اسکات پترسون
لحن گفتار تهران و واشنگتن مانند همیشه خصومت آمیز است. در همین هفته بود که یک فرمانده ایرانی گفت تجاوز به ایران آغازگر “جنگ جهانی” خواهد بود، و سناتور باراک اوباما- نامزد ریاست جمهوری از حزب دموکرات- نیز وعده داد درصورت پیروزی در انتخابات به ایران اجازه نخواهد داد اسرائیل را تحت فشار قرار بدهد.
با همه این ها اگر پشت پرده آنچه از سوی آمریکا و ایران به طور علنی ابراز می شود را نگاه کنیم، معلوم می شود علیرغم اختلاف بر سر بسیاری مسائل، هر دو کشور مشغول برداشتن قدم های بزرگی به سوی برقراری گفتگوهستند.
صادق خرازی سفیر سابق ایران در فرانسه می گوید: “آمریکا هیچ چاره ای جز گفتگو با ایران” برای حل بحران در عراق، لبنان و روند صلح خاورمیانه و نیز مناقشه هسته ای ندارد.
خرازی می افزاید: “اما آنها گفتگو را بدون پرداخت هزینه می خواهند. چرا آمریکا از یک طرف لحن مثبتی دارد، اما از طرف دیگر این همه تحریم علیه ایران اعمال می کند؟ این یک استاندارد دوگانه است، پس در طرف ایران هم هیچ اعتمادی وجود ندارد.“
در طرف آمریکا هم که به برنامه انرژی هسته ای ایران به دیده پوششی برای برنامه تسلیحات هسته ای نگاه می کند و این کشور را متهم به پشتیبانی از شبه نظامیان شیعه عراقی می کند، اعتمادی نیست.
”علائم” بیشماری که از سوی طرفین ارسال می شود، در داخل با سوء تعبیر یا به عنوان دلیل “ضعف” مورد حمله قرار می گیرند. احتمالات موجود نیز به دلیل انتخابات ریاست جمهوری ژوئن 2009 در آمریکا، مصادف با زمانی که احمدی نژاد تندرو هم خود را برای دور بعدی ریاست جمهوری آماده می کند، دچار پیچیدگی شده است.
دولت بوش از زمزمه های مربوط به “تغییر رژیم” و تهدید به حمله نظامی دست برداشته و حتی از ایده بازگشائی دفتر حفاظت منافع آن کشور با استقرار دیپلمات های آمریکائی در تهران برای اولین بار پس از بحران گروگانگیری سالهای 1979 تا 1980 سخن به میان آورده است. از سوی دیگر، ویلیام برنز دیپلمات ارشد آمریکائی نیز در ماه ژوئیه از سوی آن کشور برای شنیدن پاسخ ایران به بسته پیشنهادی غرب در ازای تعلیق غنی سازی اورانیوم در نشست ژنو شرکت کرده بود.
امروز هر دو طرف احساس می کنند قادر به گفتگو از موضع قدرت هستند: نفوذ منطقه ای ایران از زمان سرنگونی صدام حسین و طالبان توسط آمریکا در همسایگی آن کشور گسترش یافته است. آمریکا هم به خاطر برخی دستاوردهای مثبت در عراق برای اولین بار ظرف پنج سال گذشته در موضع قدرت است. اما هنوز شک و تردیدها بر جای خود باقی مانده اند.
سید محمد مرندی، رئیس دفتر مطالعات آمریکای شمالی در دانشگاه تهران، گفت: “من نمی توانم پیش بینی کنم اما در شرایط فعلی خیلی خوشبین نیستم. من فکر نمی کنم دولت فعلی در واشنگتن انگیزه لازم برای ایجاد تغییرات چشمگیر را داشته باشد، و فکر نمی کنم هیچکدام از نامزدهای ریاست جمهوری آمریکا هم این کار را در آینده بکنند.“
او گفت حتی تأسیس دفتر حفاظت منافع هم می تواند بر اساس سوء تعبیر باشد.
آقای مرندی گفت: “آمریکائی ها فکر می کنند - و این شرم آور است- که به کمک دیپلمات ها ایران را بی ثبات خواهند کرد. چیزی که آنها متوجه نمی شوند این است که ایران از هر کدام از متحدان آمریکا در منطقه باثبات تر است. هیچ دلیلی وجود ندارد که شک کنیم این کشور 30، 40 و یا 50 سال دیگر باقی خواهد ماند.“
اعتبار محافظه کارانه احمدی نژاد نسبت به هر کدام از رئیس جمهوری های قبلی از زمان انقلاب سال 1357 تا کنون، به او امکان انجام اقدامات بیشتری را برای نزدیکی به آمریکا داده است. محمد خاتمی رئیس جمهور لیبرال پیش از او از “گفتگوی تمدن ها” و “مردم بزرگ آمریکا” سخن گفته بود. اما جلوی آن تلاش ها از سوی مخالفان محافظه کار گرفته شده بود.
احمدی نژاد نامه ای را برای جورج بوش- و یکی هم برای مردم آمریکا- نوشت و سال گذشته در نیویورک اعلام کرد آمریکائی ها می توانند “دوستان خوبی” برای ایرانی ها باشند. ضمناً او درباره اداره دفتر منافع آمریکا در تهران توسط دیپلمات های آمریکائی، لحن تأیید آمیزی را از خود نشان داده است.
قرار است احمدی نژاد چند وقت دیگر در همین ماه مجدداً به نیویورک سفر و در سازمان ملل سخنرانی کند. او علاوه بر سخنان ضد صهیونیستی، از آمریکا هم خواهد خواست تا “رویکرد خود را به کشورها تغییر دهد” و به ایران “احترام” بگذارد.
هرچند تلاش های آقای خاتمی برای نزدیکی به غرب از سوی تندروها به عنوان خیانت به انقلاب محکوم شده بود، اما در حسن نیت احمدی نژاد هیچ تردیدی وجود ندارد. یک کارشناس در تهران که نخواست نامش فاش شود، گفت: “آنها اکنون به احمدی نژاد اعتماد دارند، سپاه پاسداران به او اعتماد دارد، پس دیگر از این نمی ترسند که ممکن است کشور را قربانی کند یا مصالحه ای ترتیب دهد.“
او گفت: “احمدی نژاد مصمم به برقراری نوعی ارتباط میان ایران و آمریکا است. او این موضوع را برای آینده ایران کلیدی می داند.“
وی اضافه کرد: “آشتی با آمریکا از فشارها بر روی رژیم کم می کند. این باشکوه ترین دستاویز تبلیغاتی خواهد بود، زیرا این مسأله مانند یک تخم مرغ طلا است.“
همه امیدها از کنار رفتن خودبخودی احمدی نژاد به خاطر وضعیت اسفناک اقتصادی ایران، با پشتیبانی های هفته گذشته رهبر ایران از وی نقش بر آب شده است.
آیت الله سید علی خامنه ای به رئیس جمهور و کابینه او گفت: “فکر نکنید امسال سال آخر شما به عنوان مسؤول دولت است. تصور کنید امسال به همراه چهار سال دیگر تحت مدیریت شماست و بر این اساس برنامه ریزی کنید.“
منبع: کریستین ساینس مانیتور- 2 سپتامبر