آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در دیدار با رئیس‌جمهور ونزوئلا، کاهش قیمت نفت را “حرکتی سیاسی و غیر اقتصادی” نامید و گفت: “دشمنان مشترک ما از نفت بعنوان یک حربه سیاسی استفاده می‌کنند و قطعاً در این کاهش شدید قیمت نفت نقش دارند.” او در تأیید توافقات صورت گرفته میان رؤسای جمهوری اسلامی و ونزوئلا برای مقابله هماهنگ با کاهش قیمت نفت اضافه کرد: “البته همکاری‌های دو کشور منحصر به مسائل نفتی نیست و باید سطح مبادلات و سرمایه‌گذاریهای میان دو کشور را که اکنون کمتر از حد انتظار است، افزایش داد.”
سخنان خامنه‌ای در ادامه اظهارات دیگر مسئولان جمهوری اسلامی است که کاهش قیمت نفت را توطئه‌ای علیه حکومت خود تفسیر می‌کنند. کاهش قیمت نفت در ماه‌های اخیر، واکنش شدید سیاستگذاران جمهوری اسلامی را در پی داشته است.
در همین راستا رهبر جمهوری اسلامی چند روز پیش خواستار عدم وابستگی به نفت شده و گفته بود: “بارها ما گفته‌ایم کاری کنید که وابستگی مالی کشور به نفت کم و کم و کمتر بشود؛ خب، شما ملاحظه میکنید در ظرف مدّت کوتاهی قیمت نفت را به نصف میرسانند. وقتی ما وابسته به نفت باشیم، مشکل برای ما درست میشود؛ این فکر را باید کرد.”
او در اواخر مهرماه گذشته هم طی یک سخنرانی در جمع هواداران خود گفته بود: “سیاست آنها این است که یک روز قیمت نفت تنزّل پیدا کند؛ ناگهان شما می‌بینید ۲۰ دلار قیمت نفت تنزّل پیدا کرد؛ تا دیروز مثلاً ۱۰۵ دلار میفروختند، حالا باید ۸۵ دلار بفروشند؛ اینها سیاستهای جهانی است. کشوری که اقتصاد خودش را بسپرد دست سیاستگذاران و طرّاحان و برنامه‌ریزانِ خارج از محدوده‌ی مصالح او، حال آینده‌ی آن کشور معلوم است.”
با اینکه خامنه‌ای پس از کاهش شدید قیمت نفت از ضرورت عدم وابستگی به آن سخن می‌گوید، پیش از این منابع نفت و گاز در ایران را یکی از ظرفیت‌های اقتصادی مقاومتی نامیده بود.
او در ابتدای سال جاری وقتی که از برنامه اقتصاد مقاومتی سخن می‌گفت، تاکید کرده بود: “یکی از ظرفیّتهای مهمّ کشور ما منابع طبیعی است. من سال گذشته در همین‌جا راجع به نفت و گاز گفتم که مجموع نفت و گاز ما در دنیا درجه‌ی یک است؛ یعنی هیچ کشوری در دنیا به‌قدر ایران، بر روی هم نفت و گاز ندارد. مجموع نفت و گاز ما از همه‌ی کشورهای دنیا ــ شرق و غرب عالم ــ بیشتر است. امسال که من دارم با شما حرف میزنم، کشفیّاتی درمورد گاز شده است که نشان می‌دهد که از آن مقداری که سال گذشته در آمارهای ما بود، از آن مقدار هم منابع گازی ما و ذخیره‌های گازی ما افزایش پیدا کرده است؛ این وضع نفت و گاز ما است. بیشترین ذخیره‌ی منابع انرژی ــ که همه‌ی دنیا روشنی خود، گرمای خود، صنعت خود، رونق خود را از انرژی دارد، از نفت و گاز دارد ــ در کشور ما است.”
اما اکنون به نظر می‌رسد که “شرق و غرب عالم” چندان نیازی به نفت و گاز ایران ندارند.
آیت‌الله خامنه‌ای در سالهایی که رهبری جمهوری اسلامی را بر عهده داشته است، همواره درباره نفت و مسائل اقتصادی ملی وبین‌المللی اظهار نظر و پیشنهاداتی برای ایران و حتی جهان ارائه کرده است. تصویری که خامنه‌ای از ایران و نقش آن در وضعیت اقتصاد جهانی دارد، تصویری جالب توجه است.
