هیچکس در رسانه های ایران صدای اعتراض پرستاران را نشنید. نوعی توافق اعلام نشده میان همه جناح ها بر سر نادیده گرفتن این اعتراض ها در هفته های گذشته در جریان بود. در هماهنگی نادر میان دولت روحانی و مجلس، هر دو طرف پرستاران را به صبر و تحمل فراخواندند. وزیر بهداشت نه فقط تعداد پرستاران روز یکشنبه در برابر ریاست جمهوری را از چند صد نفر به ۱۰۰ نفر تقلیل داد بلکه گفت تجمع صد نفر تجمع محسوب می نمی شود. اما این هماهنگی میان دو جناحِ همیشه در حال مجادله از کجا آمده است؟ چند روز پیش از اعتراض پرستاران، وزارت بهداشت در اقدامی که آشکارا سرکوب امنیتی است، سخنگوی صنفی پرستاران را از شغل خود در دانشگاهی در تهران برکنار کرد؛ اقدامی که خشم پرستاران معترض را برانگیخت.
اجرای طرح تحول سلامت که یکی از محورهای اصلی گزارش عملکرد یک ساله دولت روحانی بوده است، بار دیگر اعتراض ۸ ساله پرستاران را برانگیخت، اما فقط پرستاران نیستند که به عملکرد وزارت بهداشت معترضند. در هفته های گذشته پزشکان عمومی نیز به برنامه های اجرا شده توسط وزارت بهداشت اعتراض داشته اند. پرستاران به اجرا نشدن قانون تعرفه های پرستاری اعتراض دارند که ۷ سال پیش تصویب شده و قرار است میزان دستمزد آنان را افزایش دهد. حالا پرستاران می گویند وزارت بهداشت در هفت سال گذشته به بهانه نداشتن بودجه از اجرای قانون تعرفه های پرستاران خودداری کرده است اما اکنون که اعتباری ۱۰ هزار میلیارد تومانی در اختیار دارد چرا از اجرای این قانون سرباز می زند. و پزشکان عمومی می گویند طرح تحول سلامت به گونه ای انجام شده که بهره های آن فقط به پزشکان متخصص می رسد و پزشکان عمومی که بار اصلی اجرای طرح تحول سلامت را بر عهده دارند و از دستمزدهای پایین برخوردارند، هیچ بهره ای از اجرای طرح نبرده اند. اما طرح تحول سلامت چیست و چرا چنین مناقشه برانگیز شده است؟
طرح تحول سلامت از طرح های وزارت بهداشت در دوره لنکرانی، وزیر بهداشت دولت نخست محمود احمدی نژاد، بود که قرار بود بر اساس آن تصمیم گیری در باره بهداشت افراد بر عهده «پزشک خانواده» باشد. آقای لنکرانی گفته وزارت بهداشت این طرح را بر اساس سیستم بهداشتی بریتانیا تنظیم کرده است. بر اساس این طرح هر فردی به پزشک خانواده خود مراجعه می کند و اوست که در صورت کافی نبودن مراحل درمان نزد پزشک عمومی، فرد را به مراکز درمانی بزرگ تر و تخصصی معرفی می کند. در این طرح مراکز درمانی دولتی کار مداوا را به طور رایگان یا با درصد فرانشیز( مبلغ پرداختی توسط بیمار) اندک انجام می دهند و یا اگر بیمار توانایی مالی دارد به مراکز درمانی خصوصی مراجعه می کند.
