کریستف فون مارشال
شرایط برای ولادیمیر پوتین و حسن روحانی سخت شده. درآمد اصلی روسیه و ایران از طریق صادرات نفت به دست می آید و بودجه این دو کشور به قیمت نفت بستگی دارد. روسیه قبل از اعمال تحریم ها بخاطر جنگ اوکراین نیاز داشت که نفت را بشکه ای ۱۰۰ دلار به فروش رساند تا در گردش بودجه کشورش ایجاد افزایش کند. ایران حتی به بشکه ای ۱۴۰ دلار نیاز دارد تا بتواند شرایط خود را بهبود بخشد. در ماه ژوئن، قیمت هر بشکه ۱۱۲ دلار بود و این برای گرداندن چرخ دستگاه نظامی پوتین بسیار رضایت بخش بود. این درحالی است که قیمت هر بشکه نفت اکنون به زیر ۸۰ دلار رسیده.
سازمان اوپک، به عنوان سازمان دولت های صادرکننده نفت، در آخرین اجلاس خود که روز پنج شنبه در وین برگزار شد، گامی دراین راستا برنداشت.
تهدیدی برای نظام های خودکامه
آنچه امروز در بازارهای نفتی روی می دهد، یک فرضیه طولانی مدت را در این رابطه مطرح می کند. نفت همواره به عنوان عامل مهمی در ایجاد جنگ شناخته شده و سازمان اوپک و کشورهای صنعتی غربی اضطراب ها و نگرانی هایی را دراین خصوص ایجاد کرده اند. نفت باعث ثبات حکومت های دیکتاتوری می شود و آنها تا زمانی که با استفاده از درآمدهای نفتی، شهروندان خود را در حد مصرف کننده نگاه داشته اند، از تن دادن به دموکراسی و قانونمندی طفره خواهند رفت. درحال حاضر کاهش قیمت نفت به مانند اهرمی است که حداقل به شکلی موقت باعث کاهش رویارویی ها شده. پوتین دیگر درآمد سابق را که طی سال ها برای مدرن سازی ارتش خود و طی ماه های اخیر نیز برای مسلح کردن جدایی طلبان در شرق اوکراین مصرف کرده بود، دراختیار ندارد.
برای ایران، شرایط سخت تر است و دور زدن تحریم های غربی مشکل تر شده. شاید حکومت های خودکامه [آنگولا، ایران، روسیه، ونزوئلا] در دراز مدت سرنگون شوند، زیرا دیگر نخواهند توانست با درآمدهای حاصل از فروش نفت جوامع خود را در صلح و آرامش نگاه دارند.
چرا قیمت نفت تا این حد سقوط کرد؟ دلایل اقتصادی و اقدامات سیاسی باعث این کاهش بوده. تقاضا چندان بالا نیست. شش سال پس از بحران مالی جهانی، اقتصاد جهان هنوز به نرخ دوران رشد قبل از بحران نرسیده. قبل از سال ۲۰۰۸ اشتها برای انرژی ازسوی چین و برخی کشورهای درحال توسعه بالا بود و این هراس وجود داشت که شاید قیمت نفت به ۱۴۰ تا ۲۰۰ دلار نیز برسد. درنتیجه، بسیاری از صنایع در زمینه شیوه های تولید انرژی سرمایه گذاری کردند و مشوق های بسیاری نیز ازسوی دولت ها برای اکتشاف ذخایر جدید انرژی ارائه گردید. رشد روزافزون در عملیات اکتشافی در کانادا و ایالات متحده باعث شد تا بازار نفت به شکلی غیرمستقیم متحول گردد. با توجه به شرایط زمین شناختی ذخایر نفتی، شکستن لایه های سنگی زمین برای انجام اکتشاف بسیار پرهزینه است و این درصورتی توجیه اقتصادی دارد که هر بشکه نفت بیش از ۱۰۰ دلار به فروش برسد. با توجه به کشف ذخایر بزرگ، اگر قیمت نفت دیگر به مانند سال ۲۰۰۸ سریع و تا آن میزان افزایش نیابد، حداقل می توان کاری کرد که هر بشکه نفت کمتر از ۱۰۰ دلار نیز به فروش نرسد.
این تحولات اساسی در عرضه و تقاضای نفت این امکان را برای تولیدکنندگان بزرگ به وجود آورده که حتی در دراز مدت نیز با قیمت پایین نفت در امور ژئوپلیتیکی مداخله کنند. ایالات متحده با تولید ۱۲ میلیون بشکه در روز به اولین تولید کننده نفت تبدیل شده و از این حیث، قبل از روسیه [۱۱ میلیون بشکه] و عربستان سعودی [۹/۵ میلیون بشکه] قرار می گیرد. با این حال، کاهش قیمت نفت را باید در عملکرد سعودی ها جستجو کرد. درواقع آنها تولید نفت را کاهش نداده اند تا قیمت آن افزایش یابد، چرا که نفت ارزان باعث خواهد شد تا رقیب این کشور، ایران، در شرایط سختی قرار گیرد. نفت مدت ها به عنوان عاملی در ایجاد جنگ و رویارویی شناخته می شد، ولی امروز به عنوان مانعی در برابر پیکارجویان پوتین قرار گرفته است.
منبع: تاگس اشپیگل، ۲۷ نوامبر
