دانیل دامبی و نجمه بزرگمهر
ایران سیستم حکومتی سکولار ترکیه را الگویی نامناسب برای کشورهای عربی معرفی کرد؛ این آخرین نمونه از رشد تنش میان دو کشوراست.
علی اکبر ولایتی، مشاور ارشد آیت الله خامنه ای، رهبر ایران، در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت الگوی “اسلام سکولار” ترکیه نسخه ای از دموکراسی لیبرال غربی است و برای کشورهایی که او آنها را نمونه های “بیداری اسلامی نامید” نامناسب است.
بر خلاف این ادعا، رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه در سفری به تونس و مصر، از نهادهای سکولار کشورش به عنوان نمونه ای که امکان برقراری نظامی محافظه کار را نیز فراهم می کند نام برد.
رقابت میان این دو کشور بر اثر پاره ای از رویدادها، از جمله موافقت آنکارا با استقرار سیستم های دفاع موشکی ناتو در این کشور، آینده بشار اسد در سوریه و مسیر حرکت بهار عربی، تشدید شده است.
هر دو کشور از نظر اقتصادی به یکدیگر وابسته هستند و هر دو با همسایگان پر مساله روبرو هستند و سعی دارند تنش در روابط خود را به حداقل برسانند. با این وجود شکاف ها بیشترو عمیق تر می شود؛ بخصوص در زمینه نقش آن دو در تحولات منطقه.
این تنش تقریبا از 18 ماه پیش آغاز شد که ترکیه، با حرکتی مستقل از متحدان غربی، راه حلی برای مساله هسته ای ایران پیشنهاد کرد و کوشید نقش میانجی را در این میان بازی کند.
یک مقام ترکیه ای به فاینانشیال تایمز گفته است که “ایران در هر حال از اسد دفاع می کند…آنها [ایرانی ها] از سیستم دفاع موشکی ناخشنود هستند. آنها همچنین از درگیری ما در عراق و سوریه هم خشنود نیستند.”
او افزوده هرچند رقابت میان دو کشور کمتر به صورت آشکار بیان شده است “ولی همیشه وجود داشته است.”
ترکیه ماه ها پیش با رژیم اسد قطع رابطه کرده و این رژیم را به دلیل سرکوب مخالفان مورد انتقاد قرار داده بود و اکنون نیز حرکتی بین المللی برای سرنگونی او را به جلو می راند. لیکن از دست دادن متحد اصلی منطقه ای ایران برای تهران یک عقب نشینی جدی است و نه فقط به دلیل امکانی است که سوریه برای تماس ایران با حزب الله لبنان فراهم می آورد بلکه تنش میان آنکارا و تهران معنای منطقه ای وسیع تری دارد. اظهارات ولایتی دو روز بعد از آن مطرح می شود که حسین ابراهیمی، نماینده مجلس ایران، به عنوان دومین مقام رسمی ایران ظرف دو هفته اخیر، اعلام کرد اگر ایران مورد حمله قرار گیرد اولین هدفی که به آن حمله خواهد کرد پایگاه مالاتیا در ترکیه است.
مقامات بلند پایه ایران به همتایان ترکیه ای خود گفته اند این اظهارات را جدی نگیرند ولی ایران خشم خود را از ایجاد این پایگاه ها در ترکیه پنهان نکرده است.
مقامات ترکیه گفته اند که برنامه ناتو بطور اخص تهران را هدف نمی گیرد ـ- نام ایران پس از تلاش های ترکیه از فهرست اهداف این برنامه خارج شد ـ- و ناتو اطلاعات این پایگاه را در اختیار اسرائیل قرار نخواهد داد. ولی از زمانی که آمریکا گفته این اطلاعات را به اشتراک می گذارد، آنکارا دیگر نتوانسته است اعتماد ایران را جلب کند.
دو کشور همچنین درعراق هم در رقابت هستند؛ سال گذشته ترکیه از نخست وزیری ایاد علاوی، یک سیاستمدار شیعه سکولار حمایت کرد ولی این پست در نهایت نصیب نوری المالکی شد که مورد حمایت ایران است.
این هفته آقای المالکی به وال استریت ژورنال گفته است که بیش از ایران نگران نقش ترکیه در منطقه است. برخی ناظران نقش ایران را در حال افزایش درعراق و کاهش در سوریه می بینند.
یک مقام ترکیه ای گفته با خروج نیروهای آمریکا از عراق در پایان این ماه، نفوذ ایران در عراق بیشتر می شود، ولی در صورت سقوط اسد تنش میان ترکیه و ایران بازهم تشدید خواهد شد.
منبع: فایناشیال تایمز– 13 دسامبر 2011
