هاشمی رفسنجانی میگوید “هیچ گاه اخطار تحریم ها را تا این حد نداشتیم وباید مراقب بود وآن را کوچک نگرفت” رییس دولت اما میگوید: “این تحریم ها نشانه شکست غرب است واین تحریم ها هیچ تاثیری ندارند”. پشت بند این سخن رییس دولت، هر یک از وزرا در حیطه خود به اظهار نظر میپردازند که تحریم ها اثری ندارد.حتی وزیر نیرو هم میگوید در تامین آب وبرق، تحریم ها اثری نداشته است.اما سایت اصولگرای تابناک از تشکیل ستادی در دولت خبر میدهد واینکه بعضی از مقامات برای مقابله با تحریم ها به دیدار رییس دولت رفته اند.
به این ترتیب به نظر میرسد گرچه در سطح تبلیغاتی، دولت در پی بی اثر نشان دادن تحریمها وگوشه زدن به هاشمی است ولی در دالان سیاست گویا نظرات هاشمی جدی گرفته شده است.
یک اخم به فرانسه
احمدی نژاد پر سخن گو ترین مقام مسئول در خصوص بی اثر بودن تحریم هاست. جملاتی از قبیل “آنقدر قطعنامه صادر کنید تا قطعنامه دانتان پاره شود” یا “قطعنامه وتحریم ها کاغذ پاره ای بیش نیستند” و “صدتا دیگه از این تحریم ها صادر کنید»…جملات معروفی از رییس دولت هستند که در وقت خود بسیار هم جنجالی شدند؛ وی اما در آخرین اظهار نظر خود در این خصوص به گزارش فارس گفته است: “امروز دشمن به هر دستاویزی متوسل می شود تا موجودیت خود را حفظ کند قطعنامه‌ها اقدامات و تحریم‌های آنان امروز از موضع قدرت نیست و در سراشیبی سقوط قرار گرفته‌اند و در حال حرکت به سمت قره دره‌ها هستند.”
وی همچنین تحریم های دشمنان را “اقدامی نابخردانه” دانسته و گفته: “دولت کنونی آمریکا دنبال حفظ نظام سرمایه داری است و با ایجاد تحریمها می خواهند خود را از نابودی نجات دهند. به دروغ هم اصرار دارند که سیاست‌هایشان در ایران اثر گذار است. اما من بار‌ها در برنامه‌های مختلف و به ویژه سفر اخیر خود به نیویورک اعلام کردم این تحریمها هیچ تاثیری در ملت ایران ندارد.”
در همین فضا، به گزارش خبر آن لاین، محمد رضا رحیمی معاون اول دولت با اشاره به قدرت جمهوری اسلامی در تنبیه اقتصادی دولت‌های تابع آمریکا در بحث تحریم ایران، گفته است:” به عنوان مثال اقتصاد فرانسه با یک اخم ایران فرومی‌پاشد و به وضع 100 سال پیش برمی‌گردد.”
بنا بر این گزارش محمدرضا رحیمی بعدازظهر شنبه طی سخنانی در مراسم اختتامیه دهمین نمایشگاه بین‌المللی صنعت تهران با اشاره به اعمال تحریم از سوی برخی کشورهای غربی اظهار کرد: “در این مراسم بنا نداشتم در خصوص تحریم صحبت کنم ولی از آنجایی که مهمان‌هایی از اروپا در این مراسم شرکت دارند بد نیست پیام ما را به مسئولان و دولتمردان اروپایی برسانند.”
معاون اول احمدی نژاد بابیان اینکه “اگر فقط یک اخم در پاسخ به تحریم اروپایی‌ها کنیم بخشی از صنعت فرانسه فرو می ریزد» با اشاره به مثالی در این خصوص تصریح کرد: “مثلا اگر وزیر صنایع ما تصمیم بگیرد واردات قطعات خودرو پژو از فرانسه را لغو کند 2.5 میلیارد واردات ما پایین می‌آید بنابراین در فرانسه چه اتفاقی می افتد؟ به باور بنده صنعت خودرو فرانسه فرو می ریزد.”
رحیمی که پیش از این، هنگام اعمال تحریم کره جنوبی علیه ایران گفته بود “باید به کره سیلی محکمی بزنیم” در ادامه سخنان خود یاداور شد: “رشد بیکاری در اروپا آنها را وادار کرد مثلادر فرانسه سن بازنشستگی را بالا ببرند که این درست برخلاف ایران است در حالی که ما پذیرفتیم کارمندان 5 سال زودتر از موعد مقرر خود را بازنشسته کنند و دولت پذیرفت هزینه بازنشستگی را پرداخت کند و این موضوع در این کشور اروپایی بیکاری به وجود آورد ودر ایران یک میلیون و 100 هزار شغل اضافه شد.”
