حمید احدی
با سکوت شهرداری تهران که به نظر می رسد از مخالفت قبلی خود دست شسته باشد دولت مناقصه ای یک و نیم میلیارددلاری را برای طرح و اجرای کارشناسی نشده مونوریل به همان شرکت آلمانی واگذار کرد که به گفته رییس جمهور به خاطر ناتمام گذاشتن نیروگاه بوشهر مستحق تنبیه است. این تصمیم از دید ناظران به توافق های سیاسی قبل از انتخابات مجلس بین دو شاخه جناح راست [احمدی نژاد و قالیباف] مربوط می شود که با وساطت صادق محصولی برای رسیدن به فهرستی مشترک به توافق رسیده اند.
در دو هفته گذشته مخالفت با طرح مونوریل به عهده اعضای اصلاح طلب شورای شهر تهران بود که هیچ گاه نیز از سوی شهرداری حمایت نشد. چنان خانم معصومه ابتکار در حمله تندی به اصرار وزارت کشور به ساخت مونوریل گفت اگر دولت خیلی به این وسیله لوکس علاقه مندست بهترست آن را بین ادارات و موسسات خود بکشد و شهر تهران را به عهده همان کسانی بگذارد که قانون متولی و مسوول شهر و مسائل ترافیکی آن شناخته است.
یک کارشناس سیاسی ابراز عقیده کرده است که تصمیم حساب شده چند فرمانده سابق سپاه که در مقام های اصلی وزارت کشور قرار گرفته اند برای دور زدن تمام گروه های کارشناسی تنها می تواند نشانه تصمیمی از بالا و در اثر نگرانی از احتمال پیروزی اصلاح طلبان در انتخابات اسفندماه باشد. ماه گذشته هم باقر قالیباف سردار سابق سپاه با تاکید بر همین مخالفت ها گفت که مونوریل یک کار لوکس است و دولت اگر قصد خدمت به شهر تهران را دارد اعتبار مترو را پرداخت کند، اما سکوت هفته های اخیر شهرداری همزمان با گفتگوهای سیاسی بر سر فهرست مشترک اصولگرایان به نظر ناظران بدون دلیل نیست.
به گفته این کارشناس رهبر جمهوری اسلامی یک بار دیگر هم در جریان مشابه این دخالت کرده است. در اوج منازعات دولت [خاتمی] و شهردار تهران [احمدی نژاد] که رییس جمهور فعلی اعلام داشته بود برای ساخت مونوریل منتظر اجازه دولت نمی ماند و با نظر شورای شهر تهران عمل می کند، روز هفدهم آذر ماه 82 رهبر جمهوری اسلامی در دیدار با مسوولان شهرداری تهران و اعضای شهر تهران که همان جا اولین تحسین ها از عملکرد مردمی و انقلابی شهردار تهران نشان داده شد به صراحت اعلام کرد شهرداری و شورای شهر تهران به عنوان مجموعه واحد مدیریت شهری، در انجام دادن وظایف خود، هیچ قیمی ندارند. نظری که در دو سال گذشته که با مخالفت شهرداری تهران دولت همچنان به اصرار خود برای ساخت مونوریل ادامه می داد هیچ گاه مورد تاکید قرار نگرفت.
در آن زمان، شهرداری تهران با امضای احمدی نژاد بیست میلیارد تومان بدون تشریقات مناقصه به یک شرکت نزدیک از ترکیب اعضای فعلی رایجه خوش خدمت سپرد، با وجود مخالفت دولت خاتمی، و بدون مناقصه برای تامین مخارج انتخاباتی گمان زده شد که در آن احمدی نژاد به ریاست جمهوری رسید.
در روز بیست و یکم اسفند ماه 82- یعنی 68 ماه پیش - روزنامه همشهری به نقل از یکی از معاونان وقت احمدی‌نژاد در شهرداری تهران نوشت عملیات ساخت نخستین خط‌ترن هوایی ایران، بعد از ظهر شنبه - 23 اسفند ماه 82 - با حضور شهردار تهران (محمود احمدی نژاد) در محل سابق پایانه اتوبوسرانی شرکت واحد در میدان دوم صادقیه آغاز شد. بر اساس خبر روزنامه وابسته به شـهـرداری، قـرار بـود سـایـر مشخصات نخستین خط ترن هوایی - مونوریل - به شرح زیر باشد: طول 6 کیلومتر، هزینه احداث هر کیلومتر 12 میلیارد تومان، اجرا با مشارکت بخش خصوصی و دوره اجرا از تاریخ بیست و سوم اسفند ماه 82 به مدت 18 ماه. هفده ماه پس از درج این خبر در روزنامه‌ای که نام محمود احمدی‌نژاد به عنوان مدیر مسئول در آخرین صفحه آن درج شده بود، وی دفتر شهردار تهران را به مقصد کاخ ریاست جمهوری ترک کرد و پس از آن نیز تا تاریخ سیزدهم شهریورماه 84، یعنی ده روز قبل از پایان مهلت 18 ماهه، سرپرستی شهرداری تهران به عهده علی سعید لو قرار گرفت که از نزدیک‌ترین همکاران احمدی نژاد در شهرداری و دولت بوده و هست.
