یک روز پس از ورود ناوگان عظیم دریایی کشورهای غربی به خلیج فارس، اتحادیه اروپا، خرید نفت از ایران و همچنین بانک مرکزی جمهوری اسلامی را تحریم کرد. جمهوری اسلامی رسما به این تحریم ها اعتراض کرده ولی برخی از مقامات حکومتی آن را “آغاز زوال اروپا” دانسته اند؛از سوی دیگر آمریکا از شرکای اروپایی خود به علت وضع این تحریم ها تشکر کرده و دبیرکل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) نیز گفته که این سازمان قصد مداخله نظامی در ایران را ندارد.
ساعاتی پس از آنکه باراک اوباما، رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا، در پیامی از هم‌پیمانان اروپایی خود برای اعمال این تحریم‌ها تشکر کرد و گفت که این تحریم ها “همبستگی جامعه بین‌الملل در خصوص نگرانی از برنامه اتمی ایران” را مشخص می‌کند، وزارت خزانه داری این کشور، بانک تجارت را هم در فهرست بانک های تحریم شده دولت آمریکا قرار داد تا تعداد نهادهای اقتصادی دولتی کشور که تحت تحریم های آمریکا قرار می گیرند به 23 برسد.
تحریم های جدید اتحادیه اروپا و آمریکا علیه ایران، بی سابقه ترین تحریم های اعمال شده بر ضد جمهوری اسلامی پس از پیروزی انقلاب بهمن 1357 است.
ایران حدود 20 درصد از کل صادرات روزانه نفت خود را به کشورهای اروپایی می فرستد و برای دریافت دلار نفت های فروخته شده، نیاز به بانک مرکزی دارد. در تحریم های جدید، اروپا نه دیگر نفتی از ایرانی می خرد و نه دیگر بانک مرکزی توانایی دریافت و تبدیل ارزهای این تجارت را دارد.
در تحریم های جدید آمریکا و اروپا علیه ایران، فشار بر شرکت های کشورهای دیگر جهان برای ممانعت از مبادلات انرژی با جمهوری اسلامی نیز پیش بینی شده است.
بر این اساس، به علت آنکه بانک مرکزی ایران مشمول تحریم های آمریکا و اتحادیه اروپا قرار گرفته، این امکان وجود دارد که شرکت ها و دولت های دیگر جهان نیز که پول نفت خریداری شده از جمهوری اسلامی را توسط بانک مرکزی ایران پرداخت می کنند، مشمول تحریم های بین المللی قرار بگیرند.
علیرغم هشدارهای متعدد مسئولان جمهوری اسلامی درباره افزایش فوق العاده قیمت نفت در صورت تحریم ایران، بازارهای بین المللی، واکنش شوک آوری به دور تازه تحریم ها نشان نداده و قیمت جهانی نفت افزایش خاصی را تجربه نکرده است.
برخی گزارش ها، از افزایش در حدود یک دلاری قیمت هر بشکه نفت در تعدادی از بازارهای بین المللی به دنبال تحریم نفتی ایران خبر می دهند.
عربستان سعودی که بزرگترین تولیدکننده نفت جهان است پیش از این اطمینان داده بود که در صورت تحریم نفت ایران، این کشور با افزایش تولید، کمبود ناشی از تحریم را جبران خواهد کرد.
تحریم های تاریخی اتحادیه اروپا علیه نفت ایران توسط کاترین اشتون، رییس سیاست خارجی این اتحادیه به 27 کشور عضو ابلاغ شده است.
فهرست کامل تحریم
اتحادیه اروپا در نشست روز دوشنبه وزیران امور خارجه این اتحادیه، تحریم‌های جدیدی را علیه جمهوری اسلامی اعمال کرد که تحریم بانک مرکزی ایران به اتهام “مشارکت در فعالیت‌ها برای دور زدن تحریم‌ها” و بانک تجارت “به اتهام تسهیل تلاش‌های هسته‌ای ایران” و “کمک به بانک‌ها و موسسات ایرانی برای دورزدن تحریم‌های بین المللی” را شامل می‌شود.
