ژرژ مالبرونو
جامعه بین الملل همچنان در تلاش است تا تدابیر خود علیه ایران را افزایش داده و تهران را به تعلیق برنامه هسته ای خود متقاعد سازد.
رضا، یک فروشنده ایرانی سیاه چرده، در انتظار بار زدن چاپگرهای هیولت پاکارد، کامپیوترهای اپل و دیگر محصولات الکترونیکی امریکایی نشسته که ورودشان به ایران ممنوع اعلام شده است. ما اکنون در یکی از خورهای دوبی در سواحل خلیج فارس هستیم. بزودی این محموله ازطریق خلیج فارس که یکی از حفاظت شده ترین مناطق جهان است عازم ایران خواهد شد. رضا که به این نوع قاچاق عادت کرده می گوید: “شرکای ایرانی ما به این مسأله که محصولات امریکایی از آسیا وارد و سپس به ایران صادر شود اهمیتی نمی دهند.”
به گفته رضا حمل اجناس تا بندرعباس در حدود 15 ساعت به طول می انجامد. “گاهی در راه با گشت های امریکایی برخورد می کنیم، اما محموله ها را کنترل نمی کنند. هدف نیروی دریایی امریکا تعقیب تروریست هاست.” اشاره او به ناوگان پنجم امریکاست که در خلیج فارس مستقر شده. ازطرف دیگر، مقامات دوبی نیز چندان خود را در این زمینه به دردسر نمی اندازند.
رضا در ادامه می گوید: “فقط کافی است تا لیست اقلام بار شده را به دفتر گمرک بدهیم و آنها هم خیلی سریع مهر تأیید را می زنند.” در چند کیلومتری این بندرگاه، در بندر جبل علی که یکی دیگر از مراکز صادرات کالا به ایران است، کنترل از طریق ”پرس و جو” انجام می شود.
در حدود 30 محموله به طور روزانه عازم بنادر بوشهر، آبادان و بندرعباس می شوند و هر یک به طور میانگین 100 تن کالا حمل می کنند. البته تمامی این اقلام توسط “شیطان بزرگ” ساخته نشده، ولی با این حال قاچاق کالاهای امریکایی سالانه در حدود 250 میلیون دلار برآورد می شود. تجارت غیررسمی بین دوبی و ایران یکی از راه های مهم برای دور زدن تحریم های اعمال شده توسط جامعه بین الملل علیه تهران است و البته این تنها راه نیست. یکی دیگر از راه ها خنثی کردن فشارهای مالی ای است که با ممنوعیت فعالیت بانک های خارجی و عدم گشایش اعتبار از سوی غرب به ایران اعمال شده است. واضح است که گشایش اعتبار برای تبادلات بازرگانی هر شرکتی با دیگر کشورهای جهان نقش اساسی دارد و بی شک شرکت های ایرانی نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
هدفی که از سوی ایالات متحده تعیین شده بسیار واضح است: “تبدیل کردن ایران به کشور منفور فرانسه”. ولی جمهوری اسلامی هنوز فاصله زیادی با زانو زدن دارد.
به خیابان یوسف آباد تهران نزد ساداتی، یک واردکننده تابلوهای تبلیغاتی می رویم. او می گوید: “از زمانی که بانکBNP Paribas برای خرید تابلوهای نئون از فرانسه گشایش اعتبار نمی کند، من یک بانک عربی در بارسلون پیدا کرده ام که می تواند این مشکل را حل کند.” ساداتی پس از بسته شدن درهای اروپا به روی ایران به کار با کشورهای آسیایی گرایش یافته که البته در میان آنها نیز بانک های بسیاری هستند که به فشارهای امریکا تن در داده اند. ولی اهمیتی ندارد. ساداتی اخیراً یک بانک درجه دو چینی به نام “بانک کشاورزی چین” پیدا کرده که برای گشایش اعتبار اظهار آمادگی کرده است.
