یاسمین منطقی
در حالیکه منابع دولتی عراق علت سفر نوری المالکی نخست وزیر این کشور به ایران را ارائه “شواهدی درباره همکاری ایران با شبه نظامیان شیعه عراق” ذکر کرده اند، مسئولین رسمی و خبرگزاری های دولتی در ایران ضمن سکوت در این زمینه از “مذاکرات چندجانبه به منظور گسترش روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بین ایران و عراق” و اعطای وام های میلیاردی به این کشورخبر می دهند.
نوری المالکی که برای دومین بار در سال جاری به ایران سفر کرده، در این مدت مواضع مختلفی اتخاذ کرده که مهم ترین آنها “آغاز گفتگو جهت رسیدن به یک پیمان بلندمدت از جمله در زمینه وضعیت نیروهای خارجی” با آمریکا و امضای تفاهم نامه ای در این زمینه بوده است. این تفاهم نامه که نوری المالکی وجرج بوش، رئیس جمهوری آمریکا در آخرین ماه های سال گذشته مسیحی آن را امضا کردند قرار است پایه های “همکاری و دوستی طولانی مدت بین دو کشور را که شامل سه محور سیاسی، اقتصادی و امنیتی می شود” فراهم آورد.
این “همکاری و دوستی طولانی مدت” در ایران و همچنین در میان برخی گروه های مسلمان عراقی به “استعمار غیررسمی عراق” توسط آمریکا تعبیر شده و نگرانی های فراوانی را، به ویژه در میان مسئولین جمهوری اسلامی برانگیخته است.به همین علت است که پیش از سفر مالکی به تهران، سخنگوی رسمی دولت عراق در گفت و گو با روزنامه الشرق الاوسط ضمن تاکید بر اینکه “نخست وزیر عراق در این سفر خواستار عدم دخالت کشورهای همسایه در امور داخلی آن خواهد شد” به این نکته نیز اشاره کرد که: “عراق در مقابل به ایران اطمینان می دهد که پایگاهی برای تجاوز به کشورهای همسایه خود نخواهد شد.“
به دنبال این سخنان اما برخی منابع دولتی در بغداد به صراحت از این “کشورهای همسایه” نام بردند و خبر دادند که ”آقای مالکی در این سفر شواهدی درباره همکاری ایران با شبه نظامیان شیعه ارائه خواهد کرد.”
تلویزیون عراقی الشرقیه هم اعلام کرد که المالکی در دیدار با آیت الله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی “برای اولین بار درباره نهادهای ایرانی حامی گروه های عراقی” صحبت خواهد کرد؛ آن هم در شرایطی که “برخی منابع از تسلیم شدن رهبران دو گروه شبه نظامی شیعه” خبر داده اند که بر اساس بیانیه ارتش آمریکا، یکی از آنها “در قاچاق تسلیحات ایرانی به عراق” دست داشته است.
جمهوری اسلامی و تفاهم نامه
امضای تفاهم نامه میان عراق و آمریکا با برخورد شدید مسئولین جمهوری اسلامی روبه رو شد. علی اکبر ولایتی، مشاور امور بین الملل رهبر جمهوری اسلامی ضمن سخنانی در قم تاکید کرد که اگر این قراردادامضا شود، “شرایط اسفباری بر منطقه و کشور عراق حاکم خواهد شد.“
احمد خاتمی خطیب جمعه تهران امضاکنندگان چنین قراردادی را “خائن” خواند وعلی لاریجانی، رئیس جدید مجلس شورای اسلامی در دیدار با معاون رئیس جمهور عراق ابراز نگرانی کرد که این توافق به “سیادت ملی عراق لطمه بزند”.
آیت الله جنتی، امضا این موافقتنامه را باعث “آمریکایی شدن حکومت عراق” دانست و به نقل از آیت الله سیستانی، مرجع شیعیان عراق، بخاطر گفتن این جمله که “تا من زنده هستم نمی‌گذارم این موافقتنامه عملی شود” تشکر کرد؛ آن هم در حالیکه از یک سو آیت الله سیستانی تاکنون در این مورد سکوت کرده و این خبر “کذب محض” خوانده شده و از سوی دیگرسفیر عراق در تهران در کنفرانسی خبری رسانه های ایران را به خاطر “ارائه تصویری نادرست” از گفتگوهای عراق با آمریکا مورد انتقاد قرار داده و آنها را متهم به دروغگویی کرد.
