تامس اردبرینک
پس از اینکه پیروان آیت الله خمینی رژیم خودکامه ایران را سرنگون کردند، وی گروهی از روحانیون سیاسی را که بدنبال ایجاد اولین جمهوری اسلامی در جهان بودند، به قدرت رساند. تقریبا پس از گذشت 30 سال، نسل جدیدی از سیاستمداران اقدام به کنار زدن این روحانیون از عرصه سیاست ایران کرده اند. بسیاری از این روحانیون به طرفداران بهبود روابط با غرب و برداشتن گام های تدریجی بسوی دموکراسی تبدیل گشته اند.
تازه واردان عرصه سیاست ایران، فرماندهان اسبق نظامی، فیلمسازان و شهردارها هستند که بسیاری از آنها زیر 50 سال سن دارند و تنها تعداد معدودی از آنها روحانی هستند. آنها قول می دهند که وعده های انقلاب را عملی خواهند کرد و ایران را به کشورهای برتر جهان تبدیل خواهند نمود. این نسل برخاسته، از حمایت آیت الله علی خامنه ای که از سیاست های قاطعانه خارجی و هسته ای دولت حمایت می کند، برخوردار است.
ماه گذشته هیات های اجرایی انتخابات، صلاحیت تعداد زیادی از روحانیون و متحدان آنها را – از جمله علی اشراقی نوه آیت الله خمینی – برای شرکت در انتخابات مجلس رد کردند. این کاندیداها قبلا ً نیز رد صلاحیت شده اند، اما به گفته تحلیلگران، عدم حضور روحانیون کهنه کار نظام عضو سایر نهادهای قدرت در انتخابات بیانگر این نکته است که آنها با حضور دوباره در صحنه انتخابات مشکل خواهند داشت.
رسول منتجب نیا روحانی کهنه کار سیاسی و عضو حزب اعتماد ملی می گوید: “این تازه واردان دارند پیروان امام را از قدرت کنار می زنند. با ما از روی بی وفایی تا می کنند.” به گفته تحلیلگران، پاکسازی این روحانیون موضع محمود احمدی نژاد، برجسته ترین رهبر نسل جدید، را تقویت خواهد کرد و قشر سیاسی کوچکتری را به وجود خواهد آورد که بیشتر مرهون آیت الله خامنه ای خواهد بود و کمتر اختلافات داخلی را تحمل خواهد کرد.
مهرداد سرجوئی تحلیلگر سیاسی و روزنامه نگار اسبق می گوید: “تازه واردان پایگاه قدرت کهنه کاران را ندارند. آنها هیچگونه اعتباری به قدمت انقلاب، هیچگونه دسترسی مستقیم به پول نفت و هیچ حامی مهمی ندارند. احزاب و گروههای قدیمی اغلب می توانستند مستقلانه تر عمل کنند چون که قدرتمند بودند. نسل جدید بیشتر به رهبر وابسته است.” خامنه ای دو هفته قبل علنا تصمیم احمدی نژاد را برای نادیده گرفتن قوانین خاص مصوب مجلس وتو کرد. سرجوئی می گوید: “این اقدام پیامی است که نشان می دهد چه کسی مسئول است.”
تازه واردان می گویند، ظهور آنها بخشی از تحول یک نسل بشمار می رود. سعید ابوطالب نماینده مجلس می گوید: “ما در طول 30 سال گذشته شاهد اسامی ثابتی در سیاست ایران بوده ایم. طبیعی بود که روحانیون پس از رهبری کردن انقلاب، زمام امور کشور را بدست بگیرند، اما با گذشت زمان طبیعی است که شخصیت های غیرروحانی جوانتر امور کشور را اداره کنند.” ابوطالب معتقد است که جایگاه روحانیون همواره حائز اهمیت خواهد بود. او می گوید: “ما برای راهنمایی به آنها نیاز داریم درست همان طور که امام خمینی می خواست.” او با اشاره به عبا و عمامه روحانیون و کت و شلوار سیاستمداران جوانتر می گوید: “این موضوع فقط تغییر پوشش است. تازه واردان هم به همان اندازه مذهبی هستند.“
تحلیلگران معتقدند که روحانیون تحت رهبری هاشمی رفسنجانی شانس بازگشت مجدد به جایگاه برجسته سیاسی را خواهند داشت. دارودسته هاشمی رفسنجانی در طول دو دوره ریاست جمهوری او کنترل چند نهاد مهم اجرایی و اقتصادی مانند وزارت نفت را در اختیار داشتند. رفسنجانی کمک کرد محمد خاتمی بعنوان جانشین او در سال 1997 به قدرت برسد.
طرفداران خاتمی یا همان اصلاح طلبان که زمانی بسیاری از آنها انقلابی بودند، بعدها از تسخیر سفارت آمریکا در تهران که منجر به قطع روابط ایران و آمریکا گردید، ابراز تأسف کردند. متحدان سیاسی رفسنجانی با اصلاح طلبان متحد شدند و با همراهی یکدیگر استدلال کردند که قوانین اسلام پویا و قابل انطباق هستند. آنها همچنین خواهان برقراری روابط مجدد با آمریکا از طریق مصالحه بودند و پیشنهاد دادند اندکی اصلاحات دموکراتیک در کشور صورت گیرد. بعدها، درگیری های سیاسی میان این دو گروه درگرفت.
اگرچه خاتمی و طرفدارانش از قدرت اجرایی برخوردار بودند، اما قوه قضاییه و شورای نگهبان، که هر دو تحت سلطه مخالفان روابط با آمریکا و تحولات سیاسی و مذهبی بودند، از اجرای بسیاری از طرح های آنها جلوگیری کردند. بسیاری از کاندیداهایی که ماه گذشته رد صلاحیت شدند، عضو ائتلاف گسترده اصلاحات خاتمی هستند که بدنبال رقابت با تازه واردان در انتخابات مجلس امسال بودند. طرفداران رفسنجانی نیز بدلایل نامعلوم تصمیم گرفتند در انتخابات شرکت نکنند.
منتجب نیا می گوید: “ما معتقدیم که باید فضای کشور را باز بگذاریم، آزادی های بیشتری بدهیم و تنش زدایی در عرصه بین المللی را تمرین کنیم. تازه واردان متعصب هستند و اعتقادی به خواسته های مردم ندارند. این موضوع نزاع قدرت برای جهت گیری سیاسی کشور است.”
منبع: واشنگتن پست، 11 فوریه