی
روز جمعه هفتم مرداد٬ پارک آب و آتش تهران شاهد حضور تعداد زیادی از جوانان با تفنگ‌های آب‌پاش بود که به روی هم آب گشودند و در یک پارک دیگر٬ پارک پردیسان٬ با تیپ‌های از مد افتاده و مربوط به سال‌های گذشته با عنوان “خز بازی” دور هم جمع شدند.
این تجمعات خشم رسانه های حکومتی و مسئولان قضایی و امنیتی را به دنبال داشت تا جایی که بسیاری از این جوانان توسط نیروی انتظامی دستگیر شدند و حتی اعترافات آنها هم از تلویزیون دولتی پخش شد.
هر دوی این قرارها در صفحات فیس بوکی که جوانان تهرانی در آنها عضو هستند، هماهنگ شده بودند.
شبکه های اجتماعی مانند فیس بوک، توییتر، فرندفید و سایت هایی مانند یوتیوب و بالاترین در دو سال گذشته به یکی از معضلات اساسی پیش روی حکومت جمهوری اسلامی برای برخورد با فضای اطلاع رسانی و هماهنگی در ایران تبدیل شده اند.
دولت ایران تمام این وبسایت ها را فیلتر کرده و با وضع قوانین دشوار و مجازات های سخت با آنها و کاربرانشان مقابله می کند.
در جریان اعتراضات عمومی پس از انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری که برای ماه ها ادامه داشت و علیرغم دشوار بودن دسترسی، معترضان از آنها برای هماهنگی تجمعات و تظاهرات استفاده می کردند.
این موارد باعث شد تا مسئولان حکومتی خواستار شدت عمل با کاربران شبکه های مجازی اینترنتی بشوند و بر میزان برخوردهای امنیتی با آنها اضافه کنند.
این در حالی است که طبق آمارهای بین المللی و حتی داخلی، جوانان ایرانی علیرغم محدودیت های گسترده امنیتی و تکنولوژی از بزرگترین جوامع کاربر اینترنت و شبکه های اجتماعی در جهان هستند که توانسته اند زبان پارسی را به یکی از چهار زبان برتر بین المللی در اینترنت مبدل کنند.