به گزارش خبرگزاری اقتصادی ایران وزیر بازرگانی هم نظر خود را در این خصوص اینگونه اعلام کرد: “در اوضاعی که صحبت از تحریم ها علیه ایران است، هم اکنون قراردادهای مهم و جدیدی در عرصه های گوناگون با کشورهای مختلف از جمله چین در دست امضاست. ایران با [800میلیارد دلار] تولید ناخالص داخلی و140 میلیارد تجارت خارجی با بیش از170 کشور از قدرت های مهم اقتصادی و بازرگانی منطقه و جهان است.”
بی اثر حتی در تامین آب وبرق!؟
در همین پوشه وپرونده، به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دولت، سید شمس‌الدین حسینی وزیر اقتصاد هم تصریح کرده: “اثر تحریم در اقتصاد از دو جنبه قابل ارزیابی است؛ یکی تاثیر روانی آن است که به نظر من از جنبه دیگر مهمتر است در واقع فضای محرومیت و ممنوعیت ایجاد کردن با القای بیش از آنچه روی کاغذ آمده است.”
به گفته وی “از نظر روانی این تحریمها رنگ باخته‌اند و دیگر تاثیری ندارندو این واقعیت نشان‌دهنده آن است که براثر رفتار ناشی از زیاده‌خواهی و زیاده روی آنان ضریب مقاومت اقتصاد ایران افزایش یافته است”. معاون وی محمدرضا فرزین، سخنگوی طرح تحول اقتصادی نیز گفت: “تحریم ها هیچ تاثیری در اجرای قانون هدفمند سازی یارانه ها ندارد.”
همچنین در هفته دولت وزیر نیرو هم “اعمال تحریم توسط برخی از کشورها را بر صنعت آب و برق ایران بی اثر خواند.”
بی تاثیر دانستن تحریم ها در حالی است که هاشمی رفسنجانی رییس مجلس خبرگان رهبری در سخنان خود در هشتمین اجلاس خبرگان رهبری با تاکید بر اینکه “باید مراقب تحریمها بود و آنها را کوچک نگرفت”، گفته است: “هیچ‌گاه اخطار تحریم به این شدت نداشته‌ایم. البته اعتقاد ندارم که آنها موفق می‌شوند؛ چرا که با استفاده خوب از امکاناتی که ایران دارد می‌توانیم پیروز شویم اما تردید دارم از امکانات و ظرفیت‌های ایران به درستی استفاده شود. پس در شرایط فعلی باید هوشیاری واقعی داشته باشیم. با استفاده خوب از امکاناتی که ایران دارد می‌توانیم بر تحریم ها پیروز شویم.”
در تحولی دیگر، سایت تابناک چندی پیش در خبری آورد:“خبر های رسیده به تابناک، حکایت از آن دارد که ستاد مقابله با تحریم ها در دولت تشکیل شده است و تصمیمات متعدد و مهمی گرفته و در برخی موارد نیز به خوبی توانسته است تحریم ها را بی اثر یا کم اثر نماید.”
نتیجه ای که تابناک از خبرش میگیرد در این پاراگراف آمده است: “به دنبال دیدار چندی پیش میان محمود احمدی نژاد و محسن رضایی ـ که به چگونگی مقابله با تحریم ها، عبور دادن کشور از این گذرگاه حساس و کاهش هزینه های اعمال تحریم ها از دوش مردم اختصاص داشته ـ برخی دیگر از دلسوزان نظام نیز در پی دادن پیشنهادهای خود به دولت برآمده اند.”
دانش هم به کمک دولت آمد؟
شاید مصاحبه اخیر اولین وزیر اقتصاد احمدی نژاد با شماره 63 مجله پنجره از همین زاویه قابل ارزیابی باشد که دیگر مقامات ونخبگان اصولگرا نیز برای بی اثر کردن ونشان دادن تحریم ها، هم وارد فاز رسانه ای شده اند هم به دولت راهکارهایی را که به ذهنشان میرسد ارائه میدهند.
