بالاخره بعد از گذشت 5 ماه از شروع نوسانات شدید در بازار سکه و ارز سخنگوی دولت احمدی نژاد از موافقت وی با افزایش نرخ سود سپرده بانکی خبر داد و رئیس کل بانک مرکزی هم از تصمیم دولت برای تک نرخی شدن ارز. این در حالیست که مخالفان اصولگرای دولت همچنان احمدی‌نژاد و کابینه‌اش را به تلاش برای معامله با آمریکا و دلالی بازار ارز متهم می‌کنند.
خبرگزاری دولتی ایران -ـ ایرنا -ـ روز چهارشنبه به نقل از شمس الدین حسینی، وزیر امور اقتصادی و دارایی و سخنگوی اقتصادی دولت، نوشت محمود احمدی نژاد با مصوبه این شورا برای افزایش نرخ سود بانکی موافقت کرده است.
براساس این طرح، دولت سود بانکی را در حد 21 درصد اعلام کرده و آقای حسینی هم در این خصوص گفته است که “رئیس کل بانک مرکزی به عنوان سخنگوی شورای پول و اعتبار این موضوع را در یکی دو روز آینده اعلام می کند.”
پایگاه اطلاع رسانی دولت در گزارشی در تائید این خبر به نقل از رئیس کل بانک مرکزی نوشت که “تعیین نرخ سود سپرده ها به بانک ها واگذار شده که حداقل معادل نرخ تورم است و از امروز در همه بانک های دولتی و خصوصی و موسسات مالی و اعتباری قابل اجراست.”
به گفته بهمنی نرخ سود بانکی متناسب با نرخ تورم که حدود 21 درصد است محاسبه شده. بهمنی همچنین دیروز گفته که “تا 48 ساعت آینده ارز تک نرخی می شود.” در پی این تحولات روز گذشته ارزش سکه در بازار ایران با افتی 250 هزار تومانی روبرو شد تا قیمت سکه طرح جدید به 800 هزار تومان کاهش یابد. با این حال دلار آمریکا در همین روز تقریبا بدون تغییر با قیمت 1900 تومان در بازار ارز به فروش میرسید.
احمدی نژاد مجبور شد کوتاه بیاید
میزان سود بانکی در سال های اخیر با وجود مخالفت گروهی از اقتصاددانان ،به اصرار شخص محمود احمدی نژاد کاهش یافته بود. توجیه کاهش دستوری نرخ بهره از سوی دولت، «رشد سرمایه گذاری، تولید، اشتغال و رفاه کلیه آحاد جامعه» بود. اما فاصله زیاد بین نرخ بهره با نرخ تورم نتیجه متفاوتی را رقم زد. به طوری که دریافت وام های کلان، بسیار پر سود شد و مشکلات جدی برای نظام بانکی ایران ایجاد کرد.
دلیل دیگر مخالفت کارشناسان اقتصادی با کاهش دستوری نرخ بهره آن بود که پیش بینی می کردند علاوه بر بی میلی مردم برای سپرده گذاری، با خروج سرمایه از سیستم بانکی، نقدینگی به بازارهایی همچون طلا، سکه و ارز خارجی سرازیر می شود.
در واقعیت هم این اتفاق افتاد و مردم سپرده های خود را از بانک ها بیرون کشیدند و به بازار سکه که بازار پرسودتری بود، روی آوردند.
طرح افزایش نرخ بهره به دفعات از سوی رئیس کل بانک مرکزی به شورای پول و اعتبار رفته بود، اما اعضای این شورا با تصمیم بانک مرکزی برای افزایش نرخ بهره بانکی مخالفت کردند. پس از اعلام خبر تحریم خرید نفت ایران و بانک مرکزی از سوی غرب، سرمایه های سرگردان به سراغ بازار ارز هدایت شد، اما همچنان شورای پول و اعتبار به طرح افزایش نرخ بهره، نه گفت.
از طرفی نابسامانی در بازار ارز باعث سقوط بی سابقه ارزش ریال شد. تا جایی که محمود بهمنی، رئیس کل بانک مرکزی، که شایعه استعفایش بیشتر از هر زمان دیگری قوت گرفته است، دو هفته پیش و در غیاب وزیران اقتصاد و صنعت، مهمترین اعضای شورای پول و اعتبار که به همراه احمدی نژاد به آمریکای لاتین سفر کرده بودند این طرح را مجددا ارائه کرد و تصویب شد. اما باز هم جای امضای محمود احمدی نژاد پای این مصوبه خالی ماند تا دیروز که گفته میشود بالاخره وی با این طرح موافقت کردهاست.