خرید از برزیل از طریق دوبی
یک کارشناس اقتصادی مستقر در دوبی در این رابطه می گوید: “بانک هایی که در ایالات متحده منافعی ندارند هنوز به شرکت های ایرانی خدمات بانکی ارائه می دهند، منتها با کارمزدی که 10 تا 15 درصد بالاتر است. بانک های پس انداز آلمانی، بانک های استانی سوئیس، شعبات اتحادیه بانک های عرب در اروپا، بانک های آسیایی و اماراتی، شرکت های صوری که در بیروت وجود دارند، همگی به دنبال ارائه خدمات مالی برای ایران هستند.“
زرنگی ایرانی ها محدودیت نمی شناسد. زمانی که ساداتی موفق نمی شود بانکی را پیدا کند، به صادرات فرش روی می آورد تا از طریق پایاپای امکان خرید تابلوهای نئون را فراهم سازد. بدین ترتیب او می تواند از علاقه مسؤولان بانک به نفع خود استفاده کند. او برای برآورده کردن نیازهای دلاری خود با یک واسطه در تهران مشورت می کند که وظیفه اش انتقال پول نقد ازطریق یک دلال در دوبی است. او می افزاید: “هفته گذشته از یک کارخانه دار برزیلی 10 هزار دلار خرید کردم و معادل ریالش را به واسطه پرداختم. او با همکارش در دوبی صحبت کرد و ظرف 48 ساعت 10 هزار دلار به برزیل منتقل شد.“
سیزده مرز دریایی و زمینی
به لطف تحریم های اقتصادی، تعداد چمدان های پر از دلار افزایش یافته و این در حالی است که قرار بوده تحریم ها به مبارزه با سیستم قدیمی حواله بپردازند. دوبی و 350 شرکت ایرانی مستقر در آن، راه خوبی برای دور زدن تحریم ها به شمار می روند. علیرغم فشارهای امریکا، امارات که بخشی از ثروت خود را از پول نقد بدست می آورد، به هیچ وجه از تبادلات نقدی چشم پوشی نمی کند. یک دیپلمات در این خصوص می گوید: “می توان با 300 میلیون دلار پول نقد در داخل یک چمدان وارد یک بانک اماراتی شد و بانک بدون هیچ مشکلی پول را می پذیرد.“
یک بانکدار در دوبی می گوید: “اگر من 300 میلیون دلار را در گیشه بانک دریافت کنم، می توانم برای هر کشوری حساب سرمایه گذاری باز کنم.” این دقیقاً یکی از راه های یافت شده توسط مسؤولین ایرانی است: گرایش به سوی بازارهای مالی به منظور تهیه پول مورد نیاز برای گسترش و توسعه. این مأموریت استفان آستین است که مدیریت صندوق مهر وابسته به شرکت سرمایه گذاری بانک ملی ایران را برعهده دارد. زمانی که با این انگلیسی تماس گرفتیم، در عربستان حضور داشت. دلیل سفرش به عربستان پیشنهاد مشارکت در زمینه سرمایه گذاری تخصصی در ایران بود. او می گوید: “من از تحریم واهمه ای ندارم، زیرا شریک من شرکت سرمایه گذاری بانک ملی ایران است و تا جایی که من می دانم ارتباطی با خود بانک ملی ندارد.” این صندوق با یک سرمایه 300 میلیون یورویی در تابستان 2006 در مرکز مالی بین المللی دوبی تأسیس شد.
مرکز مالی بین المللی دوبی چه ویژگی دارد؟ این یک مرکز مستقل است و رییس بانک مرکزی امارات هیچ اختیاری نسبت به آن ندارد. ایران قصد دارد یک حساب هنگفت 90 میلیارد دلاری در این مرکز باز کند. آیا ایالات متحده اجازه چنین کاری را به امارات خواهد داد؟
ناصر هاشم پور، مسؤول مرکز تجاری ایرانیان در دوبی می گوید: “ایران دارای سیزده مرز زمینی و دریایی با کشورهای همسایه است و بستن همه راه های ورودی کالا به این کشور بسیار سخت است.” حتی شرکت های امریکایی در جزیره کیش واقع در خلیج فارس حضور گسترده ای دارند و شهروندان امریکایی نیز به راحتی به این جزیره دسترسی دارند. درخصوص چین که به عنوان اولین شریک تجاری ایران شناخته می شود، قرار است منطقه ای آزاد در بندر خرمشهر گشایش یابد. خریداران ایرانی می توانند کالاهای مورد نیاز خود را با پرداخت ریال تأمین کنند. حتی در کنگره امریکا نیز موضوع اعمال فشار بر ایران با واقعیت ارقام زیر سؤال رفته است: ایران از سال 2003 تاکنون 20 میلیارد دلار قرارداد با شرکای خارجی امضاء کرده و 220 میلیون دلار درآمد روزانه نفت به صندوق های ایرانی تزریق می شود. یک منبع مطلع که نخواست نامش فاش شود اظهار داشت: “به این میزان باید 50 درصد فروش تریاک افغانستان را که توسط ایران جابجا می شود نیز اضافه کرد.“
بی شک ساداتی نیز به مانند دیگر بازرگانان ایرانی متحمل ضرر و زیان هایی نسبت به سال گذشته شده [30 درصد]، ولی تأثیر تحریم ها در کوتاه مدت بسیار ناچیز است. برعکس در میان مدت، ممکن است ایران از نبود سرمایه گذاری های لازم برای مدرنیزه کردن بخش های نفت و گاز ضربه بخورد. یک دیپلمات در تهران می گوید: “و این درحالی است که چین نمی تواند فنآوری لازم برای تبدیل گاز به مایع را برای ایران تأمین کند.” البته نباید به این دلیل به سوی تأسیس زیرساخت های مورد نیاز و سرمایه گذاری های لازم برای این منظور نرفت.
یکی از محرمانه ترین شرکت های ایرانی، شرکت نقل و انتقال مالی “نیکو” در جرسی است که شعبه اصلی خود را سال 2002 در شهر پولی در حوالی لوزان سوئیس افتتاح کرده. ریاست آن را که یکی از شعب شرکت ملی نفت ایران است مجید رضوی هدایت‌زاده، سفیر اسبق ایران در ایتالیا، برعهده دارد. این شرکت نزد بانک های BNP Paribas و “کالیون” که به دلیل تحریم ها نمی توانند مستقیماً به ایران اعتبار بدهند، اعتبار مالی فراوان دارد. اکنون جامعه بین الملل در برابر عدم تأثیر تحریم ها در فکر اعمال فشار بیشتر است. ساداتی با لبخند می گوید: “امریکایی ها هر چه بخواهند می توانند انجام دهند، ولی نباید فراموش کرد که ایرانی ها واژه غیرممکن را نمی شناسند.“
منبع: فیگارو، 29 مه
مترجم: علی جواهری