بیش از ۱۶ ماه از روی کار آمدن روحانی در پاستور می گذرد؛رئیس دولتی که در مبارزات انتخاباتی وعده مذاکره بر سر بحران هسته ای برای برداشتن تحریم های کمر شکن بین المللی علیه اقتصاد کشور را داده بود.با این حال روند مذاکرات فشرده هسته ای در این مدت هنوز به سر انجام نرسیده، و تحریم ها باقی است اما روحانی تاکید می کند که سرانجام برداشته می شود. همزمان با ابراز امیدواری روحانی دور تازه مذاکرات هسته ای در ژنو آغاز شده، هرچند مشاور رهبر جمهوری اسلامی گفته مذاکره پیرامون برنامه موشکی نظام “رویای کاذبه” غربی ها است
رئیس دولت یازدهم روز گذشته در جریان یک سخنرانی در جمع مدیران بانک‌ها و کارکنان بانک مرکزی خاطرنشان کرد: “به حول و قوه الهی این تحریم را از پیش پای مردم برمی‌داریم البته ممکن است عده‌ای خوششان نیاید. تعداد کمی که از آب گل‌آلود ماهی می‌گیرند اما اکثریت قاطع مردم، فرهیختگان، جوانان، علما و دانشگاهیان و رهبر معظم انقلاب، دنبال این هستند که زنجیر غلط و ظالمانه تحریم گسسته و پاره شود و ان‌شاء‌الله این کار را خواهیم کرد.”
اعضای جبهه پایداری، به رهبری معنوی آیت الله محمدتقی مصباح یزدی، که در انتخابات سال ۹۲ از کاندیداتوری سعید جلیلی – مذاکره کننده ارشد نظام در دولت احمدی نژاد – حمایت می کردند در راس نیروهای سیاسی قرار دارند که آشکارا از مذاکرات دیپلمات های روحانی با ایالات متحده و متحدانش در یک سال گذشته انتقاد کرده اند.
از سوی دیگر رهبر جمهوری اسلامی همواره موضعی دو پهلو اتخاذ کرده ؛از یک سو اصل مذاکرات را تایید کرده و گفته از مذاکره کنندگان حمایت می کند ـ حتی یکبار گفت “انشاالله به نتیجه برسد” ـ اما از سوی دیگر عموما سخنرانی هایش را با این جمله به پایان می رساند که “امید و اعتمادی به آمریکایی ها ندارد”
حالا حسن روحانی در اظهاراتی کنایه آمیز که مخاطبش به درستی مشخص نیست گفته: “یک سنگی را عده‌ای در چاه انداختند، بعد از ۱۲ سال ما داریم آن را در می‌آوریم، حالا برخی می‌گویند زود باشید و برخی دیگر هم می‌گویند آن را رها کنید اما ما با ابزار کافی و با صبر این سنگ بزرگ را از این چاه عمیق بیرون خواهیم آورد.”
۱۲ سال پیش تقریبا زمانی است که برنامه پنهانی هسته ای نظام در دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی افشا شد، حسن روحانی خود در آن زمان به عنوان دبیر شورای امنیت ملی با ۳ قدرت اروپایی برای حل و فصل بحران اتمی نظام گفتگو می کرد؛ با توجه به اینکه در آن زمان تندرویان سیاسی به رهبری محمود احمدی نژاد هنوز به قدرت نرسیده بودند. کارشناسان سیاسی معتقدند حسن روحانی بار دیگر انگشت اتهام و زبان کنایه آمیزش را متوجه سرداران سپاه کرده که در سال های اخیر همواره از حامیان اصلی برنامه های اتمی جمهوری اسلامی بوده اند.
روحانی در سخنان دیروز خود همچنین ضمن حمایت قاطعانه از تیم مذاکره کننده هسته ای به رهبری جواد ظریف –گفته است: “دنیا چاره‌ای ندارد، جز اینکه با جمهوری اسلامی ایران پای میز تعامل بنشیند، فعالیت ما شفاف، صلح‌آمیز، قانونی و منطقی بوده و خواهد بود و من به تیم مذاکره‌کننده کشورمان صددرصد اطمینان دارم.”
