مایکل تئودولو
روابط ایران و ترکیه، در حالیکه دو کشور در حال رقابت برای نفوذ در دنیای متحول اعراب هستند، بطور روزافزونی پرتنش می شود.
مشاور نظامی رهبر ایران، این هفته به آنکارا گفت که ترکیه باید سیاست خود در برابر سوریه را تغییر دهد و در مورد سیاست استقرار موشکی ناتو و ترویج سکولاریسم اسلامی در منطقه تجدید نظر کند.
وی گفت در غیر این صورت ترکیه با مشکل مواجه خواهد شد؛ نه تنها از جانب مردم خود بلکه از سوی همسایگان خود شامل ایران، سوریه، و عراق زیرا این کشور “در مسیر اهداف آمریکا قدم بر می دارد.”
اظهارات بی پروا و غیر دیپلماتیک یحیی رحیم صفوی، یکی از مشاوران نزدیک آیت الله علی خامنه ای، نشان دهنده عصبانیت ایران از رفتار آنکارا و رشد نفوذ آن در میان اعراب و کاهش نفوذ ایران است. نتیجه رقابت این دو رقیب غیر عرب خاورمیانه، تعیین کننده آینده خاورمیانه می تواند باشد.
با این وجود، ناظران می گویند ایران و ترکیه دارای منافع مشترکی هستند که هیچ یک نمی خواهند از دست بدهند.
ریچارد دالتون، متخصص مسائل خاورمیانه و شمال افریقا در چاتم هاوس گفت: ”هر دو کشور علاقمند به حفظ روابط اقتصادی خود هستند. ایران خیلی سعی کرده است که روابط تجاری خود را، با وجود مشکلات سیاسی متعدد، همچنان حفظ کند.”
رژیم ایران با حسرت نظاره گر بازدید موفقیت آمیز طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه، از شمال افریقا بود. وی در برابر اجتماعات مردمی در مصر، تونس و لیبی الگوی اسلام سکولار ترکیه را به عنوان الگوی موفق در خاورمیانه معرفی کرد و آن را برای دموکراسی های نوپای عربی تجویز کرد.
آقای رحیم صفوی، فرمانده سابق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، این رویکرد اردوغان را «غیر قابل قبول» توصیف کرد و گفت مردم منطقه مسلمان هستند و بیشتر متمایل به نظامی مشابه نظام ایران هستند که در آن اسلام در مرکز قرار دارد.
جنبش های عربی عمدتا سکولار بوده اند. ولی آقای خامنه ای ادعا کرده است که این جنبش ها زائیده «بیداری اسلامی» علیه دیکتاتوری هایی بوده است که مورد حمایت غرب بوده اند و از الگوی انقلاب سال 1979 ایران تبعیت می کنند. ولی تهران خود به خوبی می داند که الگوی دموکراسی حکومت اسلامی این کشور کمتر مورد توجه و علاقه دنیای عربی است.
کلیه تماشاگران تلویزیون در خاورمیانه با سرکوب وحشیانه تظاهرات مردم در اعتراض به انتخابات تقلبی محمود احمدی نژاد، بخوبی آشنا هستند. آنها همچنین توجه دارند که ایران، به رغم وجود منابع غنی نفت خود، با تورم و بیکاری شدید دست و پنجه نرم می کند، در حالکیه اقتصاد ترکیه در حال شکوفایی است.
ایران همچنین موقعیت خود را به عنوان مبلغ منافع فلسطین و مبارزه علیه اسرائیل در میان کشورهای عربی از دست داده است. اردوغان اکنون این نقش را با مهارت بسیار بیشتری بازی می کند.
ترکیه از سوی دیگر روابط بسیار قوی اقتصادی با عراق برقرار کرده است در حالیکه ایران، که انتظار داشت به شریک تجاری درجه اول عراق پس از سقوط صدام تبدیل شود، این نقش خود را مرتبا تنزل داده است و به نقش سیاسی با دولت شیعه عراق خلاصه کرده است. با وجود این، عراق در مورد سوریه از موضع ایران حمایت کرده و به کمک اسد رفته است.
فشار ترکیه بر رژیم اسد تهران را ناراحت کرده است.
نخست وزیر ترکیه اخیرا اظهار داشته است که اسد “زودتر یا دیرتر” باید از قدرت کنار برود. ترکیه همچنین به مخالفان دولت سوریه و به نظامیانی که از فرمان سرپیچی می کنند پناه می دهد.
سقوط اسد در سوریه اما برای ایران بسیار گران تمام خواهد شد و ارتباط تهران را با حزب الله لبنان قطع، یا حد اقل دشوار خواهد کرد؛ رابطه ای که در حال حاضر اجازه حضور ایران را در مرز اسرائیل فراهم کرده است.
با این وجود استقرار سیستم های هشدار دهنده موشکی ناتو در ترکیه، بیشترین ضربه را به تهران وارد آورده است. تهران معتقد است که این سیستم هشدار دهنده برای مهار توان موشکی ایران برای حمله به اسرائیل، در صورت حمله اسرائیل به تاسیسات هسته ای ایران، مستقر شده است.
آقای احمدی نژاد گفت: “سیستم دفاع موشکی با هدف دفاع از رژیم صهیونیستی در ترکیه مستقر شده است.”
ترکیه می گوید این سیستم هشدار موشکی کشور خاصی را هدف نمی گیرد و گفته است که اگر هدف آن ایران بود ترکیه از استقرار ان سر باز می زد.
رحیم صفوی گفت روابط تجاری با ترکیه، که شامل صدور گاز ایران به ترکیه و واردات کالاهای مختلف از ترکیه است، بر اثر تصمیمات آنکارا ممکن است به خطر بیافتد.
وی گفت: “اگر آنگونه که ترکیه ادعا می کند، مایل است تجارت خود را به 20 میلیارد دلار در سال برساند، باید به خواست های ایران تن بدهد.”
این اظهارات تند گویا منافعی را که ایران در روابط خود با ترکیه دارد نادیده می گیرد.
منبع: نشنال - 10 اکتبر
