هم‌زمان با حضور بازرس‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تهران برای اجرای توافقنامه میان ایران و این نهاد بین‌المللی٬ مذاکره میان کارشناس‌های جمهوری‌اسلامی و گروه ۱+۵ در نیویورک برای رسیدن به توافق نهایی آغاز شد.
سیاست‌های دولت حسن روحانی در سیاست خارجی در حالی دنبال می‌شود که منتقدان این سیاست‌ها در داخل کشور٬ تحرکات خود را شدت بخشیده‌اند و چند روز پیش نیز همایشی با عنوان “دل‌واپس‌ایم” در نقد سیاست‌های دولت روحانی در زمینه توافق هسته‌ای برگزار کردند.
با وجود همه انتقادها٬ روز گذشته ماسیمو آپارو، رییس بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به همراه دو نفر دیگر از بازرسان این سازمان به تهران سفر کرده است.
بازرسان اژانس قرار است امروز از معدن ساغند و کارخانه تغلیظ اردکان بازدید کنند. منابع خبری نوشته‌اند که این بازرسان روز گذشته نیز طیّ جلسه‌ای در سازمان انرژی اتمی پیرامون چگونگی بازرسی از رآکتور آب سنگین اراک به توافق رسیده‌اند.
هفته گذشته بهروز کما‌ل‌وندی، سخن‌گوی سازمان انرژی اتمی٬ از حضور بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تهران و بازدید آنها از مرکز لیزری لشکرآباد خبر داده بود.
هم‌زمان با حضور این بازرسان در ایران٬ کارشناسان جمهوری‌اسلامی و گروه ۱+۵ در نیویورک مذاکرات خود را آغاز کردند. این مذاکرات قرار است تا پایان هفته جاری ادامه پیدا کند و مقدمه‌ی گفت‌وگوهای ایران و گروه ۱+۵ است. در دور تازه گفت‌وگو، کار بر روی تدوین توافق نهایی و جامع آغاز خواهد شد.
محمدجواد ظریف٬ وزیر امورخارجه٬ در گفت‌و‌گویی با وب‌سایت خانه ملت گفت که رسیدن به توافق نهایی بستگی به “حسن‌نیت طرف مقابل” دارد. به گفته ظریف: “چهار دور مذاکرات سیاسی نیز از هفته آینده شروع می‌شود که در آن مذاکرات ان‌شاالله شروع به نگارش متن برنامه جامع توافق با کشورهای غربی می‌کنیم… بر اساس توافق ژنو مذاکرات ایران و گروه ۱+۵ در یک پروسه یک‌ساله قرار به انجام است، یعنی باید تا بهمن ماه امسال ادامه داشته باشد، البته توافقنامه ژنو یک دوره اولیه شش ماه دارد که امیدواریم در همان دوره به نتیجه برسیم البته رسیدن به نتیجه بستگی به حسن نیت طرف غربی دارد”.
وزیر امورخارجه پیش از این و در هنگام دیدار وزیرامورخارجه اتریش از ایران٬ گفته بود که جمهوری‌اسلامی نسبت به مذاکرات هسته‌ای روی‌کرد مثبتی دارد و “این مذاکرات به نتیجه خواهد رسید و در آن به توافقی دست خواهیم یافت”.
در تحولی دیگر٬ پس از نقل‌قولی درباره نقش رهبر جمهوری‌اسلامی در مذاکرات٬ برخی نمایندگان مجلس از منتقدان خواستند که در استفاده از کلمه‌ها و میزان نقد خود٬ مراقب باشند.
مهردادلاهوتی٬ نماینده مجلس٬ با اشاره به جلسه مشترک فراکسیون رهروان ولایت با اسحاق جهانگیری٬ معاون اول روحانی٬ به نقل از وی گفت: “آقای جهانگیری در این جلسه عنوان کردند در دولت تلاش می شود تا هیچ دستور رهبری بر روی زمین نماند و در کوتاه‌ترین زمان ممکن دستورات رهبری اجرا شود. معاون اول رئیس جمهور عنوان کرد تمام مراحل مذاکرات با مشورت رهبری انجام می‌شود بنابراین هر زمان رهبری تشخیص دهند که روند مذاکرات شکل دیگری پیدا کند دولت مطیع این مساله خواهد بود”.
هم‌زمان با این نقل‌قول٬ دو تن از نمایندگان مجلس٬ به حمایت از دولت در مذاکرات هسته‌ای پرداختند. عباس‌علی منصوری٬ عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس٬ گفت: “تیم مذاکره کننده ربطی به دولت ندارد و تیمی است که از طرف شورای عالی امنیت ملی اعزام می‌شود. تمام کسانی که نقد می کنند باید این مرزبندی را شفاف کنند که بار موافقت یا مخالفت باید از روی دوش دولت برداشته شود. شورای عالی امنیت ملی ۱۲ عضو دارد که با تغییر دولت تنها ۵ عضو آن تغییر کرده است و ۷ عضو آن از قبل باقی مانده‌اند. یعنی اکثریت اعضای شورای عالی امنیت ملی با تغییر دولت تغییر نکرده‌اند”.