او در مرداد ماه سال 1390 در دیدار با کسانی که “فعالان بخش‌های اقتصادی کشور” معرفی شده بودند، گفته بود: “من چند سال قبل از این گفتم - البته آن وقت مسئولین دولتی از این حرف هیچ استقبال نکردند ـ- ما باید به جائی برسیم که اگر یک روزی به خاطر قضایای سیاسی، اقتضائات سیاسی، یا اقتضائات اقتصادی در دنیا، اراده کردیم که صادرات خودمان را مثلاً برای مدت پانزده روز یا یک ماه متوقف کنیم، بتوانیم. شما ببینید این کار چه قدرت عظیمی را برای یک کشور تولید کننده نفت به وجود می‌آورد که یک وقت اگر اراده کرد، بگوید آقا من از امروز تا بیست روز نفت صادر نمی‌کنم. ببینید چه حادثه‌ای در دنیا به وجود می‌آید. امروز ما نمی‌توانیم این کار را بکنیم، چون به این درآمد احتیاج داریم. اگر یک روزی اقتصاد کشور از درآمد نفت و صادرات نفت بریده شود، این توان را ملت ایران و نظام اسلامی در ایران به دست خواهد آورد؛ که تأثیرگذاری اش در دنیا فوق‌العاده است. ما باید به اینجا برسیم. خب، این حمایت میخواهد؛ باید از صادرات حمایت بشود.”
یک سال بعد آرزوی “مقام معظم رهبری” برآورده شد و 27 کشور عضو اتحادیه اروپا واردات نفت خام از ایران را تعلیق کردند. پس از آن و در طول چند سال بعد، صادرات نفت ایران به نصف مقدار قبلی کاهش یافت.
خامنه‌ای یکبار هم در بهمن سال 1385 در دیدار با دبیر شورای امنیت ملی روسیه از تشکیل اپک گازی سخن گفته بود. او معتقد بود ایران و روسیه و چند کشور دیگر از تولید کنند‌گان گاز می‌توانند سازمانی مشابه اپک درست و قیمت این فرآورده را کنترل کنند. او چند ماه بعد و در مهرماه سال ۱۳۸۶ طی دیدار با ولادیمیر پوتین هم این سخنان را تکرار کرد. تصور خامنه‌ای از روسیه به عنوان متحد استراتژیک جمهوری اسلامی که می‌توانند به کمک یکدیگر در تحولات جهانی نقش بازی کنند، می‌تواند تصویری واقعی از خیالات او را بدست دهد. رسانه‌های داخلی ایران ماه‌ها از “ابتکار هوشمندانه مقام معظم رهبری” سخن می‌گفتند. جالب آنکه این مساله سال‌ها قبل از سخنان آیت‌الله خامنه‌ای و از سال ۱۳۸۰ (۲۰۰۱) مطرح شده بود.
در این سال‌ها “مجمع کشورهای صادرکننده گاز” با محوریت روسیه و قطر تشکیل شده بود، اما بصورت رسمی فعالیت نمی‌کرد و مصوباتی مانند اپک نداشت. از دی ماه سال ۱۳۸۷ این سازمان فعالیت رسمی خود را آغاز کرد و محل دائمی این سازمان نیز در کشور قطر قرار گرفت. آنچنان که پیش‌بینی می‌شد، تا سالهای بعد ایران نتوانست نقشی جدی در این سازمان بر عهده بگیرد و در دوره اخیر نیز که بیژن نامدار زنگنه مدتی ریاست دوره ای آن را بر عهده داشت، اعضای این سازمان از ایجاد هر تغییری در بازار گاز ناتوان بودند. آخرین خبر ، که 25 آذر ماه منتشر شد، مربوط به شانزدهمین نشست کشورهای صادر کننده گاز در دوحه قطر و با محور بررسی قیمت گاز بود. این اجلاس چند هفته بعد از آغاز بحران سقوط قیمت نفت و گاز برگزار شده بود. در آن زمان وزیر انرژی روسیه اعلام کرده بود: “نمایندگان کشورهای عضو مجمع کشورهای صادر کننده گاز بدون رسیدن به نتیجه مشخص طی روز جاری به کار خود پایان دادند. اگر چه در این نشست کشورها در زمینه روند کنونی قیمت ها و بازار انرژی تبادل نظر کردند اما نتوانستند به نتیجه مشخصی در این زمینه دست یابند و تصمیم قابل اجرایی بگیرند.”
باید یادآوری کرد که در آذر ماه گذشته، یکی از نمایندگان مجلس فاش کرده بود که اختلاف تراز مالی در دولت احمدی‌نژاد، ۱۵۰ میلیارد دلار بوده و “پولی که در جمهوری اسلامی به دست آمده است با پولی که هزینه شده اختلاف آن ۱۵۰ میلیارد دلار (معادل ۴۵۰ هزار میلیارد تومان با دلار ۳ هزار تومانی) است.” گفتنی اینکه این پول ناپدید شده به اندازه درآمد چند سال نفت ایران است.