هنگامی که احمدی‌نژاد در سفر آمریکای لاتین بود، مخالفان انتقاد می‌کردند که چرا باوجود تصویب افزایش نرخ سودبانکی در شورای پول و اعتبار، که می‌تواند اقدامی برای مهار وضع فعلی ارز باشد، محمود احمدی‌نژاد به “تور آمریکای لاتین” پایان نمی‌دهد تا آن را امضا کند؟
ضد و نقیضها درباره سود بانکی
در واکنش به این انتقادها سید شمس‌الدین حسینی، وزیر اقتصاد و دارایی جمهوری اسلامی روز گذشته قول داد که دولت به وضع نابسامان بازار ارز رسیدگی خواهد کرد و “تدبیری” یافته که “حتما موثر واقع خواهد شد و اثرات آن را مردم در روزهای آینده خواهند دید.”
اظهارات حسینی در مورد افزایش نرخ سود سپرده بانکی در حالی گزارش می شود که طی حدود دو هفته اخیر، و همزمان با بحران کم سابقه در بازار غیررسمی ارز، گزارش های ضد و نقیضی در مورد افزایش نرخ بهره انتشار یافته است.
دو هفته پیش، به نقل از یکی از اعضای شورای پول و اعتبار گزارش شده بود که این شورا تصویب کرده نرخ سود سپرده بانکی افزایش یابد و در حد بالاتر از نرخ تورم تعیین شود.
اما در مقابل چند روز پس از انتشار خبر مصوبه شورای پول و اعتبار در مورد افزایش نرخ سود بانکی، خبرگزاری فارس متن مصاحبه با علی آقامحمدی، معاون اقتصادی معاون اول احمدی نژاد را منتشر کرد که در آن، خبر افزایش نرخ سود بانکی کاملا تکذیب شده بود.
آقامحمدی گفته “اصلا موضوع افزایش نرخ سود سپرده در جلسه شورای پول و اعتبار مطرح نشد بلکه مصوبه شورا، در خصوص نرخ سود عقود مشارکتی بوده است” و افزوده است که این مصوبه هم جنبه های فقهی دارد که باید بررسی شود.
بعد از این اظهار نظر و با ادامه بحران در بازار ارز و طلا، رئیس کل بانک مرکزی تهدید کرد در صورتی که پیشنهاد او برای افزایش نرخ سود یانکی تصویب نشود، از سمت خود کناره گیری می کند. همزمان رسانهها به نقل از یکی از اعضای شورای پول و اعتبار که نامی از او برده نشد سخنان معاون اقتصادی معاون اقتصادی معاون اول احمدی نژاد را تکذیب و گزارش کردند که تصمیم شورا قطعا به افزایش سپرده بانکی ارتباط داشته و اکثریت اعضای شورا نیز با این تصمیم موافق بوده اند.
خبر موافقت احمدی نژاد با افزایش نرخ سود سپرده بانکی در حالی انتشار می یابد که وی از طرفداران کاهش نرخ بهره بوده و این موضوع یکی از اصول سیاست اقتصادی او را تشکیل می داده است.حتی اوایل سال جاری، محمود احمدی نژاد در سخنانی در کرمانشاه گفت که “کاهش سود بانکی در دستور العمل بانک مرکزی قرار دارد” و این اقدام را بخشی از “تحول جدی”در زمینه برنامه ریزی های اقتصادی دولت خود عنوان کرد.
این در حالی است که که نرخ تورم در ایران، پس از یک دوره کاهش نسبی، طی چند سال اخیر بار دیگر شتاب گرفته و طبق برخی آمارهای رسمی در سال جاری، به حدود 20 درصد رسیده است.
در یک ماه گذشته بازار طلا و ارز در ایران شاهد آشفتگی و نابه‌سامانی غریب و بی‌سابقه‌ای بوده و دست‌کم تاکنون هیچ یک از موضع‌گیری‌ها و سیاست‌های دولت احمدی‌نژاد در آرام کردن این بازار موثر نیفتاده است.
اصولگرایان منتقد: دولت خودزنی میکند
البته منتقدان اصولگرای دولت از جمله محسن رضایی همچنان بر این عقیده اند که کنترل و مدیریت قیمت طلا و ارز در بازار کار دشواری نیست. به گفته رضایی، مسئله ارز یا طلا در کشور “به‌راحتی قابل کنترل و مدیریت است”، و بیش از تحریمها آنچه مردم را آزار می‌دهد “خودتحریمی‌ها و خودزنی‌های داخلی است.”
دیروز همزمان با تصمیم رئیس دولت برای افزایش نرخ سود بانکی، پرویز سروری، رئیس کمیته امنیت داخلی مجلس دولت را “آتش‌بیار بازار ارز” معرفی کرد. علاوه بر این غلامرضا مصباحی مقدم، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس به “خبرهایی” اشاره کرد که از “دلالی دولت و بانک مرکزی در بازار ارز” حکایت دارند. او گفت: “اگر این مورد صحت داشته باشد، که بنده بعید هم نمی‌دانم، می‌توان این برداشت را کرد که بانک مرکزی می‌خواهد از افزایش قیمت ارز استفاده کند.” او تاکید کرد که مدیریت بازار ارز برای دولت و بانک مرکزی، اگر بخواهند آن را سامان دهند، کاری آسان است.