سعید حیدری‌طیب٬ دیگر نماینده مجلس هم به نقش رهبر جمهوری‌اسلامی در این مذاکرات اشاره کرد: “دلیلی ندارد که در شرایط کنونی نسبت به آینده پرونده هسته‌ای کشور نگران باشیم. طبق قانون، مسائل کلان سیاست خارجی کشور زیر نظر شورای عالی امنیت ملی است و هر گونه تصمیم‌گیری راهبردی این شورا نیازمند توجه به چارچوب‌های کلی شکل گرفته از سوی مقام معظم رهبری است”.
این سخنان و اشاره به نقش رهبر جمهوری‌اسلامی در روند مذاکرات هسته‌ای در حالی صورت می‌گیرد که اصول‌گرایان انتقادهای مختلفی را در این زمینه بیان کرده‌اند. فریدون عباسی٬ رییس سازمان انرژی اتمی در دولت دهم٬ درباره مذاکرات هسته‌ای و توافق ژنو گفته بود: “آنها توافق و برنامه اقدام مشترک شتابزده‌ای را امضا کردند که همه ما باید تبعات آن را بپذیریم. مانند سنگی می‌ماند که ته چاه انداختند و همه عقلا باید فکر کنند که چطور آن را از ته چاه بیرون بکشند”.
اصول‌گرایان تاکنون بارها مدعی شده‌اند که رهبر جمهوری‌اسلامی از روند مذاکرات ژنو و توافق هسته‌ای ناراضی است.
محمداسماعیل کوثری پس از پایان دور اول مذاکرات ژنو٬ گفته بود که برخی از “مقام‌های عالی” در جمهوری‌اسلامی٬ نسبت به این توافق انتقاد داشته و به همین دلیل٬ دستور تشکیل شورایی ویژه برای نظارت بر مذاکرات هسته‌ای داده‌اند. شورایی که متشکل از رییس‌جمهوری٬ وزیر امورخارجه٬ رییس مجلس و رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس است.
در این مدت البته برخی دیگر از اصول‌گرایان نیز خبر از انتقادهای آیت‌الله خامنه‌ای به توفق ژنو داده بودند. جواد کریمی‌قدوسی٬ عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس٬ در این زمینه گفته بود که آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار با سران سه قوه٬ گفته است: “از این متن تثبیت حق غنی سازی هسته‌ای ملت ایران بدست نمی‌آید و این توافقنامه ابهامات زیادی دارد و علت این مساله این هست که تیم مذاکره‌کننده بر حفظ حقوق هسته‌ای پافشاری نکرده است. من فقیه هستم و سه بار این متن را خوانده‌ام و از آن تثبیت حق غنی‌سازی هسته‌ای بدست نمی‌آید”.
یک سایت نزدیک به اصول‌گرایان نیز اقدام به انتشار فایل صوتی سخنان محمود نبویان٬ از اعضای جبهه پایداری٬ کرده بود که در آن گفته که آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار با سران سه قوه٬ “انتقادهای اساسی” به توافقنامه ژنو وارد کرده و آن را مغایر استقلال ایران دانسته است.
بهمن ماه سال پیش علی‌رضا زاکانی٬ نماینده مجلس٬ نیز خبر از آن داده بود که رهبر جمهوری‌اسلامی به تیم مذاکره‌کننده ایران تذکر داده است “که در مذاکرات آتی، سطح مطالبات خودتان را بالا ببرید”.
آیت‌الله خامنه‌ای٬ رهبر جمهوری‌اسلامی درباره مذاکرات با غرب گفته بود: “بعضی از مسئولین آن دولت و این دولت فکر می‌کنند اگر در موضوع هسته‌ای مذاکره کنند مسئله حل می‌شود، در سخنرانی اول سال هم گفتم که من به مذاکره خوش‌بین نیستم و به جایی نمی‌رسد ولی مخالفتی هم ندارم”.
با این حال برخی مقام‌های جمهوری‌اسلامی٬ گفته‌اند که آیت‌الله خامنه‌ای٬ در جریان ریز مذاکرات هسته‌ای قرار دارد. اکبر هاشمی‌رفسنجانی٬ رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام٬ در این زمینه گفته بود که “رهبری نظام هم قبل و هم بعد از مذاکرات، تیم دیپلماسی و کارهایشان را تایید کردند”.
حمید بعیدی‌نژاد٬ معاون وزیر امورخارجه و مسوول دبیرخانه اجرای تفاهم‌نامه ژنو٬ نیز در مصاحبه با ایرنا خبر از آن داده بود که تمام روند و جزییات به اطلاع رهبر جمهوری‌اسلامی و بقیه نهادهای مرتبط می‌رسد٬ اما تیم مذاکره‌کننده هرگز سخنی از این نمی‌گوید که “محورها و جزئیات توافق شده در جریان مذاکرات، جزء به جزء و یک به یک، نظر مقام معظم رهبری را داشته است”.
نشریه توقیف شده آسمان نیز٬ در اشاره ای تلویحی به نقل از محمد فروزنده٬ رییس بنیاد مستضعفان و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام٬ نوشته بود: “همان روزی که توافق ژنو صورت گرفت، همه چیز تمام شد”. به گفته فروزنده “توافق ژنو، مانند قرارداد ۵۹۸ است. نظام تصمیم به بسته‌شدن این پرونده گرفته است”.
