نه ماه پس از حمله تعدادی از دانشجویان بسیجی و نیروهای انصار حزب الله به سفارت بریتانیا در تهران، رهبر جمهوری اسلامی با “خبیث” خواندن این سفارت، از حمله به آن انتقاد کرد. این سخنان علی خامنه ای در صفحه رسمی او در توییتر منتشر شد اما هر دو سایت رسمی متعلق به دفتر وی، این بخش از اظهارات او را از متن خبر منتشر شده حذف کرده اند. خامنه ای در نماز جمعه روز۲۹ خرداد سال ۱۳۸۸ و در اوج اعتراضات به نتایج اعلام شده انتخابات دهم ریاست جمهوری نیز دولت انگلستان را “خبیث ترین دولت های جهان” نامیده بود.
رهبر جمهوری اسلامی عصر روز دوشنبه ۱۶ امرداد در جمع تعدادی از دانشجویان عمدتا بسیجی و طرفدار حکومت گفت که “در قضیه اخیر اشغال آن سفارت خبیث، احساسات جوانان درست بود، ولی رفتن‌شان درست نبود.”
انتقاد خامنه ای از حمله تعدادی از دانشجویان بسیجی و اعضای انصار حزب الله به سفارت بریتانیا در تهران در آذرماه ۱۳۹۰ است که طی آن شیشه ها و درهای سفارتخانه شکسته و تخریب شد و برخی از اسناد آن هم به سرقت رفت. مهاجمان برای ورود به سفارت از کمربند حفاظتی ماموران پرشمار نیروی انتظامی حاضر در محل که مقاومت چندانی هم در برابر آنها نشان ندادند، گذشتند.
همزمان عده ای دیگر از همین افراد با حمله به باغ سفارت بریتانیا در منطقه قلهک تهران، وارد آن شدند. با دخالت یگان ویژه نیروی انتظامی، مهاجمان به سفارت و باغ بریتانیا پس از ساعاتی از آن خارج شدند.
به گزارش سایت رسمی دفتر رهبر جمهوری اسلامی، او در سخنان عصر دوشنبه گفت که میان “وظیفه آرمانگرایی مجموعه های دانشجویی”، “ملاحظه مصالح کشور” و “عمل به قانون و تدبیر و درایت مدیریتی”، تناقضی وجود ندارد.
او در انتقاد از رفتاری که ناشی از “جوان، پر احساس و آرمانگرایی” باشد، گفت که می توان “جوری عمل کرد که با مسائل مدیریتی و مصالح کشور اصطکاکی” وجود نداشته باشد.
خامنه ای بر این مبنا “تصمیمات احساسی” در اجتماعات دانشجویی را دارای “پیامدهای منفی” خواند و حضور تشکل های دانشجویی طرفدار حکومت در سال های اخیر و در مسائل مختلف اجتماعی ـ سیاسی را “فعالانه و قابل تقدیر” عنوان کرد اما گفت که “در همین سالها مواردی وجود دارد که براساس احساسات پاک و مقدس دانشجویان، تشکلها تصمیماتی گرفته و اقداماتی انجام داده اند که صحیح نبوده است”.
توییتر به جای سایت رسمی
این سخنان که در سایت رسمی دفتر رهبر جمهوری اسلامی منعکس شده، فاقد آن بخش از اظهارات علی خامنه ای است که در آن از حمله به سفارت بریتانیا در تهران انتقاد کرده است. به نظر می آید به علت آنکه توییتر دفتر خامنه ای اظهارات او در دیدار با دانشجویان را به طور لحظه به لحظه منتشر می کرد، این بخش از سخنان وی را نیز منتشر کرد اما در خبر تنظیمی دفتر رهبر جمهوری اسلامی که ساعاتی بعد بر روی سایت قرار گرفت، این انتقاد حذف شده است.
رسانه های داخل کشور مجازند تنها آن سخنان خامنه ای را که توسط دفتر وی در اختیار آنها قرار می گیرد همراه با تیتری که دفتر او تعیین کرده، منتشر کنند.
به دنبال حمله به سفارت بریتانیا در تهران، دولت این کشور در یک نشست اضطراری تصمیم گرفت سفارت خود در ایران را تعطیل،دیپلمات ها و اعضای سفارت جمهوری اسلامی در لندن را از انگلستان اخراج و سفارت ایران را تعطیل کند. از آن هنگام روابط دیپلماتیک میان دو کشور قطع شده است.
ایالات متحده آمریکا، اتحادیه اروپا، شورای امنیت سازمان ملل متحد و تعدادی دیگر از دولت های جهان، حمله به سفارت بریتانیا در تهران را به شدت محکوم کردند و تعهد دولت ایران را به رعایت کنوانسیون های دیپلماتیک و حقوقی بین الملل یادآور شدند.