داود دانش جعفری اما تحلیلی تر به موضوع تحریم ها نگاه میکند. وی میگوید: “موضوع اثربخشی تحریمها در سالهای اخیر، موضوع سئوال و بحث بسیاری از محافل سیاستگذاری خارجی و دانشگاهها بخصوص در آمریکا بوده است. بهطور مثال در سالهای پایانی دهه نود، تحقیقات جامعی توسط یک اقتصاددان آمریکایی به نام «هوف باور» در سال 1997 منتشر شد که اثرات تحریم‌های اقتصادی آمریکا را بر اقتصاد آمریکا و کشور هدف اندازه‌گیری کرده و نتایج جالبی نیز بهدست آورده بود. بهطور مثال، اینکه در اکثر تحریم‌های قبلی نوعی ناکارآمدی مشاهده میشود، یکی از این نتایج بود. همچنین اینکه دامنه اثر تحریم صرفا محدود به گروه هدف تحریم نبوده و در خیلی از اوقات، به گروههایی که جزو اهداف اعلام شده نبودهاند نیز ضربه زده است. مثلا در مواردی هدف تحریم، محدودیت تجاری کشور هدف بوده، اما در واقع خود اقتصاد آمریکا هم از این موضوع آسیب دیده است. تحقیق مشابهی که در سال 1998 توسط یکی از اساتید دانشگاه ام.آی.تی به انجام رسید نیز نشان میدهد که ضرر ناشی از اعمال تحریم‌های آمریکا علیه چند کشور در همان سال حداقل 10 میلیارد و 300 میلیون دلار بوده است. در این رابطه، تحریم چین، نزدیک 4 میلیارد و 400 میلیون دلار و روسیه 3 میلیارد دلار به شرکتهای آمریکایی ضربه زده است. نتایج قانون داماتو در مورد تحریم سرمایهگذاری نفتی ایران و لیبی هم نشان داد که شرکتهای آمریکایی فقط در سال 1998 از این تحریمها، حدود 1 میلیارد و 500 میلیون دلار آسیب دیدند.”
وی در ادامه میگوید: “پیشبینی من این است که این تحریمها تأثیر چندانی در اقتصاد ما نخواهد گذاشت در ایران از رهبری گرفته تا سایر مراجع تقلید، جملگی، مقاومت را در برابر زیاده‌خواهی بیگانگان نوعی تکلیف شرعی مردم میدانند. همانطوری که مردم نیز این فشارها را بهعنوان یک عبادت برای رضایت خدا تلقی خواهند کرد. ما در طول حیات 30 ساله انقلاب اسلامی، بار‌ها و بار‌ها این تجربه شکستخورده را ملاحظه کردهایم و همانطور که چند سال قبل، سفرای اروپایی قهر کردند و از ایران رفتند و مدتی بعد بیسروصدا به تهران بازگشتند، در قضیه تحریم‌های اخیر هم به اشتباه خود پی خواهند برد و بیسروصدا فیتیله تحریم را پایین خواهند کشید.”
اما این دکترای اقتصاد هم به اثرات تحریم اشاره میکند: “برای مثال در سالهای گذشته، وضعیت حساب سرمایه ایران در اثر اعمال محدودیتهای مالی و محدودیتهای تجاری، به ضرر ایران بود و حتی خالص حساب سرمایه ایران منفی شد، اما افزایش درآمدهای نفتی ایران بهمراتب بیشتر از کاهش حساب سرمایه بوده است. بهعبارت دیگر، در سال 1383 که حساب سرمایه ایران به اندازه 7 میلیارد و 300 میلیون مثبت بود، یعنی ورود سرمایه از خارج به ایران بیش از 7 میلیارد و 300 میلیون از میزان خروج سرمایه از ایران بود، در سالهای اخیر بر اثر محدودیتهای تحریم مالی، حساب سرمایه ایران تا 14 میلیارد دلار منفی شده است، ولی با وجود این محدودیتها، درآمدهای نفتی ایران در این دوره بهنحو چشمگیری افزایش پیدا کرد، طوریکه اثر محدودیتها و تحریمها را خنثی کرد. بهعبارت دیگر، درآمدهای نفتی ایران از 36 میلیارد و600 میلیون دلار در سال 1383 به حدود 82 میلیارد دلار در سال 1387 افزایش پیدا کرد. از طرف دیگر، درآمد صادرات غیرنفتی ایران هم از 7 میلیارد و 500 میلیون دلار در سال 1383 به بیش از 20 میلیار دلار در سال 1378 افزایش پیدا کرد. یعنی 43 میلیارد و 800 میلیون دلار مجموع درآمدهای ارزی ایران در سال 1383 بود که به حدود 101 میلیار دلار در سال 1387 افزایش یافت. بنابراین همانطوری که ملاحظه میکنید، افزایش درآمدهای نفتی ایران در این دوره خیلی بیشتر از کاهش سرمایه حساب ایران بوده است.”