تصمیم شورای اروپایی تحت مصوبه (35/2012/CFSP ) که در تاریخ 23 ژانویه 2012 به تصویب رسید، متمم تصمیم پیشین این شورا درباره تدابیر محدودکننده یا همان تحریم‌ها علیه ایران است که در قالب سیاست دفاعی و امنیتی مشترک علیه جمهوری اسلامی اعمال شد.
سیاست دفاعی و امنیتی مشترک حاصل معاهده ماستریخت است که در اوایل دهه 1990 طراحی شد و سیاست‌های تحریمی اتحادیه در این قالب دنبال می شود. این امر موجب شده است اتحادیه اروپا بتواند بارها تحریم‌های مستقلی وضع کند و به بازیگری جدید در صحنه تحریم‌های بین المللی تبدیل شود.
در فهرست کامل تحریم‌هایی که امروز منتشر شد به اسامی تعدادی از افراد و شرکت‌ها اشاره شده که به فهرست تحریم‌های این اتحادیه علیه ایران افزوده شده است.
اتحادیه اروپا با ادعای “ارتباط احتمالی میان درآمدهای ناشی از بخش انرژی ایران و تامین مالی فعالیت‌های هسته‌ای حساس اشاعه در ایران” و اینکه “تجهیزات پردازش شیمیایی و مواد مورد نیاز برای صنعت پتروشیمی اشتراکات زیادی با تجهیزات و موادی دارند که برای فعالیت‌های حساس چرخه سوخت هسته‌ای” استفاده می‌شود برای اولین‌بار به تحریم بخش نفتی ایران پرداخت. بنا بر این تصمیم “خرید، واردات یا انتقال نفت خام و محصولات نفتی و نیز محصولات پتروشیمی از ایران باید ممنوع شود.”
صنعت پتروشیمی ایران نیز تحت تحریم 27 کشور عضو اتحادیه اروپا قرار گرفت و به این ترتیب “فروش، تامین یا انتقال تجهیزات یا فن‌آوری کلیدی برای صنعت پتروشیمی به ایران یا به شرکت‌های ایرانی یا تحت مالکیت ایران که در این صنعت در خارج از ایران فعالند، توسط اتباع دولت‌های عضو اتحادیه یا از طریق قلمروی دولت‌های عضو، یا با استفاده از کشتی‌ها یا هواپیماهایی که تحت حوزه قضایی دولت‌های عضو قرار دارند، باید ممنوع شود چه منشاء آن در قلمرو خود آنها باشد یا نباشد. این اتحادیه باید تدابیر لازم را برای تشخیص کالاهای مرتبط که تحت این مقرره قرار می‌گیرد، اتخاذ کند.”
بنا به تصمیم اتحادیه اروپا همچنین “ارایه کمک فنی یا تعلیم یا دیگر خدمات مربوطه، تامین مالی و کمک مالی برای هر گونه فروش، تامین، انتقال یا صدور تجهیزات و فن‌آوری کلیدی مربوطه به شرکت‌هایی که در ایران هستند و در صنعت پتروشیمی ایران یا در شرکت‌های ایرانی یا تحت مالکیت ایران که در این صنعت در خارج از کشور دست دارند ممنوع می‌شود.”
در عین حال اتحادیه اروپا این بار صادرات فلزات گران‌بها به ایران را نیز هدف قرار داد و بر اساس تصمیم این اتحادیه “هر گونه فروش، خرید، انتقال یا واسطه‌گری مستقیم یا غیرمستقیم طلا و فلزات گران‌بها و نیز الماس، به، از و یا برای دولت ایران، ارکان، شرکت‌ها و کارگزاری‌های دولتی آن، بانک مرکزی ایران و نیز به، از و یا برای اشخاص و شرکت‌هایی که از جانب آنها یا به دستور آنها عمل می‌کنند یا شرکت‌های تحت مالکیت یا کنترل آنها باید ممنوع شود” و “این اتحادیه باید تدابیر ضروری را در راستای تشخیص کالاهایی که تحت این مقرره قرار می‌گیرند، اتخاذ کند.”