اما با رفتن احمدی نژاد از شهرداری تهران به ریاست جمهوری و انتخاب نشدن سعیدلو معاون وی به شهرداری تهران ماجرای مونوریل در پیچ و خم هائی افتاد. و بودجه و اعتبار مترو تهران که مدیریت عامل فرزند هاشمی رفسنجانی رقیب احمدی نژاد بر آن علیرغم مخالفت شهردار تهران تثبیت شده بود، چندان در دست انداز قرار گرفت که بارها رسانه ای شد. بار ها مهدی هاشمی اعلام داشت اگر مشکل من هستم استعفا می دهم. اما با این همه قالیباف شهردار تازه اعلام داشت که تا بتواند مانع از توقف کار مترو می شود. و چنین بود که جنگ بر سر مونوریل و مترو با انتخاب دولت جدید نه تنها متوقف نشد بلکه شدت گرفت و جا عوض کرد. تا سوم تیر ماه سال 86 شورا و شهرداری قیم نمی خواست اما بعد از آن دولت قیم قانونی شد و استفاده ابرازی از قانون آغاز گردید اما قالیباف به سادگی میدان خالی نکرد.
سایت تابناک نوشته تعجبی نداشت که چطور ستاد اجرائی تبصره 13 که منصوب دولت هستند با نادیده گرفتن تشریفات مناقصه یک باره امضای قراردادی با شرکت زیمنس آلمان را اعلام کردند که معادل شصت میلیون یورو [هشتاد میلیارد تومان] با یک شرکت آلمانی، این شرکت را موظف به تهیه طرحی برای توجیه ساخت مونوریل در تهران کرده است.
گفتنی است که این هشتاد میلیارد تومان جانشین همان بیست میلیارد تومانی می شود که در زمان شهرداری احمدی نژاد برای توجیه طرح مونوریل به شرکت دوست داده شد. پس از نیمه‌تمام رها شدن طرح نخست، قرار است خط جدید به طول 39 کیلومتر و به موازات اتوبان همت در سمت غرب به شرق و اتوبان رسالت در سمت شرق به غرب احداث شود. این مسیر از دیدگاه کارشناسی دارای مشکلات فنی و ساختاری بسیاری است و به همین جهت مراجع قانونی وزارت راه، وزارت کشور، شورای شهر و شهرداری تهران قبلا از تأیید آن خودداری کردند ولی ستاد تبصره 13 در اقدامی بی‌سابقه، طرح توجیهی و نقشه‌های فاز صفر تا فاز 2 این پروژه را به شرکت المانی سفارش داده است.
در برآوردهای مقدماتی انجام‌شده، که حتی در محاسبات سادهستاد تبصره 13 هم بر آن ها تاکید شد این خط نیازمند پنجاه تا شصت واگن مونوریل برای هدوی 3.5 دقیقه شناخته شد و هزینه تهیه 35 واگن در طرح دیده شده بود. همچنین هزینه ساخت تجهیزات جانبی و ایستگاه‌ها نیز به درستی برآورد نشده بود، به گونه‌ای که مجموع هزینه مونوریل، حدود ششصد میلیارد تومان برآورد شده بود. بازتاب نوشته برآورد واقعی حدود 1.5 میلیارد دلار معادل 1400 میلیارد تومان را نشان داده است.
گفتنی است، خط اول مونوریل که در شهریور ماه 1382 آغاز شد و کلنگ آن را احمدی نژاد در اسفند همان سال بر زمین زد، قرار بود در 11 کیلومتر و در هفده ماه به بهره‌برداری برسد، اما تاکنون با گذشت حدود شصت ماه، تنها در حد 5 درصد پیشرفت اجرایی باقی مانده و به جز نصب چند ستون نیمه‌تمام و تخریب پایانه شرکت واحد در میدان صادقیه و وارد کردن تعدادی واگن دسته دوم مونوریل از مالزی، اقدام دیگری انجام نشده است.
اولین بار ناقوس توافق سیاسی شهرداری و دولت را روزنامه آفتاب یزد به صدا در آورد که روز پنجشنبه گذشته نوشته در یکسال و چند ماه گذشته، مدیریت شهرداری و مدیریت سیاسی کشور بر سر اجرای پروژه‌های حمل و نقل اختلا‌ف‌هایی داشته‌اند. مهمترین این اختلا‌ف‌ها در سال 85 بر سر اختصاص سهمیه شهرداری تهران از وجوه موضوع تبصره 13 بروز کرد و به رسانه‌ها کشیده شد. قبل از آن، افشاگری یک عضو شورای شهر تهران در مورد هزینه سیصد میلیارد تومانی فاقد سند در شهرداری تهران - قبل از تصدی شهرداری توسط قالیباف - به بحث داغ رسانه‌ها تبدیل شد، اما پس از مدتی به سردی گرایید. بعد از موضوع تبصره 13 هم، بحث احداث مونوریل، سوژه‌ای بود که شهردار فعلی تهران و بعضی از مسئولا‌ن قبلی شهرداری - که اکنون مسئولیت‌های مهم دولتی به عهده دارند - را به ارسال و دریافت پیام از طریق رسانه‌ها مجبور ساختو اکنون به نظر می‌رسد به عنوان سومین پروژه، در حال پایان یافتن با خوبی و خوشی است.