این اقدام نیروهای بسیج و انصار حزب الله، واکنش های متفاوتی را هم در سطح مقام های رسمی جمهوری اسلامی به دنبال داشت؛عده ای از آن حمایت و تعدادی دیگر، به طور مشخص دولت محمود احمدی نژاد، از آن انتقاد کردند.
واکنش‌های متفاوت
وزارت امور خارجه با محکوم کردن این حمله از “رفتارهای غیر قابل قبول معدودی از معترضان” ابراز تأسف و اعلام کرد که دولت ایران قوانین و مقررات بین المللی و مصونیت اماکن دیپلماتیک را محترم می داند.
دولت محمود احمدی نژاد در چند موضع گیری جداگانه تلاش کرد تا با سلب مسئولیت این حمله از خود، به تلاش نافرجام نیروهای انتظامی حاضر در محل برای جلوگیری از یورش به داخل سفارت، تبعات حقوقی و دیپلماتیک این مسئله را کاهش دهد.
اماعلی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی با حمایت از این اتفاق، آن را “نمادی از فضای افکار عمومی مردم ایران” دانست.
او بریتانیا را متهم کرد که در پنج دهه گذشته “رفتار ستمکارانه ای” نسبت به ملت ایران داشته و گفت: “دولت انگلستان می توانست پس از انقلاب رویه خود را تغییر دهد و به انتخاب مردم ایران که همان دمکراسی است احترام بگذارد، ولی رفتار خصمانه ای را در قالب لعابی از دمکراسی در پیش گرفتند.”
رئیس مجلس از مقام های بریتانیایی انتقاد کرد که چرا برای حرکت “دانشجویان” از تعبیر “بی شرمانه” استفاده کردند، “در حالی که می توانستند بگویند کار غیر قانونی انجام شده است.”
دوره هشتم مجلس شورای اسلامی در آذرماه ۱۳۹۰ هم طرحی را تصویب کرد که بر اساس آن از وزارت امور خارجه خواسته شده بود سطح روابط ایران با بریتانیا را به کاردار کاهش دهد و در برابر سایر کشورهایی که “رفتاری مشابه انگلیس” دارند نیز اقدام مشابهی انجام دهد.
یک سخنگوی وزارت امور خارجه بریتانیا ساعاتی پس از تصویب این طرح دو فوریتی از اقدام مجلس شورای اسلامی ابراز تاسف کرد و گفت که دولتش در برابر این اقدام احتمالی “پاسخ قاطعانه ای” خواهد داد.
در آن هنگام نماینده وزارت امور خارجه در مجلس شورای اسلامی، مخالفت دولت احمدی نژاد با این طرح را اعلام کرده بود. تجمع اعضای بسیج دانشجویی و انصار حزب الله در برابر سفارت بریتانیا و حمله به آن نیز در راستای اعلام حمایت از این طرح صورت گرفته بود.
روابطی بدون ثبات
بریتانیا که پایتخت آن، لندن، از بزرگترین مراکز مالی بین المللی محسوب می شود، روز ۱۴ نوامبر ۲۰۱۱ اعلام کرد که تمام مراودات مالی خود را با ایران قطع می کند و بانک مرکزی جمهوری اسلامی را مورد تحریم قرار می دهد.
این اقدام بریتانیا که همزمان با تشدید تحریم های یکجانبه آمریکا و کانادا علیه برنامه هسته ای ایران صورت گرفت، خشم مقام های جمهوری اسلامی و نمایندگان مجلس شورای اسلامی را برانگیخت.
در واکنش به این اقدام، مجلس شورای اسلامی دو فوریت طرح کاهش رابطه با این کشور را تصویب کرد و در نشست دوم آذر نیز جزئیات آن را از تصویب گذراند.
بریتانیا از ابتدای پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ تاکنون، دستکم سه بار کادر دیپلماتیک خود را از ایران فرا خوانده است؛ خروج کادر دیپلماتیک بریتانیا از تهران در سال ۱۳۶۶، فراخواندن رییس هیات نمایندگی این کشور از ایران پس از صدور فتوای آیت الله خمینی برای قتل سلمان رشدی، نویسنده هندی الاصل بریتانیایی، و خروج دوباره رییس هیات نمایندگی بریتانیا از تهران پس از قتل چهار فعال کرد در رستوران میکونوس در سال ۱۳۷۱، که در هماهنگی با سایر کشورهای اروپایی صورت گرفت.
دو کشور از سال ۱۳۷۸ و دو سال پس از روی کار آمدن دولت محمد خاتمی، سطح روابط خود را از کاردار به سفیر ارتقا دادند.
