گروهی، مشکل کارتون امروز ایران را شرایط سیاسی اجتماعی بسته می دانند و گروهی دیگر، جامعه رشد نیافته ما را علت درد می دانند. دسته ای هم انگشت اشاره را به سوی خود کارتونیست ها می گیرند که برای بهبود وضعیت خود تلاشی نمی کنند. ولی برخی کارتونیست نیز وجود دارند که برای تمام این دردها نوشداروی ساده و قدرتمندی می شناسند که اگر فراهم شود قادر خواهد بود اسباب سلامت و سعادت کارتون ایران را فراهم آورد: تشکیل انجمن صنفی کارتونیست ها
سخنی درباره انجمن صنفی کارتونیست ها
حرفه: کارتونیست
گروهی، مشکل کارتون امروز ایران را شرایط سیاسی اجتماعی بسته برخاسته از نظام سیاسی تمامیت خواه می دانند. برخی دیگر، جامعه رشد نیافته ما را که همچنان فاقد مختصات جوامع دموکرات از جمله نقدپذیری است علت درد می دانند و دسته ای هم انگشت اشاره را به سوی خود کارتونیست ها می گیرند که برای بهبود وضعیت خود تلاشی نمی کنند. بی شک بحران امروز کارتون ایران برآیندی از تمام این ها است اما خروج از این وضعیت، بسیار پیچیده و نیازمند فراهم آمدن عوامل متعدد است. برخی کارتونیست اما، چندان با این نظر موافق نیستند و برای تمام این دردها نوشداروی ساده و قدرتمندی می شناسند که اگر فراهم شود قادر خواهد بود اسباب سلامت و سعادت کارتون ایران را فراهم آورد: تشکیل انجمن صنفی کارتونیست ها
انجمن کارتونیست های ایران داستانی کهنه و بی سرانجام دارد. در طول سال های دهه هفتاد و هشتاد همزمان با آغاز موج نوین کارتون ایران، بحث شکل گیری انجمن صنفی بارها و بارها در محافل کارتونیست ها مطرح شد و به نشست های عمومی برای تصویب اساسنامه و تشکیل هسته اولیه انجامید اما هر بار به دلایلی، شور و شوق اولیه به جمود و سرما گرایید و صورت جلسه ها به بایگانی تاریخ یا همان سطل زباله سپرده شد. گاهی به خاطر دعوای شخصی کارتونیست ها که اکثراً دو به دو، سه به سه و حتی بیشتر با هم مشکل داشته و دارند جلسه ها به حد نساب نرسید، گاهی بدبینی به نتایج این جلسات مانع حضور فعال ایشان شد و گاه بی اعتمادی به فرد یا افرادی که متولی بحث و جلسات بودند. حتی در جدی ترین جلسات تأسیس انجمن صنفی همزمان با دوسالانه ششم که با حضور کارتونیست های مختلف و گاه متنفر از هم همراه بود وقتی کار به ثبت هسته اولیه انجمن رسید، کاغذبازی های اداری و نامشخص بودن تعریف ”حرفه” اعضاء انجمن کذایی از نگاه قوانین وزارت کار، جریان را به بن بست کشاند. برخی این بن بست را نشانه بی میلی نظام به تشکیل انجمن های مستقل که ماهیت فرهنگی غیر وابسته دارند دانستند عده ای هم تقصیر را بر گردن تعدادی از کارتونیست های اصولگرا انداختند که به زعم ایشان جریان را به بن بست هدایت کرده بودند اما حتی اگر قائل بر چنین اراده مخالفی باشیم نمی توانیم ایراد وزارت کار بر این انجمن هرگز تأسیس نیافته را چندان بی ربط بدانیم.
هنوز “کارتونیست حرفه ای” در ایران به درستی معنا و مصداق نیافته است. قاعدتاً کارتونیستی را حرفه ای می گویند که طراحی کارتون تبدیل به اسباب امرار معاش و یا “حرفه” او شده باشد اما در صورت پذیرش این تعریف، تعداد کارتونیست های حرفه ای ایران به تعداد انگشتان یک دست هم نخواهد رسید و انجمن صنفی متشکله، چهار پنج نفر را بیشتر پوشش نخواهد داد. مگر هر روزه چه تعداد روزنامه و مجله به شکلی کاملاً “حرفه ای” منتشر می شوند تا روزنامه نگاران یا کارتونیست هایی حرفه ای پرورش دهند و نیازهای اقتصادی شان را تأمین کنند؟ آیا بازار نشر کتاب های کارتون آنقدر پر رونق هست تا کارتونیست ها با چاپ کتاب، کارتون را تبدیل به “حرفه” خود سازند؟ البته جای بحث است که خود کارتونیست ها برای جلب نظر خوانندگان نشریات و خریداران کتب چقدر تلاش کرده اند.
تعدادی، برای وسعت بخشیدن بر دائره انجمن کذایی تعبیری عام تر برای حرفه ای بودن قائل شده و کارتونیست هایی را هم که به شکلی پی گیر در جشنواره های کارتون شرکت داشته و جایزه برده اند “حرفه ای” تلقی کرده اند. این جشنواره ها معمولاً از سطح کیفی یکسانی برخوردار نیستند و فقدان مخاطب، آنها را تبدیل به عرصه رقابت معدودی جایزه بگیر و انبوهی سیاهی لشکر آماتور کرده که گاهی قرعه به نام شان می خورد و جایزه ای هم می برند با این حال اگر تعریف فوق را از حرفه ای بودن بپذیریم آیا انجمن متشکله از این اعضا که غالباً درآمدی از طریق کارتون یا حتی مخاطبی واقعی ندارند می تواند حقوق مادی و معنوی کارتونیست ها را تأمین کند؟ چنین نهادی بیش از آن که “انجمن صنفی” باشد خواص یک “کانون هنری” را دارد که در بهترین حالت، متولی تعدادی کلاس هنری و نمایشگاه خواهد بود، کاری که در حال حاضر خانه کاریکاتور ایران هم انجام اش می دهد. چه نیاز به این همه دردسر و دوباره کاری؟
کسانی که اغلب با حسرت از تجربه موفق و چندین ساله کارتونیست های ترکیه در تأسیس انجمن صنفی مستقل و تأثیرگذار یاد می کنند انگار از یاد برده اند که ترکیه صاحب چندین روزنامه، مجله و نشریه طنز کاملاً “حرفه ای” با مخاطبان بی شمار و درآمدزایی فراوان است نتیجه طبیعی این جریان، تشکیل انجمن صنفی مستقل و نیرومندی است که می بینیم اما چگونه می شود در ایران برای پدیده ای که هنوز ماهیت صنفی نیافته و از لحاظ مالی قادر به ایستادن روی پای خود نیست، انجمنی صنفی کارآمدی تشکیل داد؟ به نقطه اول این بحث می رسیم: خروج از بحران کارتون ایران امری پیچیده و نیازمند فراهم آمدن شرایط فراوان است تا شاید، زمانی این هنر بتواند با مخاطبان خود ارتباطی مناسب برقرار کند و درآمدزا شود. آن وقت می توان از “صنف” کارتونیست ها صحبت کرد و انجمنی هم برای اش تشکیل داد. پیمودن این مسیر از انتها به ابتدا اما، تلاشی عبث است. انجمن صنفی کارتونیست های ایران، بیش از ان که نوشدارویی بر درد ها باشد نشانه شفای این بیمار خواهد بود.
- عکس ها تزئینی است.