مذاکرات در ژنو در غیاب ظریف و اشتون
اظهارات رئیس دولت دیروز در حالی مطرح شد که همزمان در ژنو ِ سوئیس، دیپلمات های ایرانی و آمریکایی به طور مستقیم برای نزدیک کردن مواضع دو طرف بر سر اختلافات توافق جامع هسته ای با یکدیگر مذاکره می کردند.
خبرگزاری دانشجویان – ایسنا – نوشته است این دور از گفت‌وگوها با محوریت ارزیابی ایده‌ها و پیشنهادهای ارائه شده در آخرین دور مذاکرات در وین انجام می‌شود؛مذاکراتی که طی آن قرار بود دو طرف در تاریخ ۳ آذر به توافق جامع برسند اما ناکام ماندند و تمدید شد.
با این حال ظریف و عباس عراقچی در هفته های اخیر گفته اند تا ۴ ماه دیگر به این توافق حساس با غرب دست پیدا خواهند کرد.
نکته قابل توجه اینکه در مذاکرات جدید، ظریف و کاترین اشتون ـ هماهنگ کننده گروه ۱+۵ ـ حضور ندارند. این نخستین بار است که گفت‌وگوهای ایران و گروه ۱+۵ بدون حضور روسای اصلی هیات های دو طرف برگزار می شود.
حسن روحانی دیروز برای بیان حمایت خود از دیپلمات های هسته ای دولت گفت: “آنها کارکشته هستند؛ مردم هم اعتماد داشته باشند، راه ما درست است و این راه را پیش خواهیم برد که اگر هرچه زودتر پیش رود بهتر خواهد بود اما باید حواس‌مان جمع باشد.”
به نظر می رسد دیپلمات های دولت روحانی به این نتیجه رسیده اند که می شود با ادامه مذاکرات، شرایطی را مهیا کرد که ایالات متحده تحریم های اقتصادی علیه کشور را به صورت یکجا یا دست کم در ظرف زمانی کوتاه تری بردارد. ناظران بین المللی همواره احتمال داده اند که برداشتن تحریم ها ممکن است سال ها به طول بینجامد، اما ظاهرا این موضوع برای دولت روحانی که درآمد اصلی اش همچون همه دولت ها به نفت وابسته ست قابل پذیرش نیست و ترجیح می دهد چند ماه دیگر مذاکرات ادامه پیدا کند اما در عوض روند برداشته شدن تحریم ها تسریع شود.
ولایتی: اوباما اقتدار ندارد
در همین حال علی اکبر ولایتی، مشاور بین الملل آیت الله خامنه ای و رئیس مرکز مطالعات مجمع تشخیص مصلحت، در حاشیه همایش ملی “نقش پژوهش در فرآیند قانون‌گذاری” به خبرنگاران گفته تمدید مذاکرات اتمی ربطی به ایران ندارد و آمریکا درخواست تمدید این مذاکرات را داده‌است. به گفته ولایتی “مذاکره کنندگان در چارچوب نقشه تصویب شده رهبری حرکت کرده‌اند؛ در واقع آمریکایی‌ها درخواست تمدید مذاکرات را مطرح کردند و حتی این تصمیم برای متحدانشان نیز غیرمنتظره بود چون آنها خبر نداشتن که چرا آمریکایی‌ها در آخرین لحظه از مذاکراتی که می‌رفت گام‌های رو به جلو بردارد را متوقف کردند و سپس درخواست تمدید طولانی مدت را ارائه دادند، این نشان دهنده وقوع برخی مصالح در پشت صحنه سیاست‌های آمریکا است.”
تحلیل ولایتی از این موضوع این است که باراک اوباما، رئیس جمهور ایالات متحده، “اقتدار لازم” را ندارد و “این ضعف اقتدار حاکمیت آمریکا موجب می‌شود که اقداماتی انجام دهد که حتی برای دوستان و متحدانش هم غیر قابل پیش‌بینی است و ربطی به ایران ندارد.