امتیاز گیری در تهران
در این شرایط است که بحث ها در مورد دادن امتیازات فراوان به عراق، از جمله اعطای وام های طویل المدت، به منظور جلوگیری از انعقاد این قرار داد امنیتی میان عراق و آمریکا بالا گرفته است. سخنگوی وزارت امور خارجه ایران هفته گذشته در پاسخ خبرنگاران در خصوص کمک 10 میلیارد دلاری جمهوری اسلامی به عراق با ابراز تردید در این مورد گفت که “فعلا اهدا کمک یک میلیارد دلاری به عراق قطعی شده است.“
محمد علی حسینی پرداخت چنین مبلغی را بخشی از مقدمات سفر نوری المالکی نخست وزیر عراق به ایران توصیف کرد و گفت: “مقدمات سفر در حال فراهم شدن است. روابط خوب و دوستانه دو کشور می طلبد که هرازگاهی شاهد سفر مقامات دو کشور در سطوح مختلف باشیم.“
این در حالی است که منوچهر متکی وزیر امور خارجه ایران روز 10 خرداد پس از شرکت در کنفرانس بین‌المللی بازسازی عراق در سوئد در کنفرانسی خبری اعلام کرده بود که: “ایران یک وام 10 میلیارد دلاری با بازپرداخت 40 ساله برای کمک به مردم عراق پرداخت می کند.”
به گفته وزیر خارجه جمهوری اسلامی توافقنامه اعطای این وام 10 میلیارد دلاری به عراق که باید ظرف 40 سال بازگردانده شود نیز به امضاء دو طرف ایرانی و عراقی رسیده است.
وی همان روز در اظهاراتی که از سوی رسانه های بین المللی و داخلی از جمله خبرگزاری ایسنا نیز منتشر شد، اضافه کرد: “ایران از اولین کشورهایی است که چنین تسهیلاتی را برای عراق قائل شده است، و این نشانه سیاست محوری تهران برای تقویت روابط اقتصادی با بغداد در بلندمدت است.“
وزیر خارجه جمهوری اسلامی در حاشیه کنفرانس بین المللی بازسازی عراق با اشاره به اینکه “اشغالگران اوضاع عراق را بدتر کرده اند” گفت: “ایران مشتاق است نقشی اساسی در بازسازی عراق انجام دهد.“
وی همچنین در سخنرانی خود در جمع وزرای خارجه سایر کشورهای شرکت کننده در این کنفرانس اظهار داشت: ”جمهوری اسلامی ایران در زمینه برطرف کردن نیازهای اقتصادی و معیشتی روزمره مردم عراق شامل تأمین سوخت، برق‌رسانی، کمک‌های بهداشتی و امدادی و نظایر آن تاکنون از هیچ کمکی دریغ نکرده‌است.”
خبر اهدای کمک 10 میلیارد دلاری به عراق به نقل از منوچهر متکی علاوه بر رسانه های خارجی درخبرگزاری های داخلی وروزنامه های همشهری، اطلاعات، دنیای اقتصاد و برخی دیگر از روزنامه ها نیز منتشر شد، اما رسانه های نزدیک به دولت محمود احمدی نژاد از انعکاس آن خوداری کردند.
این اولین بار نیست که جمهوری اسلامی کمک هایی میلیاردی به عراق و یا سایر کشورها و حتی گروه های مسلح یا غیر مسلح در خاورمیانه و سایر نقاط دنیا اختصاص می دهد.اما نکته این است که شدت و ابعاد کمک های میلیاردی به سایر کشورها از هنگام یک دست شدن حاکمیت در ایران، ابعاد گسترده تری یافته است.
در اردیبهشت ماه سال جاری خبرگزاری ایکنا به نقل از “سید علی میرانوری” مسئول امور فرهنگی و روابط بین‌الملل ستاد بازسازی عتبات عالیات خبر داد که ایران تنها در یک مورد برای گسترش اطراف حرم امام علی در شهر نجف 800 میلیارد تومان هزینه خواهد کرد.
وی گفت که این طرح از نخستین روزهای اسفندماه سال گذشته با همکاری دانشگاه شهید بهشتی و برخی از دانشگاه‌های دیگر آغاز شده و هم‌اکنون مراحل اجرایی کار را پشت سر می‌گذارد.
حال درست همزمان با سخنان جدیدعلی لاریجانی در مورد موقعیت “مثبت” استراتژیک جمهوری اسلامی در سطح منطقه و تاکید وی بر اینکه “ایران از نفوذ سیاسی خوبی در منطقه برخوردار است” وهمچنین اینکه “استراتژی جمهوری اسلامی از متانت خوبی برخوردار است و نگاه رهبران ایران به مسائل منطقه عمیق بود” آقای مالکی در تهران است تاامتیازهای لازم را بگیرد. امتیاز هایی که یک کشور “تحت اشغال” از کشوری که “نگاه رهبرانش به مسائل منطقه عمیق” است، می گیرد.