در پی تحریم‌های اتحادیه اروپا “ارایه اسکناس و مسکوکات تازه چاپ شده یا ضرب شده یا چاپ نشده، به بانک مرکزی ایران یا به نفع بانک مرکزی ایران باید ممنوع شود.”
همچنین “ارایه هر گونه وام مالی یا اعتباری به شرکت‌هایی در ایران که در صنعت پتروشیمی ایران فعالند یا به شرکت‌های ایرانی یا تحت مالکیت ایران که در این صنعت در خارج از ایران فعالند باید ممنوع شود.”
در عین حال بنا به تصیم اتحادیه اروپا “اکتساب یا تمدید مشارکت در شرکت‌هایی در ایران که در صنعت پتروشیمی ایران فعالند یا برای شرکت‌های ایرانی یا تحت مالکیت ایران که در این صنعت در خارج از ایران فعالند از جمله اکتساب کامل چنین شرکت‌هایی یا اکتساب سهام آنها و یا اوراق بهاداری که ماهیت مشارکتی دارند، ممنوع می‌شود.”
به علاوه “ایجاد هرگونه شرکت سهامی مشترک با شرکت‌هایی در ایران که در صنعت پتروشیمی ایران فعالند و با هر گونه شرکت تابعه و وابسته تحت کنترل آنها ممنوع است.”
اتحادیه اروپا همچنین در تصمیم جدید خود اعلام کرده که “تصمیم محدودیت‌های الحاق و توقیف سرمایه‌های اعمال شده در مورد اعضای سپاه پاسداران دیگر نباید به اعضای عالی‌رتبه محدود شود بلکه باید به دیگر اعضای سپاه تسری داده شود.”
واکنش جمهوری اسلامی؛ آرایش جنگی در خلیج فارس
در نخستین واکنش، جمهوری اسلامی با محکوم کردن تحریم های جدید اتحادیه اروپا، این حرکت را “غیراصولی” دانست و با تاکید بر “سیاست‌های مسوولانه خود” مبنی بر تنظیم روابط با کشورهای جهان بر اساس حقوق و مقررات بین‌المللی و اصول احترام متقابل، افزود که این تصمیمات “آثار و پیامدهای ناگواری برای مردم اروپا و دیگران” خواهد داشت.
در بیانیه منتشر شده از سوی وزارت خارجه آمده که جمهوری اسلامی بارها بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود تاکید کرده و همواره همکاری در چارچوب تعهدات خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را ادامه داده و از هرگونه تلاشی برای شفاف‌تر کردن برنامه هسته‌ای خود دریغ نکرده است.
وزارت نفت نیز با انتشار بیانیه‌ای به کشورهای اروپایی هشدار داد که عواقب تحریم نفتی ایران گریبان آنها را می‌گیرد و ایران می‌تواند “به راحتی مشتری‌های جدیدی برای نفت خود پیدا کند”.
در این بیانیه همچنین به کشورهای جهان هشدار داده شده که “استفاده ابزاری و غیر متعارف از نفت در معادلات سیاسی حاکم بر جهان” باعث به وجود آمدن “بدعت خطرناک” می‌شود.
تعدادی از مقامات نظامی و سیاسی جمهوری اسلامی پیش از این هشدار داده بودند که در صورت تحریم نفتی ایران توسط کشورهای غربی، جمهوری اسلامی اقدام به بستن تنگه هرمز با هدف جلوگیری از صدور نفت کشورهای دیگر حاشیه خلیج فارس می کند.
آمریکا و متحدان اروپایی اش در واکنش اعلام کردند که اجازه چنین کاری را به جمهوری اسلامی نخواهند داد.