به نوشته آفتاب یزد در طول سال گذشته و سالجاری، شهردار تهران و برخی از اعضای شورای شهر مخالفت صریح خود را با اجرای پروژه مونوریل در تهران اعلام کرده‌اند و از مسئولا‌ن دولتی خواسته‌اند که اگر تصمیمی برای کمک به خدمات شهری دارند، در مرحله اول، پروژه‌های مصوب شورا و شهرداری از جمله ”توسعه مترو” را مورد عنایت قرار دهند.
در مقابل، برخی مسئولا‌ن دولت نهم - به ویژه تعدادی از آنها که تا سه سال قبل مسئولیتی در شهرداری تهران داشتند- بارها بر اجرای این پروژه تاکید کردند و نهایتا نیز اعلام شد که تفاهم‌نامه‌ای به ارزش 560 میلیون یورو بین دولت ایران و شرکت زیمنس آلمان امضاء شده اسـت که تفاوت‌های زیادی دارد که مهمترین آنها افزایش هزینه از هر کیلومتر 12 میلیارد تومان به بیش از 19 میلیارد تومان در هر کیلومتر (3⁄14 میلیون یورو) است.
به نظر سرمقاله آفتاب یزد علاوه بر اختلافات کارشناسی تفاوت‌های دیگری هم در عرصه‌های سیاسی و اقتصادی کشور به وجود آمده است که اقدام اخیر دولت را کاملا‌ً غیرموجه می‌سازد. از جمله در تیر ماه 85 عالی ترین مقام کشور، بند ”ج” سیاست‌های کلی نظام برای اجرای اصل 44 را ابلا‌غ و دولت را از ورود مستقیم به پروژ‌ه‌هایی که امکان اجرای آنها توسط بخش خصوصی وجود دارد منع کرده اما امـضـای تفاهم نامه برای احداث مونوریل، در حالی صورت می‌گیرد که متولی اصلی امور شهری، بارها مخالفت خود را با این پروژه اعلام کرده است.
در این جا توصیه های از بالا برای اتفاق نظر جناح راست به میان آمده و روزنامه ها احتمال داده اند “در اجرای همان توصیه ها، آقای قالیباف هم مایل باشد بـرای حفظ” جبهه متحد اصولگرایی در برابر اقدام دولت سکوت نماید، اما آیا او به عنوان مدیر شهر تهران نیز حق دارد به تماشای اجرای پروژه‌ای بنشیند که شهرداری و شورای شهر تهران قبلا‌ً به صراحت با آن مخالفت کرده‌اند؟ آیا او گمان نمی‌کند که در آینده، مردم این اقدام را یک ”دیکته پرغلط” خواهند دانست که به صورت مشترک توسط دولت و شهرداری نوشته شده است؟
تبلیغات
همشهری در زمان شهرداری احمدی نژاد به شکل های مختلف سعی کرد تا طرح مونوریل را جا بیندازد از جمله آن که یک سری مقالاتی سفارش داد که بر اساس آن “احداث مونوریل ضرورت حیاتی و گریز ناپذیر شهر تهران حمل و نقل همگانی در کلان شهر تهران شناخته شد و دغدغه ای که همواره ذهن مسوولین شهر و حتی مسوولین نظام را به خود مشغول کرده است” به کشف همشهری اتوبوس های مملو از مسافر، واگن های انبوه از جمعیت، صدها مسافر در انتظار تاکسی در معابر و تقاطع ها، وضعیتی است که همه روزه به شهروندان تهران تحمیل می شود و تکمیل خطوط شرکت راه آهن شهری تهران تا وضعیت مطلوب 10 سال زمان می برد.
مقاله همشهری با امضای یک شرکت کارشناسی بخش خصوصی که نام آن هم قید نشده بود، به اندازه کافی گویا معاملاتی در پشت صحنه بود، و در شهریور سال 83 چاپ شد.
در مقاله سفارشی روزنامه همشهری که به نظر می رسد توسط شرکت های سازنده و یا ذی نفع تهیه شده بود تاکید شده بود “وضعیت بروکراسی حاکم بر سیستم ادارای کشور و یا منافع عده ای در جهت جلوگیری از هر سیستم جدید در حمل و نقل سبب شده است که انجام هر حرکتی نو با مخالفت روبرو شود که انتشار بعضی از اخبار و مصاحبه ها در جراید نشان دهنده این موضوع است.”