این طرح در زمان دولت احمدی نژاد با اضافاتی مانند تفکیک پزشک زن و مرد برای بیمار زن و مرد و مانند آن همراه بود. نخستین اعتراض وزیر بهداشت دولت روحانی، وقتی بر سر کار آمد، این بود که این قانون بدون در نظر گرفتن امکان اجرایی تصویب شده است. اما به هر حال دولت روحانی با انجام تغییراتی این طرح را در سه مرحله و طی شش ماه از اردیبهشت ماه ۹۳ به اجرا در آورد. وزارت بهداشت گفته است که در اجرای این طرح هزینه دریافتی از بیماران در بیمارستان های دولتی و دانشگاهی را در دو مرحله، به ۶ درصد حق العلاج در شهرها و ۳ درصد برای روستاییان کاهش داده است. مابقی هزینه حق العلاج ( و نه هزینه های تجهیزات و اموری مانند عکسبرداری) را بیمه های پایه، شامل سازمان تامین اجتماعی و سازمان بیمه سلامت و سازمان بیمه نیروهای مسلح می پردازند. این تغییر با افزایش تعرفه های حق الزحمه پزشکان متخصص از ۴۰ درصد تا سیصد درصد همراه بوده است. همچنین میزان تجهیزات بیمارستان های دولتی و دانشگاه ها افزایش یافته و یا قرار است افزایش یابد. وزارت بهداشت گفته است بر اساس نظرخواهی که کرده بیش از ۷۰ درصد مردم از اجرای طرح تحول سلامت راضی هستند. در این طرح بخش هایی مانند واحدهای زایمان طبیعی افزایش یافته و به طور رایگان انجام می گیرد.
در این نکته کمتر تردیدی هست که وزارت بهداشت یکی از موفق ترین بخش های دولت روحانی بوده است. در این هم تردیدی نیست که طرح تحول سلامت تا حدی اوضاع را در بیمارستان های دولتی بهتر کرده است. اما نحوه اجرای طرح سلامت به گونه ای بوده که اطلاعات اندکی در باره نحوه هزینه کردن ۱۱ هزار میلیارد تومانی منتشر شده که به گفته حمید انصاری، معاون پارلمانی، به اجرای این طرح اختصاص داده شده است. در این طرح بخش عمده هزینه در اختیار سازمان های بیمه دولتی قرار گرفته، که زیر نظر سازمان تامین اجتماعی و وزارت بهداشت (سازمان بیمه سلامت) قرار دارند. همچنین بخش دیگری صرف خرید و تامین تجهیزاتی شده که در اختیار بیمارستان های دولتی قرار گرفته شده است. به تعبیر دیگر، اعتباری که از محل حذف یارانه های سوخت و یک درصد درآمدهای مالیاتی تامین شده و در اختیار وزارت بهداشت و وزارت کار و رفاه اجتماعی قرار گرفته است، صرف بخش های دولتی یا بخش تجهیزاتی بهداشت شده که متنفذترین بخش بهداشت در کشور بوده اند. و این همان نکته ای است که نزدیک به دویست هزار نفر از پرستاران و پزشکان عمومی را که محروم ترین بخش شبکه بهداشت کشور هستند ناراضی کرده است. پرستاران و پزشکان عمومی می گویند با توجه به این که امکان تداوم تامین چنین اعتبار هنگفتی اندک است، چرا محروم ترین اقشار شبکه بهداشت کشور باید از این اعتبار محروم باشند؟
پزشکان ذینفوذ در وزارت بهداشت و مجلس و الیت سیاسی کشور عملا این اعتبار ۱۱ هزار میلیاردی را با همکاری بخش هایی مانند سازمان تامین اجتماعی که به برکت حضور چهره ای مانند علی ربیعی، وزیر کار، از نفوذ در بخش های امنیتی برخوردار است به گونه ای هزینه کرده اند که در درجه اول منافع آنان را تامین کند. این گروه با در اختیار داشتن امکان پروپاگاندا و تبلیغات دولتی آنچنان فضای رسانه ای را در اختیار گرفته اند که برای گروه هایی مانند پرستاران هیچ راهی به جز تجمع در برابر ریاست جمهوری نمانده است.
متاسفانه روزنامه نگاران و رسانه های کشور آنچنان در محدودیت و فشار سانسور قرار دارند که از توجه کافی به ابعاد اجتماعی و پیامدهای واقعی طرح سلامت و پرداختن به دورنمای مسیری بازمانده اند که وزارت بهداشت در عمل دنبال می کند. این نمونه ای است از فرآیند تدریجی فاصله گرفتن دولت روحانی از شفافیت و اطلاع رسانی صادقانه که متاسفانه هواداران دولت به آن بی توجه هستند.