مذاکرات موشکی؛ رویای کاذبه غرب
وی همچنین در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه برخی نمایندگان گفته‌اند ظریف و عراقچی تعهد داده‌اند که در دور بعدی مذاکرات موضوع موشکی مطرح شود گفت که “این موضوع به هیچ وجه درست نیست.”
مشاور رهبر جمهوری اسلامی افزود: “طرف های مقابل صحبت از موشک می‌کنند ولی این رویای کاذبه از سوی غربی‌ها است که هیچ‌گاه تعبیر نخواهد شد.”
محمود نبویان، نماینده تهران و عضو جبهه پایداری در جریان مصاحبه ای با رجانیوز – رسانه نزدیک به جبهه پایداری- ادعا کرده بود وندی شرمن به خبرنگاران گفته است ظریف و عراقچی به واشنگتن تعهد داده اند در مذاکرات آتی، فعالیت های موشکی نظام نیز در دستور کار قرار گیرد. وی البته نگفته بود شرمن چه زمانی و در کجا این اظهارات را به خبرنگاران گفته و چرا هیچ خبرگزاری بین المللی این اظهارات حساس را منتشر نکرده است.
حسن روحانی در ماه مرداد در جریان سفر ماه مرداد مدیر کل آژانس بین المللی به تهران مستقیما به یوکیو آمانو گفته بود: “توان موشکی ایران به هیچ عنوان و در هیچ رده ای قابل مذاکره نیست”.
اواخر اردیبهشت امسال نیز رهبر جمهوری اسلامی به نوعی آب پاکی را روی دست غربی ها ریخت و درخواست های آنان در خصوص مذاکره پیرامون برنامه موشکی تهران را “احمقانه” خواند. در آن زمان وی با حضور در ستاد فرماندهی نیروی هوافضای سپاه و بازدید از نمایشگاه این نهاد نظامی در زمینه سامانه‌های موشکی ضد ناو و بالستیکی تصریح کرده بود: “آنها درحالی توقع محدود شدن برنامه موشکی ایران را دارند که دائما در حال تهدید نظامی ایران هستند، بنابراین چنین توقعی، احمقانه و ابلهانه است.”
در یک دهه اخیر گرچه برنامه هسته ای جمهوری اسلامی همواره اولویت و نگرانی اصلی غرب بوده است اما پیش از آن آمریکا و متحدانش همواره نگرانی های عمده ای پیرامون بلند پروازی های موشکی سپاه پاسداران نیز داشته اند.
جامعه اطلاعاتی آمریکا از سال ۱۹۹۹ سال ۲۰۱۵ را تاریخ دستیابی تهران به قابلیت ساخت موشک‌های بالستیک می‌داند؛ تاریخی که گفته می‌شود ایران با دریافت کمک‌های کافی از خارج، به طور بالقوه قابلیت ساخت موشک‌های قاره پیمایی که توانایی رسیدن به آمریکا را خواهد داشت به دست خواهد آورد. ایالات متحده ۱۰ هزار کیلومتر با ایران فاصله دارد.
ICBM عموما به عنوان موشکی تعریف می‌شود که بردش فرا‌تر از ۵۵۰۰ کیلومتر باشد. چنین موشکی می‌تواند از ایران اهداف خود در سراسر اروپا و خاورمیانه را تهدید کند.
وزارت دفاع در گزارش سالانه ۲۰۱۲ پیرامون قدرت نظامی ایران گفته بود: “ایران با دریافت کمک‌های کافی خارجی ممکن است به لحاظ فنی در سال ۲۰۱۵ قادر به آزمایش یک موشک قاره پیمای بالستیک باشد”.
از دیماه سال ۹۲ تا امروز در جریان مذاکرات هسته ای – برای دستیابی به توافق جامع - میان تهران و گروه ۱+ ۵ همواره این گمانه زنی وجود داشته که غرب برنامه هسته ای موشک را نیز در دستور کار مذاکرات قرار داده، اما واشنگتن این موضوع را نه تایید و نه تکذیب کرده است. اما دیپلمات های جمهوری اسلامی گفته اند اجازه نمی دهند در جریان این مذاکرات برنامه موشکی نظام به چالش کشیده شود.