پس از مانور نیروی دریایی ارتش در تنگه هرمز و هشدار ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا به جمهوری اسلامی، دولتمردان و نظامیان حکومت از این تهدید کوتاه آمدند و وزارت امور خارجه و وزیر دفاع هم اعلام کردند بستن تنگه هرمز در دستور کار جمهوری اسلامی قرار ندارد.
این در حالی است که رسانه های جناح حاکم و برخی مقامات کم اهمیت تر سیاسی مانند نمایندگان مجلس در واکنش به تحریم نفت ایران، مجددا تهدید خود مبنی بر بستن تنگه هرمز را تکرار کردند.
مقامات نظامی جمهوری اسلامی پیش از این اعلام کرده بودند آن دسته از ناوهای آمریکایی که برای انجام ماموریت های دیگر خلیج فارس را ترک می کنند، بهتر است دیگر به آن باز نگردند.
با وجود این، تنها یک روز پیش از تصویب تحریم های اتحادیه اروپا علیه نفت و بانک مرکزی ایران، ناو هواپیمابر آبراهام لینکلن ایالات متحده آمریکا، همراه با پنج کشتی جنگی دیگر از جمله یک ناوچه بریتانیایی و شناوری فرانسوی بدون مواجهه با حادثه ای از تنگه هرمز گذشتند و وارد خلیج فارس شدند.
ناو لینکلن اولین ناو هواپیمابر آمریکاست که از اواخر ماه دسامبر به خلیج فارس وارد و جایگزین ناو یو اس اس جان استنیس می شود.
لئون پانتا، وزیر دفاع آمریکا نیز روز شنبه اعلام کرد که ناو هواپیمابر یو اس اس انترپرایز که حدود یک ماه دیگر راهی خاورمیانه خواهد شد، از تنگه هرمز عبور خواهد کرد.
یک ناو هواپیمابر دیگر به نام یو اس اس کارل وینسون نیز در خلیج فارس حضور دارد.
آمریکا، بریتانیا و فرانسه اعلام کرده اند که ورود این ناوگان عظیم جنگی به خلیج فارس با هدف حفظ امنیت این خلیج و تنگه هرمز در برابر اقدامات احتمالی جمهوری اسلامی است.
سرلشکر عطاء الله صالحی، فرمانده ارتش جمهوری اسلامی پیش از این به آمریکا اخطار داده بود که ناوهای هواپیمابر این کشور که خلیج فارس را ترک می کنند دیگر به آن بازنگردند.
اما روز شنبه حسین سلامی، جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران اعلام کرد که بازگشت ناوهای آمریکایی به خلیج فارس امری عادی است.
با وجود این، یک عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس به ایسنا گفته که “عبور همزمان ناوهای آمریکا، انگلیس و فرانسه از تنگه هرمز این موضوع را نشان می‌دهد که آمریکا با جدی گرفتن تهدید ایران، جرأت عبور تنهایی از این تنگه را ندارد.”
جواد کریمی قدوسی افزوده که “در شرایطی که نیروهای مسلح آمادگی کامل برای برخورد با این ناوها را داشتند”، ناوگان کشورهای غربی پس از “دریافت مشخصات و صدور مجوز از سوی نیروی دریایی سپاه” از تنگه هرمز عبور کردند.
به گفته او، عبور همزمان این ناوها از تنگه هرمز “نقطه عطفی در تاریخ انقلاب اسلامی” به شمار می‌آید.
در همین حال آندرس فو راسموسن، دبیرکل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) ضمن استقبال از تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا علیه جمهوری اسلامی، تاکید کرده است که این سازمان قصد مداخله نظامی در ایران را ندارد.
او در مصاحبه با روزنامه “لا ریپوبلیکا” گفته است: “من متقاعد شده ام که که بهترین راه حل (در مورد ایران) هنوز راه حل سیاسی است و به همین دلیل از تشدید تحریم های اتحادیه اروپا (علیه ایران) استقبال می کنم.”