در همین حال سایت “بازتاب امروز”، نزدیک به هاشمی رفسنجانی از این هم فراتر رفت و به عمدی بودن افزایش نرخ ارز از سوی دولت اشاره کرد و نوشت: “رویکرد توام با سکوت دولت در این زمینه ، که هم رییس دولت و هم سایر مردان اقتصادی دولت را مشمول می شود ، شائبه عمدی بودن سکوت آنان را ایجاد کرده است؛ سکوتی که باعث ایجاد هرج و مرج شده و این که دولت از گذر کاهش 50 درصدی ارزش پول ملی طی چند هفته ناقابل ، منافعی را برای خود متصور است.”
اما شدیدترین حمله دیروز به مدیریت اقتصادی دولت محمود احمدی نژاد را حسین شریعتمداری، مدیر مسئول روزنامه کیهان انجام داد. او در سرمقاله دیروز کیهان با عنوان”چه کسانی تحریم را بزک می کنند؟” تلویحا بخشی از دولت را به دست داشتن در “پروژه تحریمها” متهم کرده است. او نوشته: “افزایش بی رویه و جهشی قیمت سکه و دلار پروژه ای هماهنگ با تحریم نفتی ایران از سوی اتحادیه اروپا بوده و جریانی همسو با اصحاب فتنه، که چندان هم ناشناخته نیست، با افزایش مصنوعی بهای سکه و دلار و نهایتاً افزایش پرشتاب قیمت سایر کالاها، در تلاش بوده است تا آثار تحریم نفتی جمهوری اسلامی ایران از سوی آمریکا و سپس اتحادیه اروپا را سنگین و پرآسیب جلوه دهد.”
نماینده ولی فقیه در کیهان سپس پرسیده است:“آیا افزایش غیرطبیعی و پرشتاب بهای سکه و دلار که افزایش قیمت سایر کالاها و خدمات را در پی داشته است، همان ماموریت نیست؟ اگر هست - که هست- این ماموریت را چه کسانی و یا کدام جریانات برعهده گرفته و عملیاتی کرده اند؟” شریعتمداری در بخشی دیگر از مقاله خود بدون نام بردن از بهمنی مدیرکل بانک مرکزی تلویحا دولت را متهم کرده است که با ایجاد بحران داخلی می‌کوشد باب مذاکره با آمریکا را بگشاید.
بیمها هنوز پابر جاست
جدا از انتقادات افشاگرانه اصولگرایان به سیاست‌های اقتصادی دولت محمود احمدی‌نژاد باید توجه داشت که گرچه افزایش نرخ بهره به معنی قبول راه حل بانک مرکزی برای حل بحران بازار ارز است، اما با توجه به شرایط کنونی داخلی و بین المللی جمهوری اسلامی، نمی توان در مورد کارآیی این اقدام در مهار بازار ارز هم اظهار نظر قطعی کرد.
بی شک در کنار مسایلی چون پائین بودن نرخ بهره به عنوان دلیل رویگردانی دارندگان نقدینگی از بانک ها و گرایش آنان به خرید ارز و طلا باید دلایلی چون تشدید فشارهای خارجی، بخصوص تحریم بانک مرکزی و واردات نفت و تاثیر این عوامل بر وضعیت بازار ارز را هم دخیل دانست.
به اعتقاد کارشناسان اقتصادی با توجه به وابستگی اقتصاد جمهوری اسلامی به درآمدهای نفتی که با افزایش واردات انواع کالا در چند سال اخیر شدت هم گرفته، انتظار می رود کاهش درآمدهای ارزی به افزایش تورم و ادامه روند کاهش ارزش پول ملی منجر شود.
بانک مرکزی در حالی نرخ جدید سود بانکی را پایه تورم 21 درصد محاسبه کرده که به گواه بسیاری از کارشناسان اقتصادی و حتی اصولگرایان منتقد دولت، نرخ واقعی تورم بسیار بیش از این است.
از سوی دیگر بیم آن میرود که در شرایط تحریم بین المللی و در حالی که تا کنون تنها 30 درصد از بودجه عمرانی امسال محقق شده است، سرمایهگذاری در پروژههای صنعتی و عمرانی نتواند سود چندانی را عاید بانکهای ایران کند تا جوابگوی سود سپرده گذاران خود باشند؛امری که در نهایت می‌تواند منجر به ورشکستگی نظام بانکی ایران شود.
